Artykuł omawia uprawnienia, jakie przysługują pracownikom, którzy pracują w dni wolne od pracy, czyli w weekendy, niedziele i święta. Wobec nich pracodawca obowiązany jest między innymi do wypłaty rekompensaty. Czy jednak pracownik ma prawo odmówić pracy w dni ustawowo wolne od pracy? – na to pytanie również znajdziemy odpowiedź w poniższym opracowaniu.
Przepisy prawa nakładają na pracodawcę obowiązek wypłaty rekompensaty pracownikowi, który wykonuje pracę w porze nocnej, czyli między godziną 21:00 a 7:00. Dodatkowe wynagrodzenie przewidziane w Kodeksie pracy wynosi 20% stawki godzinowej, wyliczonej w oparciu o aktualnie obowiązującą wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę. Rekompensata przysługuje również pracownikowi świadczącemu pracę w niedziele i święta.
WAŻNE!
Za pracę w niedzielę lub święta pracownikowi przysługuje w pierwszej kolejności dzień wolny od pracy. Dopiero w sytuacji, gdy wykorzystanie dnia wolnego nie jest możliwe do końca okresu rozliczeniowego, osobie zatrudnionej wypłacany będzie stosowny dodatek do wynagrodzenia.
Wysokość rekompensaty z czas pracy w niedzielę i święto wynosi 100% wynagrodzenia za każdą godzinę pracy. Tym samym za pracę świadczoną w niedzielę lub święta pracownik otrzyma podwójne wynagrodzenie.
Kiedy pracownik pracuje w niedzielę, pracodawca powinien umożliwić mu skorzystanie z niedzieli wolnej od pracy przynajmniej raz na cztery tygodnie. Powyższy obowiązek nie ma zastosowania w stosunku do pracownika świadczącego pracę wyłącznie w piątki, soboty, niedziel i święta. Co istotne, system pracy weekendowej może być stosowany wyłącznie na pisemny wniosek pracownika.
Warto również wiedzieć, ile wolne przysługuje pracownikowi za pracę w niedzielę, weekendy i święta. Kodeks pracy stanowi, że niedziele i święta są dniami wolnymi od pracy i świadczenie pracy w tym okresie obliguje pracodawcę do zapewnienia osobie zatrudnionej innego dnia wolnego od pracy.
WAŻNE!
Za każde świadczenie pracy w dniu wolnym przysługuje pracownikowi dzień wolny. Nie ma przy tym znaczenia, czy praca trwała 8 godzin czy 40 minut. W obu przypadkach pracodawca zobowiązany jest do udzielenia pełnego dnia wolnego.
Dzień wolny w zamian za pracę w niedzielę powinien zostać zapewniony w okresie sześciu dni kalendarzowych przed lub po pracującej niedzieli. W przypadku pracy w święto, dzień wolny należy przyznać w ciągu okresu rozliczeniowego. W sytuacji, gdy praca jest świadczona w święto, które przypada w niedzielę (jak np. Wielkanoc), stosowane są zasady dotyczące pracy w niedzielę.
Soboty nie są natomiast traktowane przez ustawodawcę jako dni wolne od pracy i świadczenie pracy w pierwszy dzień weekendu nie jest związane z możliwością otrzymania stosownej rekompensaty. Jeżeli z rozkładu czasu pracy pracownika wynika, że sobota nie jest dniem pracującym, podjęcie obowiązków służbowych w sobotę należy traktować jak pracę w godzinach nadliczbowych, a nie w dniu wolnym od pracy.
Na pytanie, czy praca w niedzielę i święta jest obowiązkowa, nie można udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Zgodnie z wprowadzoną w 2018 roku ustawą o ograniczeniu handlu w niedziele i święta wykonywanie pewnych rodzajów pracy w dni ustawowo wolne jest zakazane. Przepisy wprowadziły zakaz handlu, wykonywania w placówce handlowej czynności bezpośrednio z nim związanych oraz magazynowania towarów i ich inwentaryzacji. Tym samym osobom zatrudnionym w sklepach nie wolno świadczyć pracy w niedziele i święta. Zakaz obowiązuje również w dniu 24 grudnia oraz w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy po godzinie 14:00.
Wspomniana ustawa przewiduje jednak szereg wyjątków. Obostrzenia nie dotyczą m.in. stacji paliw, kwiaciarni, piekarni, cukierni, lodziarni, aptek, zakładów leczniczych dla zwierząt, sklepów z pamiątkami i dewocjonaliami, kiosków, placówek pocztowych, sklepów mieszczących się w hotelach, obiektach kulturalnych, w trakcie imprez okolicznościowych, w zakładach leczniczych, na dworcach, lotniskach, w środkach transportu, na terenie jednostek penitencjarnych i wojskowych, sklepów internetowych, automatów handlowych, rolniczego handlu detalicznego, hurtowni farmaceutycznych, zakładów pogrzebowych oraz sklepów, w których czynności handlowe wykonuje przedsiębiorca będący osobą fizyczną wyłącznie osobiście. Zakaz handlu nie obowiązuje również w kolejne dwie niedziele poprzedzające pierwszy dzień Bożego Narodzenia, niedzielę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy, ostatnią niedzielę przypadającą w styczniu, kwietniu, czerwcu i sierpniu.
WAŻNE!
Pracodawca będący właścicielem placówki handlowej nie może zobowiązać pracownika do świadczenia pracy w niedziele lub święta (poza wyjątkami opisanymi wyżej). Jeżeli wymiar czasu pracy osoby zatrudnionej uległ zmniejszeniu z powodu skróconego dnia otwarcia sklepu w dniu 24 grudnia lub w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy, pracownik powinien otrzymać wynagrodzenie również za czas nieprzepracowany. Sklep może być otwarty wyłącznie, gdy pracę w nim świadczy osobiście właściciel.
W przypadku pracy nieobjętej ustawowym zakazem wykonywania w konkretne dni, pracownik ma obowiązek stawienia się do pracy zgodnie z ustalonym przez pracodawcę rozkładem czasu pracy.
Pracodawcy nie zawsze podejmują zasadną decyzję w kwestii wyznaczenia pracy w niedzielę oraz odpowiedniego dnia wolnego w zamian. Pracownik nie może jednak skutecznie odmówić pracy w niedzielę. Niestawiennictwo w pracy w takim przypadku będzie najprawdopodobniej traktowane jako nieusprawiedliwione i może stanowić podstawę do zwolnienia dyscyplinarnego.
Jeżeli zatem nie uda się osiągnąć porozumienia z pracodawcą, nie można odmówić pracy w niedzielę. W celu ograniczenia nadużyć ze strony pracodawcy właściwą drogą postępowania będzie dokonanie stosownego zgłoszenia do właściwej jednostki Państwowej Inspekcji Pracy.
Za pracę świadczoną w dni ustawowo wolne od pracy pracownikowi przysługuje rekompensata w wysokości 100% wynagrodzenia za każdą godzinę pracy. Zgodnie z przepisami dniami pracy, za które osoba zatrudniona otrzyma podwójne wynagrodzenie, są niedziele oraz następujące dni świąteczne: 1 stycznia, 6 stycznia, pierwszy dzień Wielkiej Nocy, drugi dzień Wielkiej Nocy, 1 maja, 3 maja, pierwszy dzień Zielonych Świątek, dzień Bożego Ciała, 15 sierpnia, 1 listopada, 11 listopada, 25 grudnia, 26 grudnia.
WAŻNE!
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy podwójne wynagrodzenie przysługuje za pracę świadczoną w dni wolne od pracy między godziną 6:00 a 6:00 w dniu następnym. Każdy zakład pracy może jednak ustalić własne zasadny w przedmiotowej kwestii.
Przepisy Kodeksu pracy wprost wyjaśniają, kiedy pracownik może pracować w niedzielę lub święto. Dotyczy to następujących sytuacji:
WAŻNE!
Jeżeli pracownik nie jest zatrudniony w systemie czasu pracy obejmującym weekendy, pracodawca może zobowiązać go do stawiennictwa w niedzielę w ramach konieczności świadczenia pracy w godzinach nadliczbowych. Powyższe polecenie powinno mieć jednak charakter wyjątkowy i być podyktowane uzasadnionymi potrzebami pracodawcy.
W żadnym wypadku nie jest jednak możliwe zobligowanie pracownika do świadczenia pracy w placówkach handlowych w dni objęte zakazem handlu. Należy pamiętać, że zakaz nie obejmuje wyłącznie świadczenia usług związanych ze sprzedażą, lecz równie wykonywanie czynności przy magazynowaniu bądź inwentaryzacji towarów. Naruszenie przedmiotowego zakazu może mieć dla pracodawcy bardzo dotkliwe konsekwencje finansowe – kary mogą sięgać kwot rzędu 100 tysięcy złotych.
Praca w branży gastronomicznej w święta
Ania, kelnerka w popularnej restauracji, często pracuje w weekendy i święta, aby obsłużyć większą liczbę gości. Podczas Świąt Wielkanocnych, które wypadają w niedzielę, Ania pracowała od godziny 12:00 do 20:00. Zgodnie z przepisami, za tę ośmiogodzinną zmianę otrzymała podwójne wynagrodzenie. Ponadto, w zamian za pracę w święto, pracodawca zapewnił jej dodatkowy dzień wolny w kolejnym tygodniu. Ania była zadowolona z dodatkowych środków finansowych, które mogła przeznaczyć na osobiste wydatki.
Praca w transporcie podczas weekendu
Tomasz, kierowca autobusu miejskiego, regularnie pracuje w weekendy, aby zapewnić ciągłość komunikacji miejskiej. Pewnej niedzieli, zamiast spędzać czas z rodziną, Tomasz prowadził autobus na swojej zwykłej trasie. Za pracę w niedzielę, oprócz standardowego wynagrodzenia, otrzymał rekompensatę w postaci dnia wolnego w następnym tygodniu. Dzięki temu mógł zaplanować długi weekend i odpocząć z bliskimi. System rekompensat pozwala mu równoważyć pracę zawodową z życiem prywatnym.
Praca w sklepie internetowym podczas świątecznej gorączki
Ewa jest pracowniczką centrum obsługi klienta w sklepie internetowym, który działa całą dobę, także w weekendy i święta. W okresie przedświątecznym, aby sprostać wzmożonemu ruchowi, Ewa pracowała w pierwszy dzień Bożego Narodzenia. Za pracę w święto otrzymała nie tylko podwójne wynagrodzenie, ale również dodatkowy dzień wolny do wykorzystania w dogodnym dla siebie terminie. Ewa ceni sobie elastyczność, jaką daje jej praca, pozwalając na zarabianie dodatkowych środków w okresach wzmożonego zapotrzebowania na obsługę klienta.
Artykuł szczegółowo wyjaśnia prawa i obowiązki pracowników pracujących w weekendy, niedziele oraz święta, podkreślając istotność dodatkowych wynagrodzeń i rekompensat, jakie przysługują za pracę w tych dniach. Zawiera informacje o konieczności zapewnienia dni wolnych w zamian za pracę oraz omawia warunki, w jakich pracownik może, a kiedy nie może odmówić pracy w ustawowo wolne dni, podkreślając ważność znajomości swoich praw i dostępnych środków ochrony w przypadku nadużyć ze strony pracodawców.
Potrzebujesz pomocy w zrozumieniu swoich praw pracowniczych lub wsparcia w sporze z pracodawcą? Skorzystaj z naszej oferty porad prawnych online i profesjonalnie przygotowanych pism, aby skutecznie dochodzić swoich praw. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Dlaczego warto?Numer telefonu pozwoli na kontakt
w przypadku podania nieprawidłowego emaila.
Otrzymasz SMS o wycenie i przygotowaniu
głównej odpowiedzi, a także w przypadku
problemów technicznych. Wiele razy podany
numer pomógł szybciej rozwiązać problem.
Wycenę wyślemy do 1 godziny
* W dni robocze w godzinach od 7 do 20.
* W weekendy i święta do 2 godzin.
Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Pracujemy 7 dni w tygodniu
O autorze: Marta Wawrzyniak
Adwokat. Absolwentka prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego oraz International Baccalaureate Diploma Programme. Ukończyła aplikację adwokacką przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Gdańsku. Praktykujący prawnik od 2013 r. Specjalizuje się w prowadzeniu spraw z...
>> więcej informacji o autorze