Urlop dla poratowania zdrowia nauczyciela

• 2024-01-05
• Autor: r.pr. Eliza Polachowska

Nauczyciele należą do szczególnej grupy zawodowej, której prawa i obowiązki reguluje akt prawny o nazwie Karta Nauczyciela. W preambule Karty napisano, że jest to zawód o szczególnej randze społecznej, służący rozwojowi oświaty i wychowaniu. To właśnie nauczyciele kształtują przyszłe pokolenia. Spoczywa więc na nich bardzo duża odpowiedzialność, a w konsekwencji związana z tym utrata zdrowia. W dzisiejszym artykule omówimy uprawnienia nauczycieli związane z poratowaniem ich zdrowia.

Urlop dla poratowania zdrowia nauczyciela – kto może skorzystać?

W Karcie Nauczyciela istnieje zapis, który stanowi, że stanowisko nauczyciela może zajmować osoba, która spełnia warunki zdrowotne niezbędne do wykonywania zawodu. Zatem dla piastowania tego stanowiska aspekt zdrowotny ma kluczowe znaczenie. Od nauczyciela wymaga się bowiem zarówno dobrej kondycji psychicznej, jak również fizycznej. Ze względu na szczególne warunki pracy tej grupy zawodowej przewidziano dla niej możliwość skorzystania z płatnego urlopu dla poratowania zdrowia. Może z niego skorzystać nauczyciel, co do którego zachodzi potrzeba przeprowadzenia zaleconego przez uprawnionego lekarza leczenia. Ponadto musi to być osoba zatrudniona w pełnym wymiarze, na czas nieokreślony. Dyrektor udziela urlopu na pisemny wniosek nauczyciela. Zanim to jednak uczyni, jest zobowiązany wydać mu, w terminie 7 dni od dnia złożenia wniosku, skierowanie na badanie lekarskie. Ostatecznie to lekarz – po przeprowadzeniu badania bądź na podstawie dodatkowych badań – decyduje o potrzebie udzielenia osobie uprawnionej urlopu, określając jednocześnie czas potrzebny na przeprowadzenie zalecanego leczenia. Przepisy stanowią, że taka przerwa w pracy jednorazowo nie może przekraczać roku, a łączny jej wymiar w trakcie całego zatrudnienia nie może przekraczać trzech lat. Przy czym prawo do kolejnego urlopu nabywa się po upływie roku od zakończenia poprzedniego. Nie można zatem jednorazowo wykorzystać całego okresu. Powyższe uregulowania wskazują na dwa zasadnicze warunki: mianowicie urlopu udziela się wyłącznie na wniosek i po przeprowadzeniu badania przez uprawnionego lekarza. Można powiedzieć, że dyrektor – po otrzymaniu zalecenia od lekarza o potrzebie przeprowadzenia odpowiedniego leczenia i jeżeli nauczyciel spełnia warunki formalne – nie może podjąć innej decyzji, niż udzielić mu urlopu dla poratowania zdrowia. Warto nadmienić, że podobną instytucję przewidują – w odniesieniu do nauczycieli akademickich – przepisy ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. W przypadku tej grupy zawodowej prawo do płatnego urlopu przysługuje pracownikowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze czasu pracy po co najmniej 10 latach zatrudnienia na uczelni.

Warto przeczytać: Stopnie awansu nauczyciela

Urlop dla poratowania zdrowia nauczyciela – jakie warunki trzeba spełnić?

Aby dyrektor szkoły mógł udzielić nauczycielowi urlopu dla poratowania zdrowia, muszą zostać spełnione łącznie następujące wymogi:

• nauczyciel musi być zatrudniony w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony w szkole, w której ubiega się o urlop;
• musi posiadać nieprzerwany, co najmniej 7-letni okres pracy w szkole, w wymiarze minimum ½ obowiązkowego wymiaru zajęć;
• konieczne jest złożenie pisemnego wniosku do dyrektora szkoły;
• przeprowadzenie badania przez uprawnionego lekarza;
• wydanie przez lekarza orzeczenia lekarskiego o potrzebie udzielenia urlopu;
• udzielenie urlopu:
• 1. ma służyć przeprowadzeniu zaleconego leczenia:
     a) choroby zagrażającej wystąpieniem choroby zawodowej lub
     b) choroby, w której powstaniu czynniki środowiska pracy lub sposób wykonywania pracy odgrywają istotną rolę, lub
  2. na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację uzdrowiskową.

Aby można było uznać 7-letni okres pracy jako nieprzerwany, przerwa między ustaniem a nawiązaniem kolejnego stosunku pracy w tej samej lub innej szkole nie może przekraczać 3 miesięcy. Do 7 lat wliczamy czasową niezdolność do pracy wskutek choroby oraz urlop inny niż wypoczynkowy, które łącznie nie mogą przekraczać sześciu miesięcy. Po przekroczeniu tego terminu wymagany staż pracy ulega przedłużeniu o ten okres.

W okresie przebywania na urlopie dla poratowania zdrowia nauczyciel zachowuje prawo do comiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego, dodatku za wysługę lat oraz prawo do innych świadczeń pracowniczych. Warunkiem jest, aby w tym czasie nauczyciel nie nawiązał stosunku pracy ani nie podjął innej działalności zarobkowej. Jeżeli powyższy wymóg nie zostanie dotrzymany, dyrektor szkoły obligatoryjnie odwołuje nauczyciela z urlopu, zakreślając mu termin na powrót do pracy. Jak widać, aby skorzystać z urlopu, trzeba spełnić szereg warunków i dopełnić wielu formalności.

Jakie choroby kwalifikują do skorzystania z urlopu dla poratowania zdrowia nauczyciela?

Przepisy Karty Nauczyciela ogólnie stanowią, że urlopu udziela się w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia:

• choroby zagrażającej wystąpieniem choroby zawodowej lub
• choroby, w której powstaniu czynniki środowiska pracy lub sposób wykonywania pracy odgrywają istotną rolę, lub
• na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację uzdrowiskową.

Przy czym przepisy nie zawierają katalogu chorób, które powodują konieczność przeprowadzenia leczenia. O tym decyduje każdorazowo uprawniony lekarz po przeprowadzeniu stosownych badań, konsultacji medycznych bądź na podstawie dokumentacji medycznej z przebiegu dotychczasowego leczenia. Z analizy tego przepisu należy wnioskować, iż nie chodzi w nim ściśle o choroby zawodowe wymienione w wykazie do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 roku w sprawie chorób zawodowych. Mówi się bowiem o schorzeniach, które nieleczone stwarzają zagrożenie wystąpienia chorób zawodowych. Na stronie internetowej Ministerstwa Edukacji i Nauki można znaleźć przykładowe wyliczenie chorób, w których powstaniu czynniki środowiska pracy lub sposób jej wykonywania odgrywają istotną rolę. Należą do nich choroby układu ruchu, układu krążenia, układu oddechowego, układu pokarmowego, choroby psychiczne, choroby skóry, cukrzycę i niektóre choroby nowotworowe. Ministerstwo Edukacji podkreśliło, że nie tylko w przypadku chorób zawodowych warunki pracy mogą wpływać na stan zdrowia. Chodzi tu o tak zwane choroby wieloczynnikowe, gdzie czynnik środowiska pracy odgrywa istotną rolę, lecz nie jest jedyną przyczyną jej wystąpienia, tak jak to ma miejsce w przypadku chorób zawodowych.

Urlop dla poratowania zdrowia nauczyciela – Karta Nauczyciela

Urlop dla poratowania zdrowia nauczyciela został w sposób wyczerpujący uregulowany w Karcie Nauczyciela oraz w rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie orzekania o potrzebie udzielenia nauczycielowi urlopu dla poratowania zdrowia. Karta Nauczyciela zawiera odesłanie do stosowania przepisów Kodeksu pracy w zakresie spraw w niej nieuregulowanych. Jednakże Kodeks pracy w ogóle nie zawiera regulacji w tej materii. To oznacza, że przy stosowaniu omawianej instytucji należ sięgać do Karty Nauczyciela, a do Kodeksu pracy jedynie w zakresie, w którym będzie wyraźne odesłanie do jego stosowania. Czyli tak, jak to uregulowano w zakresie uprawnień lekarza orzekającego o potrzebie przeprowadzenia zaleconego leczenia choroby zagrażającej wystąpieniem choroby zawodowej lub choroby, w której powstaniu czynniki środowiska pracy lub sposób wykonywania pracy mogą odgrywać istotną rolę.

Podsumowując: urlop dla poratowania zdrowia nie przysługuje każdemu. Mogą z niego skorzystać określone grupy zawodowe, które ze względu na czynniki środowiska pracy lub sposób jej wykonywania są bardziej od pozostałych narażone na związaną z tym utratę zdrowia.

Źródła:
1. Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela - Dz.U. 1982 nr 3 poz. 19
2. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych - Dz.U. 2009 nr 105 poz. 869