Mamy 12 503 opinii naszych Klientów

Jak skutecznie odwołać darowiznę z powodu rażącej niewdzięczności?

Tematem naszego dzisiejszego artykułu będzie skuteczne odwołanie darowizny. Umowa darowizny stanowi jedną z najczęściej zawieranych umów w prawie cywilnym. Równie częste są przypadki, w których darczyńca, z różnych względów, postanawia, że chce odwołać pierwotnie dokonaną darowiznę. Zastanowimy się więc, kiedy możliwe jest skuteczne odwołanie darowizny oraz jakie skutki wywołuje w zakresie prawa cywilnego oraz podatkowego.

Jak skutecznie odwołać darowiznę z powodu rażącej niewdzięczności?

Warunki zawarcia prawnie skutecznej umowy darowizny

Aby można było skutecznie odwołać darowiznę, w pierwszej kolejności musi dojść do ważnego i zgodnego z prawem zawarcia umowy darowizny.

Jak podaje art. 888 § 1 Kodeksu cywilnego (K.c.) – przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Natomiast w myśl art. 890 K.c. oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione. Przepis nie uchybia innym przepisom, które ze względu na przedmiot darowizny wymagają zachowania szczególnej formy dla oświadczeń obu stron.

Zasadniczo zatem umowa darowizny jest umową konsensualną, która dochodzi do skutku w chwili złożenia przez obie strony umowy (darczyńcę i obdarowanego) zgodnego oświadczenia woli. Ponadto umowa ta staje się ważna z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia, tj. z chwilą wykonania darowizny. Jak zatem widać, forma aktu notarialnego nie jest wymagana dla skuteczności darowizny (wyjątek stanowi tutaj darowizna nieruchomości, która obligatoryjnie musi zostać dokonana w formie notarialnej).

Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›

WAŻNE!

Darowizna jest umową, która zostaje zawarta w momencie zgodnego wyrażenia woli jej stron.

Przypadki, gdy może dojść do odwołania darowizny

Darowizna może zostać odwołana, co wynika wprost z przepisów prawa. Zgodnie z treścią art. 898 § 1 K.c. – darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.

Darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.

W myśl natomiast art. 900 K.c. odwołanie darowizny następuje przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie.

Jak zatem widać z powyższych przepisów, choć darowizna ma postać umowy, to już jej odwołanie przybiera formę jednostronnego oświadczenia woli. Ponadto, aby doszło do skutecznego odwołania darowizny, konieczne jest wystąpienie przesłanki rażącej niewdzięczności. W rezultacie nie można dokonać skutecznego odwołania darowizny z dowolnego powodu – konieczne jest wystąpienie przesłanki rażącej niewdzięczności ze strony obdarowanego.

Dodatkowo pamiętajmy, że przesłanka rażącej niewdzięczności musi wystąpić po zawarciu umowy. Zatem wcześniejsze zachowania obdarowanego względem darczyńcy, o których darczyńca dowiedział się po zawarciu umowy, nie uzasadniają odwołania darowizny na tej podstawie.

Ustawodawca nie wyjaśnił, co należy rozumieć pod pojęciem rażącej niewdzięczności, dlatego też możemy opierać się na wykładni językowej oraz dostępnym orzecznictwie.

W sposób ogólny można stwierdzić, że rażąca niewdzięczność to świadome zachowanie obdarowanego skierowane przeciwko darczyńcy w nieprzyjaznym zamiarze, cechujące się znacznym nasileniem złej woli i zmierzające do wyrządzenia darczyńcy krzywdy lub szkody majątkowej, w świetle obowiązujących zasad moralnych odczuwane przez darczyńcę wysoce ujemnie (wyrok SA w Łodzi z dnia 26 maja 2014 r., I ACa 1547/13).

Potrzebujesz pomocy prawnika? Kliknij tutaj i opisz swój problem ›

Przede wszystkim będzie tu chodzi o sytuacje, w których obdarowany popełnia wobec darczyńcy czyn zabroniony przeciwko jego życiu, nietykalności cielesnej, zdrowiu fizycznemu lub psychicznemu, czci i godności osobistej i zawodowej oraz przeciwko jego mieniu.

Trzeba jednak zauważyć, że rażąca niewdzięczność to nie tylko czyny zabronione przez przepisy prawa. Również uporczywe zdarzenia powtarzające się o niskim stopniu drastyczności mogą być zakwalifikowane jako rażąca niewdzięczność obdarowanego.

Doktryna podkreśla, że rażąca niewdzięczność może polegać również m.in. na odmowie świadczenia pomocy i opieki czy rozpowszechnianiu informacji uwłaczających darczyńcy.

Dodajmy, że zgodnie z art. 899 K.c. darowizna nie może być odwołana z powodu niewdzięczności, jeżeli darczyńca obdarowanemu przebaczył. Jeżeli w chwili przebaczenia darczyńca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem.

WAŻNE!

Skuteczne odwołanie darowizny odbywa się w drodze jednostronnego oświadczenia woli darczyńcy w przypadku, gdy po zawarciu umowy darowizny obdarowany wykazał się wobec niego rażącą niewdzięcznością.

Skutki odwołania darowizny w prawie cywilnym

Wskazując na skutki skutecznego odwołania darowizny, należy odnieść się do treści art. 898 § 2 K.c., który podaje, że zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Od chwili zdarzenia uzasadniającego odwołanie obdarowany ponosi odpowiedzialność na równi z bezpodstawnie wzbogaconym, który powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu.

W rezultacie po skutecznym odwołaniu darowizny należy stosować przepisy odnoszące się do bezpodstawnego wzbogacenia. Jak wskazuje art. 405-406 K.c. – kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Obowiązek wydania korzyści obejmuje nie tylko korzyść bezpośrednio uzyskaną, lecz także wszystko, co w razie zbycia, utraty lub uszkodzenia zostało uzyskane w zamian tej korzyści albo jako naprawienie szkody.

Kliknij tutaj i zapytaj prawnika online ›

WAŻNE!

Na skutek odwołania darowizny obdarowany staje się osobą bezpodstawnie wzbogaconą zobowiązaną do zwrotu uprzednio otrzymanej darowizny.

Skutki odwołania darowizny w prawie podatkowym

W przypadku prawa podatkowego obowiązek zapłaty podatku spoczywa na osobie obdarowanej. Mogłoby się zatem wydawać, że w sytuacji gdy dochodzi do odwołania darowizny i zwrotu przedmiotu darowizny obdarowany może ubiegać się o zwrot uprzednio zapłaconego podatku.

Niestety, ale odwołanie darowizny nie niweczy skuteczności pierwotnej czynności darowania pieniędzy. W odniesieniu zaś do przeniesienia własności przedmiotu darowizny z powrotem na darczyńcę na skutek odwołania przez niego darowizny należy jedynie podkreślić, że odwołanie darowizny ma skutek wyłącznie na przyszłość, a nie wstecz.

WAŻNE!

Odwołanie darowizny oraz zwrot przedmiotu świadczenia nie powoduje, że pierwotnie zawarta umowa stała się nieważna. W konsekwencji nie ma zatem podstaw, aby kwestionować zasadność opłaconego przez obdarowanego podatku od darowizny. W konsekwencji odwołanie darowizny nie jest zdarzeniem uprawniającym do ubiegania się o zwrot podatku od darowizny.

Przechodząc do podsumowania, możemy wskazać, że instytucja odwołania darowizny kryje w sobie wiele problematycznych regulacji, które sprawiają, że nie jest to czynność prosta i łatwa do przeprowadzenia. Choć samo odwołanie darowizny odbywa się w drodze jednostronnego oświadczenia woli, to jednak dla skuteczności takiej czynności konieczne jest wystąpienie przesłanki rażącej niewdzięczności.

Przykłady

 

Sprawa Rodzinna Pan Jan, zamożny emeryt, postanowił przekazać swojemu jedynemu wnukowi, Tomaszowi, znaczną sumę pieniędzy, aby pomóc mu rozpocząć dorosłe życie. Po kilku miesiącach, jednak, Tomasz zaczął unikać kontaktu z dziadkiem, ignorując jego próby komunikacji i odmawiając odwiedzin. Gdy Pan Jan dowiedział się, że wnuk wykorzystuje pieniądze na hazard i inne nieodpowiednie aktywności, zdecydował się odwołać darowiznę, powołując się na rażącą niewdzięczność.

 

Konflikt sąsiedzki Pani Maria podarowała swojej sąsiadce, Pani Kowalskiej, działkę budowlaną, aby pogłębić ich wieloletnią przyjaźń. Niestety, po przekazaniu darowizny, relacje między sąsiadkami znacznie się pogorszyły z powodu ciągłych sporów dotyczących użytkowania działki. Pani Kowalska zaczęła również rozpowszechniać nieprawdziwe informacje na temat Pani Marii wśród innych mieszkańców, co doprowadziło do znacznego pogorszenia jej reputacji w społeczności. Pani Maria, czując się głęboko zraniona, zdecydowała się odwołać darowiznę, uznając zachowanie sąsiadki za rażącą niewdzięczność.

 

Zachowanie Niedozwolone Pan Krzysztof przekazał swojej córce, Aleksandrze, mieszkanie, mając nadzieję, że pomoże jej to ustabilizować życie osobiste i zawodowe. Aleksandra jednak, zamiast dbać o dobro majątkowe, zaczęła wynajmować mieszkanie na nielegalne imprezy, co doprowadziło do jego znacznego uszkodzenia. Dodatkowo, ignorowała próby kontaktu ze strony ojca i odmawiała pokrycia kosztów napraw. Pan Krzysztof, rozczarowany i czujący się zlekceważony, postanowił odwołać darowiznę, argumentując, że działania córki stanowią rażącą niewdzięczność.

Podsumowanie

 

Odwołanie darowizny z powodu rażącej niewdzięczności stanowi skomplikowaną procedurę prawną, wymagającą wystąpienia konkretnych przesłanek. Przykłady z życia pokazują, jak różnorodne mogą być sytuacje prowadzące do takiej decyzji, od osobistych konfliktów po poważne nadużycia. Kluczowe jest zrozumienie, że skuteczne odwołanie wymaga nie tylko dowodów na rażącą niewdzięczność, ale także przestrzegania odpowiednich procedur prawnych.

Oferta porad prawnych

 

Potrzebujesz pomocy w odwołaniu darowizny lub masz pytania dotyczące rażącej niewdzięczności? Skorzystaj z naszych porad prawnych online i profesjonalnej pomocy w przygotowaniu niezbędnych pism. Nasz zespół ekspertów jest gotów Ci pomóc w każdej chwili. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.

Zapytaj prawnika - porady prawne online

Dlaczego warto?Numer telefonu pozwoli na kontakt
w przypadku podania nieprawidłowego emaila.
Otrzymasz SMS o wycenie i przygotowaniu
głównej odpowiedzi, a także w przypadku
problemów technicznych. Wiele razy podany
numer pomógł szybciej rozwiązać problem.

Zgadzam się na przesyłanie informacji handlowych przez administratora na podany e-mail zgodnie z ustawą z 18.07.02 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (t. j. Dz. U. 2017 poz. 1219, z późn. zm.).

  Wycenę wyślemy do 1 godziny
* W dni robocze w godzinach od 7 do 20.
* W weekendy i święta do 2 godzin.

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Pracujemy 7 dni w tygodniu

Marcin Sądej

O autorze: Marcin Sądej

Prawnik, absolwent Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, ukończone studia podyplomowe z zakresu Przeciwdziałania Przestępczości Gospodarczej i Skarbowej oraz z zakresu Rachunkowości i Rewizji Finansowej. Współpracuje z kancelariami doradców podatkowych oraz biurami...

>> więcej informacji o autorze