Różnica między darowizną a świadczeniem alimentacyjnym na rzecz dzieci

• Marcin Sądej

Rodzice dokonują różnego rodzaju transferów środków pieniężnych na rzecz swoich dzieci. Cel przekazywania pieniędzy może być różny, począwszy od chęci pomocy w bieżących potrzebach życiowych, po wsparcie w realizowaniu różnego rodzaju inwestycji majątkowych. Okazuje się, że różna może być kwalifikacja prawna takiego transferu pieniężnego. Warto zatem zastanowić się jaka jest różnica pomiędzy darowizną a świadczeniem alimentacyjnym.

Darowizna środków pieniężnych na rzecz dzieci

Na początek przeanalizujmy istotę darowizny. Zgodnie z zapisami zawartymi w Kodeksie cywilnym – darowizna jest umową pomiędzy dwiema stronami, na mocy której obdarowany nabywa określoną korzyść kosztem majątku obdarowanego. W świetle takiego unormowania możemy wskazać na kilka istotnych cech darowizny. Po pierwsze, dla jej wystąpienia konieczne jest zgodne oświadczenie woli, ponieważ darowizna jest umową. W konsekwencji zarówno darczyńca, jak i obdarowany muszą wyrazić chęć zawarcia umowy darowizny. Nie można zatem dokonać darowizny wbrew woli obdarowanego, bowiem nie jest to czynność jednostronna.

Po drugie, umowa darowizny ma charakter nieodpłatny w tym sensie, że osoba obdarowana nie jest zobowiązana do dokonania żadnego świadczenia wzajemnego. Natomiast samo uzyskanie korzyści należy rozumieć zarówno jako zwiększenie aktywów, jak i zmniejszenie pasywów. Przykładowo, jeżeli rodzice spłacają ze swoich środków część zobowiązań kredytowych swojego dziecka, to po stronie dziecka dochodzi do zmniejszenia pasywów (tzn. redukcji istniejącego zobowiązania finansowego), co oznacza, że uzyskuje pewnego rodzaju korzyść, którą należy potraktować jak darowiznę.

Zobacz też: Niezgłoszona darowizna od rodziców

Świadczenie alimentacyjne na rzecz dzieci

Następnie zastanówmy się, na czym polega świadczenie alimentacyjne. W tym zakresie konieczne będzie sięgnięcie do odpowiednich przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.).

Jak stanowi art. 128 K.r.o. – obowiązek alimentacyjny, tj. obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania, obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Ponadto zgodnie z art. 133 K.r.o. rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie. Wyjątkiem jest tutaj sytuacja, gdy dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Warto także podkreślić, że rodzice mogą uniknąć obowiązku alimentacyjnego względem dziecka pełnoletniego, jeżeli świadczenia na rzecz dziecka wiążą się z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.

Dalsze regulacje określają, że zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb dziecka oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości rodziców. Wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego.

Podsumowując powyższe normy, możemy zatem wskazać, że świadczenia alimentacyjne są związane z przekazywaniem środków niezbędnych do utrzymania czy też wychowania dziecka, które nie jest w stanie samodzielnie pokryć bieżących wydatków. Warto zwrócić uwagę na fakt, że obowiązek alimentacyjny może dotyczyć również dzieci pełnoletnich. W tym jednak wypadku K.r.o. zastrzega dwa istotne wyjątki. Otóż rodzice mogą uchylić się od tego obowiązku, jeśli przekazywanie środków będzie dla nich nazbyt uciążliwe lub też gdy dziecko nie dąży do samodzielnego utrzymania się.

Porównanie darowizny i świadczenia alimentacyjnego

Podejmując próbę porównaniu tych dwóch instytucji prawnych, należy mieć na uwadze fakt, że często możliwość rozgraniczenia będzie bardzo trudna.

W dość dużym uogólnieniu możemy wskazać, że środki pieniężne przekazywane na bieżące potrzeby związane z funkcjonowaniem dziecka powinny być kwalifikowane jako świadczenia alimentacyjne.

Możemy także zaznaczyć, że darowizna ma charakter dobrowolny, natomiast świadczenie alimentacyjne jest obowiązkiem wynikającym z przepisów prawa i obciążających rodziców względem dzieci. Przykładowo, jeżeli rodzice przekazują studiującej i niepracującej córce środki pieniężne potrzebne do opłacenia czynszu i czesnego za studia, to będą to świadczenia alimentacyjne.

Z regulacji zawartych w K.r.o. wynika, że o zakresie obowiązku alimentacyjnego decydują usprawiedliwione potrzeby dziecka. Pojęcia usprawiedliwionych potrzeb nie można jednoznacznie zdefiniować, ponieważ nie ma jednego stałego kryterium odniesienia. Rodzaj i rozmiar tych potrzeb jest uzależniony od cech osoby uprawnionej oraz okoliczności natury społecznej i gospodarczej. Rodzice w zależności od swych możliwości są obowiązani zapewnić dziecku środki do zaspokojenia zarówno jego potrzeb fizycznych (wyżywienia, mieszkania, odzieży, higieny osobistej, leczenia w razie choroby), jak i duchowych (kulturalnych), a także środki wychowania (kształcenia ogólnego, zawodowego) według zdolności, dostarczania rozrywek i wypoczynku.

Z drugiej strony, jeżeli np. rodzice przekazują synowi będącemu kierownikiem oddziału banku środki pieniężne na pomoc w wybudowaniu domu, to ciężko w tym przypadku mówić o świadczeniu alimentacyjnym związanym z utrzymaniem. Tego typu transfer pieniędzy będzie uważany za darowiznę.

W ślad za wyrokiem NSA z dnia 01.03.2016r., nr II FSK 7/14 możemy wskazać, że wszelkie świadczenia wykraczające poza zakres świadczeń alimentacyjnych powinny być traktowane jako darowizny. Bogate orzecznictwo wskazuje także na inne sytuacje pozwalające na rozgraniczenie darowizny od świadczenia alimentacyjnego. Przykładowo w wyroku WSA w Opolu z dnia 15.03.2017r., nr I SA/Op 495/16 sąd podał, że przekazywanie dziecku pieniędzy celem gromadzenia oszczędności na lokatach bankowych nie może być usprawiedliwione istnieniem obowiązku alimentacyjnego. W takim przypadku mamy do czynienia z darowizną.

Z przeprowadzonej analizy wynika, że nie można przedstawić jednoznacznego i prostego wzoru na rozdzielenie darowizn od świadczeń alimentacyjnych. W tym przypadku konieczna jest dokładna analiza sytuacji materialno-społecznej zarówno rodziców, jak i dzieci. Warto w tym zakresie zwrócić się o pomoc do specjalisty.