Rozwód bez orzekania o winie czyli rozwód za porozumieniem stron

• Joanna Korzeniewska

Rozwód jest trudnym, przykrym i często stresującym doświadczeniem. Nie zawsze można go uniknąć, ale czasem okazuje się być najlepszym rozwiązaniem. Dobrze, jeśli uda się przeprowadzić rozwód w sposób najprostszy i najmniej kłopotliwy. Służy temu możliwość orzeczenia rozwodu za porozumieniem stron bez orzekania o winie – i o tym w dzisiejszym artykule.

Problematyka rozwodu została uregulowana w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (K.r.o.), a dokładnie w art. 56 i następnych. Aby został orzeczony rozwód bez orzekania o winie, obie strony muszą wyrazić na to zgodę. Zasadą jest bowiem, że sąd w wyroku rozwodowym orzeka o tym, kto ponosi winę za rozkład pożycia małżeńskiego. Aby od tego odstąpić, niezbędna jest zgoda obu stron.

Pozew o rozwód bez orzekania o winie

Nawet jeśli małżonkowie zgodnie chcą orzeczenia rozwodu i ustalili warunki, na jakich ma on zostać orzeczony, niezbędne jest, aby jedna ze stron złożyła pozew rozwodowy. Wówczas ten z małżonków występuje w postępowaniu w roli powoda, a drugi w charakterze pozwanego. Pozew taki powinien spełniać określone kryteria i zawierać określone elementy. Każdy pozew powinien zawierać:

• oznaczenie sądu,
• określenie powoda (podanie swoich danych – imię, nazwisko, adres, PESEL),
• określenie pozwanego (imię, nazwisko, adres, PESEL, jeśli to możliwe),
• oznaczenie wniosku, żądania,
• określenie, czy strony korzystały z form polubownego rozwiązywania sporów,
• podpis,
• dołączenie załączników.

Oprócz wyżej wymienionych kwestii, pozew o rozwód powinien również obejmować swoją treścią:

• wniosek dotyczący rozwiązania małżeństwa przez rozwód za porozumieniem stron bez orzekania o winie,
• wskazanie dowodów, na których strona opiera swoje żądania, uzasadnienie stanu faktycznego,
• opis stanu faktycznego uzasadniającego orzeczenie rozwodu, wykazanie rozkładu pożycia,
• wnioski dotyczące alimentów na dzieci, na małżonka, władzy rodzicielskiej nad dziećmi, wspólnego mieszkania, kontaktów z dziećmi,
• porozumienie dotyczące sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej, o ile strony zdecydują się na takie rozwiązanie.

Do pozwu o rozwód należy dołączyć każdorazowo odpis skrócony aktu małżeństwa, a oprócz tego odpis skrócony aktów urodzenia dzieci. Jeśli oprócz tego strona pragnie również przeprowadzić jakieś dowody związane np. z alimentami, dochodami, winno się je również dołączyć do pozwu. Pozew powinno się doręczyć w dwóch egzemplarzach (podpisanych), gdyż jeden zostaje dla sądu, a drugi zostanie doręczony pozwanemu. Bardzo ważną kwestią jest wykazanie, iż między stronami doszło do całkowitego rozkładu pożycia w sferze uczuciowej, fizycznej, a także gospodarczej.

Elementy wyroku rozwodowego

Wyrok rozwodowy powinien zawierać określone przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego elementy, aby spełniał wszystkie wymogi i wywoływał skutki prawne. Przede wszystkim pierwszym i najważniejszym punktem musi być, że sąd rozwiązuje małżeństwo stron za porozumieniem stron bez orzekania o winie. Jeśli małżonkowie mieli wspólne małoletnie dzieci, istnieje szereg dodatkowych kwestii, o których powinien orzec. Należą do nich : władza rodzicielska nad dziećmi, miejsce zamieszkania dziecka, w jakiej wysokości małżonkowie są zobowiązani do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania (czyli jaka będzie wysokość alimentów), o kontaktach z dzieckiem. Jeśli małżonkowie mają wspólne mieszkanie, sąd orzeka również o sposobie korzystania z owego mieszkania, a rozstrzygnięcie to obejmuje okres wspólnego zamieszkiwania przez rozwiedzionych małżonków.

W kwestii władzy rodzicielskiej możliwych jest kilka rozstrzygnięć:

• sąd może pozostawić władzę rodzicielską w pełni jednemu z rodziców, a drugiemu ograniczyć do określonych uprawnień i obowiązków (jak np. decydowania o istotnych sprawach leczenia i kształcenia),
• sąd może ograniczyć władzę rodzicielską obojgu rodziców poprzez np. nakazanie pracy z asystentem rodziny lub inną osobą,
• pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom i powierzyć jej wykonywanie jednemu z nich,
• jeśli będzie to uzasadnione, dla dobra dzieci sąd może pozbawić władzy rodzicielskiej jedno lub oboje rodziców.

Kwestia władzy rodzicielskiej jest tematem skomplikowanym i sąd każdorazowo musi dokonywać oceny, jakie rozwiązanie jest w konkretnych okolicznościach najlepsze, głównie ze względu na dobro dziecka, a także możliwości w danej sytuacji, jak chociażby związane z relacjami między stronami i możliwością współpracy między nimi.

Po rozwodzie dziecko lub dzieci zwykle zostają z jednym z rodziców i potem mają przy nim swoje miejsce zamieszkania, co również jest określane przez sąd. Drugi małżonek zostaje zobowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka, które oczywiście ponosi też rodzic, z którym dziecko mieszka. Jest to obowiązkowy element wyroku. Wysokość alimentów zależy od wysokości potrzeb uprawnionego dziecka, a także możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego rodzica (nie należy tego mylić z osiąganymi i wykazywanymi dochodami).

Widać więc, iż jest wiele elementów, o których sąd powinien orzec, wydając wyrok w sprawie o rozwód, aby jak najbardziej kompleksowo uregulować sytuację rodziny po rozwodzie. Kwestie te są przedmiotem badania przez sąd w trakcie postępowania, aby móc podjąć jak najlepszą decyzję.

Rozwód bez orzekania o winie a dzieci

W każdym postępowaniu dotyczącym orzekania o rozwodzie sąd musi podjąć decyzję, czy orzeczenie rozwodu będzie zgodne z dobrem wspólnych małoletnich dzieci. Jeśli sąd uzna, że byłoby to sprzeczne, wówczas nie orzeknie o rozwodzie, ale odmówi rozwiązania małżeństwa przez rozwód. Nie ma ściśle określonych przesłanek ani warunków pozwalających na uznanie, ze rozwód stałby w sprzeczności z dobrem dzieci, więc za każdym razem musi oceniać indywidualnie. Często w takich sytuacjach strony podkreślają, że np. jedno z rodziców już się wyprowadziło i doszło do faktycznej separacji między stronami, dzieci zaakceptowały tę sytuację i rozwód jej nie pogorszy, a będzie jedynie sformalizowaniem tego, co i tak już ma miejsce. Nawet jeśli rodzice pragną rozwodu bez orzekania o winie, sąd i tak ma obowiązek orzec o kwestiach związanych z dziećmi, takich jak alimenty, miejsce zamieszkania. Najlepiej jeśli strony wypracowały sobie porozumienie, a jeśli jest ono zgodne z dobrem dziecka, sąd zasadniczo je uwzględnia. Pewną nowością jest plan wychowawczy oraz opieka naprzemienna, która polega na tym, iż część czasu dziecko mieszka z jednym z rodziców, a część z drugim i nie jest to równoważne z kontaktami.

Tak więc nawet w przypadkach, kiedy rodzice chcą rozwodu za porozumieniem stron, sąd musi brać pod uwagę i rozważać, co będzie najlepsze dla dobra dziecka i w oparciu o to kryterium podejmować decyzje.

Rozwód bez orzekania o winie krok po kroku

Każde postępowanie rozwodowe musi zacząć się od złożenia pozwu w sądzie okręgowym miejsca zamieszkania małżonków. Osoba, która go złoży, będzie powodem, a druga pozwanym. W takim procesie niemożliwe jest uznanie powództwa. W pozwie bardzo istotne jest wykazanie, że nastąpił rozkład pożycia, czyli ze małżonków nie łączą już więzy emocjonalne i fizyczne, jak do tego doszło, w jakim okresie czasu i jak wyglądają obecnie relacje. Powinno się wskazać, że nie ma już podstaw do ratowania małżeństwa. Sąd przeprowadza postępowanie dowodowe, w którym najważniejszym elementem jest wysłuchanie stron na okoliczność rozkładu pożycia, a także przyszłych ustaleń dotyczących mieszkania, opieki nad dziećmi i alimentów. W sprawie alimentów można przeprowadzić różne dowody, np. zaświadczenie o dochodach, dokumentowanie wysokości potrzeb, albo też możliwości zobowiązanego rodzica. W przypadku rozwodu za porozumieniem stron, o ile sąd nie uzna, że rozwód jest sprzeczny z dobrem dzieci, często kończy się to na jednej rozprawie, zwłaszcza jeśli strony dokonały wcześniej ustaleń dotyczących alimentów, kontaktów, władzy rodzicielskiej. Dobrze jest to ustalić zawczasu, aby jak najbardziej uprościć postępowanie i je przyspieszyć. Sąd wydaje wyrok, a strona, która chciałaby go zaskarżyć, ma tydzień na złożenie wniosku o uzasadnienie wyroku. W przeciwnym wypadku wyrok się uprawomocni. Od wyroku orzekającego rozwód lub w którym sąd nie rozwiązał małżeństwa, przysługuje apelacja do sądu apelacyjnego. Może to dotyczyć całości wyroku lub tylko części, np. dotyczącej alimentów lub władzy rodzicielskiej.

Sprawy rozwodowe należą do dość prostych pod względem prawnym, jednakże bardziej skomplikowanych pod względem faktycznym. Są one również trudne ze względu na silne emocje, które towarzyszą tego typu sprawom. Postępowanie za porozumieniem stron pozwala uniknąć wielu problemów i zdecydowanie przyspieszyć proces, choć i tak jest wiele kwestii, o których sąd będzie musiał rozstrzygnąć. Jeśli rozstaniu małżonków towarzyszy poważny konflikt, warto zastanowić się nad skorzystaniem z pomocy prawnej w przygotowaniu pozwu (lub odpowiedzi na pozew), ewentualnie na sprawie rozwodowej.