Mamy 12 503 opinii naszych Klientów

Odrzucenie spadku - czyli uniknięcie dziedziczenia długów

Poniższy artykuł omawia temat odrzucenia i zrzeczenia się spadku. Czasem spadek jest kłopotem, a nie korzyścią. Dzieje się tak najczęściej wtedy, gdy spadkodawca, zamiast majątku, ma głównie długi, które przewyższają wartość ewentualnego spadku. W takich sytuacjach istnieją różne rozwiązania, które można zastosować zależnie od potrzeb lub też według tego, w jakim momencie należy dokonać wyboru. Możliwościami takimi są zrzeczenie się spadku i odrzucenie spadku. Zagadnienia zrzeczenia się spadku i odrzucenia spadku omawiam w poniższym artykule.

Odrzucenie spadku - czyli uniknięcie dziedziczenia długów

Zrzeczenie się prawa do spadku

Zacznijmy od tego, że zrzec się spadku można za życia spadkodawcy, a odrzucić spadek dopiero po jego śmierci. Kwestie związane z dziedziczeniem zostały opisane w Kodeksie cywilnym (K.c.) w księdze czwartej pod tytułem „Spadki”. Jedyną możliwością zawarcia umowy o spadek po osobie żyjącej jest zrzeczenie się spadku. Tak więc przyszły spadkodawca i spadkobierca mogą zawrzeć w formie aktu notarialnego umowę o zrzeczeniu się prawa do spadku w przyszłości. Ze zrzeczeniem się spadku są związane dwie bardzo istotne kwestie. Pierwsza z nich to fakt, że wskutek zrzeczenia się dziedziczenia przyszły spadkobierca zostaje również pozbawiony prawa do zachowku, który nie jest tożsamy ze spadkiem, a stanowi pewną rekompensatę za to, że zostało się pozbawionym prawa do spadku, jednakże nie z własnej woli. Jest to logiczne rozwiązanie, gdyż jeśli ktoś dobrowolnie rezygnuje z prawa do spadku, nie powinien również otrzymać zachowku. Drugie zagadnienie to fakt, iż wskutek zrzeczenia się dziedziczenia pozbawieni prawa do spadku zostają również zstępni (dzieci, wnuki) osoby, która się zrzeka. Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, kiedy strony w umowie postanowią inaczej. Nie jest możliwa zgodnie z prawem jakakolwiek inna umowa związana ze spadkiem po osobie żyjącej.

WAŻNE!

Przyszły spadkobierca ma więc prawo zawrzeć z przyszłym spadkodawcą umowę, na mocy której zrzeknie się całkowicie prawa do spadku. Musi to zostać zawarte w formie aktu notarialnego. Wszelka inna umowa związana ze spadkiem będzie niezgodna z prawem.

Jaki jest termin na odrzucenie spadku?

Po śmierci spadkodawcy spadkobiercy mają zasadniczo 6 miesięcy na podjęcie decyzji związanej ze spadkiem. Mogą wówczas spadek przyjąć wprost, z dobrodziejstwem inwentarza lub też spadek odrzucić. Zachowanie terminu 6 miesięcy jest w tym przypadku kluczowe, gdyż jeśli termin ten nie zostanie dochowany, to spadek zostaje automatycznie przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza. W sprawach majątkowych warto być skrupulatnym i przezornym, pilnować tego, aby termin ten nie został przeoczony, zwłaszcza w sytuacji, gdy ktoś pragnie spadek odrzucić. Bardzo istotną kwestią jest początek biegu owego terminu. Wbrew pozorom termin na odrzucenie spadku nie jest dla każdego spadkobiercy automatycznie liczony od dnia śmierci spadkodawcy, ale dla każdego spadkobiercy termin ten jest liczony oddzielnie. Termin na odrzucenie spadku rozpoczyna się od chwili, kiedy spadkobierca dowiedział się o tym, że został powołany do spadku, czyli, że ma zostać spadkobiercą.

WAŻNE!

Dopilnowanie terminu na odrzucenie spadku jest bardzo ważną kwestią, której należy dopilnować. Termin ten wynosi 6 miesięcy i liczy się od chwili, kiedy spadkobierca dowiedział się o tym, że ma otrzymać spadek.

Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›

Odrzucenie spadku po terminie

Jeśli przekroczy się termin do złożenia oświadczenia o odrzuceniu lub przyjęciu spadku, z mocy prawa spadek zostaje przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza. Zasadniczo po tym terminie nie można odrzucić już spadku, istnieją jednak pewne wyjątki, z których można skorzystać. Na podstawie art. 1019 Kodeksu cywilnego można uchylić się od skutków złożonego wcześniej oświadczenia woli o przyjęciu spadku lub przyjęcia go w sposób milczący. Można to uczynić wówczas, gdy doszło do tego wskutek błędu lub groźby bezprawnej. Istnieje pewien dodatkowy warunek - błąd powinien być istotny i uzasadniać przypuszczenie, że gdyby spadkobierca znał prawdziwy stan rzeczy i oceniałby sprawę rozsądnie, nie przyjąłby spadku. W postępowaniu takim należałoby więc wykazać, że się nie wiedziało o istnieniu długów i dlatego nie odrzucono spadku. Trudno jest ocenić, czy sąd uwierzyłby w samo zapewnienie, dlatego, o ile to możliwe, dobrze byłoby przedstawić również inne dowody, jak np. zeznania innych świadków potwierdzające, że rodzina nie miała wiedzy o zadłużeniu. Czasem również zdarza się, iż ktoś nie wie w ogóle, że jest powołany do spadku i nie składa oświadczenia o odrzuceniu spadku w odpowiednim terminie. Wówczas należy z kolei przed sądem udowodnić, że nie wiedziało się o tym, iż jest się spadkobiercą i że termin na odrzucenie spadku zaczął biec później. Również i w takim postępowaniu ważne są kwestie dowodowe, dlatego należy się dobrze przygotować.

WAŻNE!

Niezwykle ważną kwestią jest dotrzymanie terminu na odrzucenie spadku. Można później starać się o uchylenie od skutków oświadczenia woli, jeśli było ono złożone pod wpływem błędu lub groźby, ale postępowanie takie może być trudne, dlatego lepiej najpierw dołożyć staranności, zamiast później walczyć z negatywnymi konsekwencjami.

Potrzebujesz pomocy prawnika? Kliknij tutaj i opisz swój problem ›

Odrzucenie spadku u notariusza

W obecnym stanie prawnym można złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku nie tylko w sądzie, ale spadek można odrzucić również u notariusza. Jest to opcja niewątpliwie korzystna dla osób, którym zależy na czasie, jednak wiąże się ona z większymi kosztami. Takie odrzucenie spadku u notariusza będzie proste i powinno być również szybkie. Tak naprawdę zależy to od tego, jak szybko uda się zebrać potrzebne dokumenty do odrzucenia spadku i umówić z notariuszem. Zawsze trzeba najpierw skontaktować się z notariuszem, aby dokładnie określił, co będzie niezbędne dla przeprowadzenia odrzucenia spadku. Zwykle dokumentami potrzebnymi do odrzucenia spadku będą:

  • dowód osobisty,
  • odpis skrócony aktu urodzenia spadkobiercy,
  • odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy

Możliwe jednak, że okoliczności danego przypadku będą wymagać również i innych dokumentów. Każdorazowo należy dowiedzieć się tego w wybranej kancelarii notarialnej. Na odrzucenie spadku u notariusza również jest przewidziany termin 6 miesięcy, dlatego należy w tej kwestii dochować należytej staranności, w przeciwnym wypadku może to doprowadzić do licznych problemów.

WAŻNE!

Odrzucenie spadku u notariusza jest stosunkowo prostą i zwykle szybką czynnością. Można dzięki temu zminimalizować formalności i szybciej uporządkować sprawy spadkowe.

Wniosek o odrzucenie spadku

Podobnie jak większość pism procesowych, w tym wszczynających postępowanie, wniosek dotyczący odrzucenia spadku nie musi mieć określonej formy ani być załączony na formularzu, ale powinien zawierać pewne istotne elementy. Przede wszystkim we wniosku o odrzucenie spadku należy podać:

  • dane spadkodawcy, takie jak imię, nazwisko, ostatni adres zamieszkania,
  • dane wnioskodawcy / spadkobiercy – imię, nazwisko, adres, numer PESEL,
  • wskazanie stosunku rodzinnego łączącego spadkodawcę i spadkobiercę,
  • czy spadek przypada spadkobiercy na mocy ustawy czy testamentu,
  • stwierdzenie, czy wnioskodawca przyjmuje, czy odrzuca spadek,
  • wskazanie innych uczestników postępowania – innych spadkobierców.

Najważniejsze jest, aby we wniosku o odrzucenie spadku wskazać, jaka jest relacja rodzinna między spadkodawcą i spadkobiercą oraz czy został sporządzony testament. Powinno się również wskazać, kto razem z wnioskodawcą jest również spadkobiercą, gdyż powinien zostać uczestnikiem postępowania, a sąd wezwie do wzięcia udziału w postępowaniu i złożenia oświadczenia spadkowego, aby móc jednym postanowieniem zakończyć postępowanie wobec wszystkich spadkobierców. Wniosek o odrzucenie spadku powinien zostać złożony do sądu właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy, ale jeśli nie można tego ustalić - do sądu, gdzie znajduje się większa część majątku spadkodawcy lub też do sądu rejonowego dla miasta stołecznego Warszawy. Jeśli spadkobiercy są znani i nie ma problemu ze ich znalezieniem, postępowanie o odrzucenie spadku lub jego przyjęcie zwykle jest proste i najczęściej kończy się na jednym posiedzeniu, kiedy to sąd odbiera oświadczenia od spadkobierców, czy przyjmują spadek, czy też spadek odrzucają. Po odrzuceniu spadku, spadkobierca traktowany jest, jakby nie dożył otwarcia spadku. Wówczas do spadku zostają powołani zstępni (dzieci, wnuki) spadkobiercy, który spadek odrzucił.

Odrzucenie spadku nie jest trudne i nie wymaga zbyt wielu formalności, ważne jednak, by we wniosku do sądu zawrzeć określone elementy, takie jak m.in. wskazanie spadkodawcy, spadkobierców i złożyć oświadczenie, czy spadek jest przyjmowany czy odrzucany.

Kliknij tutaj i zapytaj prawnika online ›

Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego

Niejednokrotnie spadek jest odrzucany przez osoby, które mają dzieci. Po odrzuceniu spadku przechodzi on właśnie na nie. Jeśli są pełnoletnie, same mogą zdecydować, czy go przyjmą, czy dalej spadek odrzucą. Jeśli jednak są małoletnie, nie mogą podejmować czynności w sądzie samodzielnie, a wszelkie działania muszą być podejmowane przez ich opiekunów prawnych (zwykle rodziców, chyba że np. są pozbawieni władzy rodzicielskiej). Zasadniczo jedną z podstawowych cech władzy rodzicielskiej jest decydowanie o sprawach związanych z osobą dziecka i jego majątkiem. Zdarzają się jednak wyjątki. Sprawy, które przekraczają tak zwany zwykły zarząd majątkiem dziecka, wymagają uzyskania zgody sądu rodzinnego. Odrzucenie spadku również do takich spraw należy. Dlatego zanim się odrzuci spadek w imieniu dziecka należy złożyć najpierw do sądu rodzinnego wniosek o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku. Wydając decyzję, sąd bada, co jest korzystne dla dziecka. Jeśli spadek jest odrzucany ze względu na długi, wówczas zwykle sąd się zgadza na odrzucenie spadku. Nie zwalnia to jednak sądu z obowiązku zbadania okoliczności danej sprawy. Może się okazać, że pomimo wszystko sąd uzna, że dla dziecka korzystniejsze będzie przyjęcie spadku, zwłaszcza gdy wartość majątku przewyższa owe długi. Wniosek o wyrażenie zgody należy złożyć w terminie 6 miesięcy od dowiedzenia się o powołaniu dzieci do spadku i na okres postępowania zawiesza się termin na złożenie oświadczenia spadkowego. Po uprawomocnieniu się postanowienia należy niezwłocznie złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w imieniu dziecka.

WAŻNE!

Od 15 listopada 2023 roku obowiązuje nowy przepis art. 101 § 4 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

"Jeżeli dziecko jest powołane do dziedziczenia wskutek uprzedniego odrzucenia spadku przez rodzica, to czynność polegająca na odrzuceniu spadku w imieniu dziecka przez rodzica, któremu w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, gdy jest dokonywana za zgodą drugiego z rodziców, któremu również w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, albo gdy jest dokonywana wspólnie, nie wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego albo, w przypadkach wskazanych w art. 6401 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego, sądu spadku – jeżeli spadek odrzucają inni zstępni rodziców tego dziecka. W braku porozumienia rodziców stosuje się przepis § 3."

Zdarzają się takie sytuacje, że odrzucenie spadku jest najlepszym rozwiązaniem, które pomaga uniknąć długów zmarłego i wielu kłopotów. Procedura nie jest skomplikowana, jednak wymaga dopilnowania pewnych formalności, a w szczególności zachowania terminu 6 miesięcy od dowiedzenia się o powołaniu do spadku. Jeśli nie mamy pewności, jak sprawy spadkowe ostatecznie załatwić, warto poradzić się prawnika, aby uniknąć problemów.

Przykłady

Przypadek Anny i jej ojca: Anna dowiedziała się, że jej zmarły ojciec zostawił znaczne długi. Mając własną rodzinę i stabilną sytuację finansową, Anna zdecydowała się odrzucić spadek, by uniknąć przejęcia tych długów. Złożyła stosowne oświadczenie w sądzie w terminie 6 miesięcy od dowiedzenia się o śmierci ojca, co pozwoliło jej zachować własne finanse w dobrym stanie.


Sytuacja Marka, który zrzekł się spadku za życia rodzica: Marek był świadomy, że jego rodzice mają długi przewyższające wartość ich majątku. W porozumieniu z rodzicami zdecydował się zrzec prawa do spadku jeszcze za ich życia, by uniknąć komplikacji po ich śmierci. Umowa została zawarta w formie aktu notarialnego, co pozwoliło Markowi na uniknięcie problemów związanych z dziedziczeniem długów.


Przykład Karoliny, matki małoletnich dzieci: Karolina, jako matka dwójki małoletnich dzieci, została powołana do spadku po swoim wuju, który zmarł, zostawiając głównie długi. Karolina zdecydowała się odrzucić spadek w imieniu swoich dzieci, jednak wymagało to uzyskania zgody sądu rodzinnego. Po konsultacji z prawnikiem i przedstawieniu sytuacji w sądzie, otrzymała zgodę na odrzucenie spadku, chroniąc w ten sposób przyszłość finansową swoich dzieci.

Podsumowanie

Podsumowując, odrzucenie spadku to ważne narzędzie umożliwiające uniknięcie przejmowania długów spadkodawcy. Procedura ta wymaga dokładnego śledzenia terminów i zrozumienia swoich praw, zarówno w przypadku odrzucenia spadku po śmierci spadkodawcy, jak i zrzeczenia się spadku za jego życia. Jest to kluczowa decyzja, która może chronić spadkobierców przed niechcianymi zobowiązaniami finansowymi.

Oferta porad prawnych

Potrzebujesz pomocy w sprawach spadkowych? Skorzystaj z naszych usług porad prawnych online i profesjonalnego sporządzania pism, aby zapewnić sobie spokój umysłu i pewność, że Twoje sprawy spadkowe są załatwione prawidłowo. Aby skorzystać z naszych usług, opisz nam swój problem w formularzu pod artykułem.

Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.

Zapytaj prawnika - porady prawne online

Dlaczego warto?Numer telefonu pozwoli na kontakt
w przypadku podania nieprawidłowego emaila.
Otrzymasz SMS o wycenie i przygotowaniu
głównej odpowiedzi, a także w przypadku
problemów technicznych. Wiele razy podany
numer pomógł szybciej rozwiązać problem.

Zgadzam się na przesyłanie informacji handlowych przez administratora na podany e-mail zgodnie z ustawą z 18.07.02 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (t. j. Dz. U. 2017 poz. 1219, z późn. zm.).

  Wycenę wyślemy do 1 godziny
* W dni robocze w godzinach od 7 do 20.
* W weekendy i święta do 2 godzin.

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Pracujemy 7 dni w tygodniu

Joanna Korzeniewska

O autorze: Joanna Korzeniewska

Radca prawny, absolwentka prawa oraz europeistyki na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Zdobywała doświadczenie w wielu firmach, zajmując się m.in. prawem budowlanym, prawem zamówień publicznych, regułami kontraktowymi FIDIC i prawem cywilnym....

>> więcej informacji o autorze