Odszkodowanie za wypadek przy pracy

• Autor: Joanna Korzeniewska

Nieszczęśliwe zdarzenia, które wywołują nieraz poważne skutki dla naszego zdrowia, a nawet kończą się zgonem, mogą zdarzyć się wszędzie – w domu, na drodze, w samochodzie, w pracy. Oczywiście za każdym razem jest to poważne zdarzenie, a okoliczności i miejsce mogą mieć znaczący wpływ na konsekwencje prawne oraz procedury postępowania.

Czym jest wypadek przy pracy?

Aby można mówić o wypadku w pracy, muszą zaistnieć następujące warunki: przede wszystkim powinno to być zdarzenie nagłe, niespodziewane, wywołane przyczyną zewnętrzną. Wydarzenie to powinno być związane z pracą, a jego skutkiem powinien być uraz lub śmierć.

Kiedy wypadek ma związek z pracą? Aby uznać, że doszło do wypadku w pracy, wydarzenie prowadzące do urazu powinno mieć miejsce podczas wykonywania zwykłych obowiązków lub czynności w pracy, bądź też przy wykonywaniu poleceń od przełożonych. Tak samo wypadkiem w pracy będzie również zdarzenie, które wystąpiło podczas wykonywania czynności na rzecz pracodawcy bez wydania polecenia. Wypadek w pracy może wystąpić również podczas pozostawania przez pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązków służbowych.

Przepisy wyróżniają również wypadek śmiertelny (którego skutkiem jest śmierć), wypadek zbiorowy (w wyniku tego samego zdarzenia ucierpiały minimum dwie osoby) oraz wypadek ciężki, którego skutkiem jest ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak utrata wzroku, mowy, słuchu, uszkodzenie ciała naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub też dochodzi do całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy.

Czym jest zdarzenie nagłe?

Przepisy prawa nie określają wprost, czym jest zdarzenie nagłe i jak długo powinno trwać, aby można było mówić o nagłości. Zagadnienie to trochę doprecyzowało orzecznictwo i obecnie uważa się, że takie zdarzenie nie powinno przekraczać długością jednej dniówki roboczej. Jest to może trochę sprzeczne z potocznym pojęciem zdarzenia nagłego, czyli takiego, które jest niespodziewane i ma gwałtowny przebieg, jak np. porażenie prądem, upadek, oparzenie. Jednakże prawna definicja jest szersza i może objąć takie przypadki jak doznanie udaru słonecznego wskutek zbyt długiego przebywania na słońcu. Takie rozumienie zdarzenia nagłego jest niewątpliwie korzystne dla pracowników.

Przyczyna zewnętrzna wypadku przy pracy

Aby można było mówić o wypadku przy pracy, uraz powinien być spowodowany czynnikiem zewnętrznym występującym poza osobą pracownika (np. zawał w miejscu pracy, ale w typowych, normalnych warunkach). Przyczyna zewnętrzna nie musi być wyłącznym czynnikiem prowadzącym do wypadku, ale powinna wystąpić, aby można było mówić o wypadku przy pracy.

Uraz jako skutek wypadku w pracy

Urazem jest naruszenie tkanek lub narządów doznane na skutek działania jakiegoś zewnętrznego czynnika. Nie ma również określonej listy urazów, do jakich może dojść w trakcie wypadku przy pracy, gdyż tak naprawdę nie miałoby to sensu. Przecież jest wiele różnych zawodów, wiele możliwych zagrożeń co do wypadku i urazu, dlatego takie wyliczenie konkretnych możliwych urazów byłoby jedynie nadmiernym utrudnieniem.

Możliwa wysokość odszkodowania za wypadek w pracy

Kiedy już doszło do takiego zdarzenia, jakim jest wypadek przy pracy, i jest możliwość ubiegania się o uzyskanie odszkodowania, chyba każda osoba poszkodowana zastanawia się, jak wysokie odszkodowanie możne uzyskać.

Wysokość odszkodowania jest przede wszystkim uzależniona od tego, jakie są skutki wypadku, co jest jak najbardziej logiczne i uzasadnione, gdyż odszkodowanie za wypadek prowadzący do kalectwa powinno być znacznie wyższe niż np. za złamanie palca czy nawet ręki. Podstawowa kwota to 1133 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Dodatkowo pracownikowi przysługuje 1133 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu z tytułu zwiększenia tego uszczerbku co najmniej o 10 punktów procentowych.

Ponadto istnieje możliwość uzyskania dodatkowych kwot, np. z tytułu całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji (19 819 zł), odszkodowanie dla rodziny pracownika, który zmarł wskutek wypadku.

Dla ustalenia wysokości jednorazowego odszkodowania kluczowa będzie opinia lekarza ustalająca wysokość procentowego uszczerbku na zdrowiu, dlatego w interesie pracownika jest, aby stwierdzono jak największy uszczerbek.

W niektórych wypadkach pracownikowi nie przysługuje jednorazowe odszkodowanie. Przykładem jest sytuacja, gdy wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów BHP spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Pieniędzy nie otrzyma również pracownik, który był pod wpływem alkoholu lub substancji psychotropowych i przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku. Nie dotyczy to wypadków ze skutkiem śmiertelnym.

Procedura uzyskania odszkodowania za wypadek przy pracy

ZUS nie wypłaca odszkodowania za wypadek przy pracy sam z siebie, z urzędu. Niezbędne jest dopełnienie określonych prawem formalności, aby je otrzymać. Najpierw pracodawca powinien udzielić pracownikowi niezbędnej pomocy, następnie ustalić okoliczności zdarzenia, a także sporządzić protokół powypadkowy nie później niż w ciągu 14 dni od wypadku. Powinno się w nim zawrzeć wyjaśnienia poszkodowanego oraz zeznania świadków. Protokół taki powinien zostać doręczony poszkodowanemu oraz inspektorowi pracy. Wypadek powinien zostać również przez niego zarejestrowany w rejestrze wypadków przy pracy. Dopiero gdy zostaną dopełnione powyższe formalności, pracownik może wystąpić z wnioskiem o odszkodowanie, czyli musi dysponować protokołem powypadkowym lub kartą wypadku oraz zostały już ustalone okoliczności wypadku.

Pracownik powinien złożyć stosowny wniosek po zakończonym procesie leczenia i rehabilitacji, gdyż dopiero wówczas znane będą skutki wypadku dla zdrowia pracownika i będzie można określić, jaki uszczerbek na zdrowiu wystąpił u poszkodowanego. Aby uzyskać odszkodowanie, należy złożyć wniosek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za pośrednictwem płatnika składek (pracodawcy). Dokumentacja powinna zawierać:

• wypełniony formularz wniosku,
• kartę wypadku (protokół powypadkowy),
• zaświadczenie o stanie zdrowia, dokumentację medyczną.

Jeśli zaś o odszkodowanie ubiegają się członkowie rodziny zmarłego, powinni dostarczyć również m.in. odpis skrócony aktu zgonu, dokumenty potwierdzające pokrewieństwo lub powinowactwo (np. odpis aktu urodzenia lub aktu małżeństwa), zaświadczenie o uczęszczaniu do szkoły w przypadku dziecka powyżej 16 lat, zaświadczenie o stanie zdrowia dziecka (jeśli w danym wypadku jest to niezbędne).

Po otrzymaniu wniosku ZUS powinien w ciągu 14 dni wydać decyzję o przyznaniu lub odmowie przyznania odszkodowania. Jeśli poszkodowany lub jego rodzina nie zgadza się z decyzją, np. z powodu wysokości przyznanego odszkodowania, ma prawo do złożenia odwołania do sądu okręgowego do wydziału pracy i ubezpieczeń społecznych za pośrednictwem jednostki Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, która wydała decyzję.

Nikt nie chce być ofiarą wypadku, jednakże wypadki czasem się zdarzają. Aby można było stwierdzić, że doszło do wypadku przy pracy, musi wystąpić razem kilka elementów: powinno być to zdarzenie nagłe, spowodowane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć. Musi też do niego dojść w określonych sytuacjach, tj. podczas wykonywania czynności na rzecz pracodawcy, świadczenia pracy lub też bycia w gotowości do świadczenia pracy. Wysokość odszkodowania uzależniona jest przede wszystkim od uszczerbku na zdrowiu. Aby uzyskać odszkodowanie, należy zebrać niezbędną dokumentację, w tym protokół powypadkowy lub kartę wypadku, zaświadczenie lekarskie, wypełnić wniosek i skierować go do ZUS za pośrednictwem pracodawcy. Decyzja ZUS jest zaskarżalna i można się od niej odwołać do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych.