Przyczyny zatrzymania prawa jazdy

• Michał Berliński

W Polsce uprawnienie do zatrzymania naszego prawa jazdy ma w zasadzie Policja, Starosta, a także Sąd, który zakazem może orzec o obowiązku zwrotu tego dokumentu. Przyczyny odebrania prawa jazdy możemy podzielić na te obligatoryjne i te fakultatywne, które zależą w zasadzie od policjanta i często od jego dobrej woli. O tym wszystkim poniżej.

Zatrzymanie prawa jazdy za alkohol

Jednym z głównych przewinień za kierownicą w Polsce jest jazda na tzw. podwójnym gazie, tj. pod wpływem alkoholu. Policja najczęściej, zatrzymując kierowcę, dokonuje szybkiego badania alkomatem, który sprawdza ilość alkoholu w wydychanym powietrzu kierowcy. Oczywiście kierowca może również domagać się badania krwi, które to może okazać się dla niego korzystniejsze, ale wcale nie musi go oczywiście ratować od odpowiedzialności karnej, jak i administracyjnej w postaci wydania decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy.

Odnośnie alkoholu, niedawno wprowadzone przepisy zobowiązują do zatrzymania prawa jazdy również w przypadku:

• stwierdzenia braku zaświadczenia o przeprowadzonym badaniu technicznym z wynikiem pozytywnym w zakresie wyposażenia pojazdu w blokadę alkoholową,
• stwierdzenia braku świadectwa potwierdzającego kalibrację blokady alkoholowej,
• prowadzenia pojazdu niewyposażonego w blokadę alkoholową w przypadku, gdy kierowca jest uprawniony tylko do prowadzenia takiego samochodu (zgodnie z ustawą z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami).

W tym miejscu musimy również rozważyć dodatkowe konsekwencje dla kierowcy, które są uzależnione również od ilości alkoholu w wydychanym powietrzu. Z wykroczeniem w postaci jazdy po alkoholu, regulowanym w art. 87 § 1 Kodeksu wykroczeń (K.w.) mamy do czynienia, gdy stężenie alkoholu w organizmie kierowcy wynosi od 0,10 mg/l do 0,25 mg/l. Karą dla kierowcy, oprócz zabrania prawa jazdy, będzie również kara grzywny oraz zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres od 6 miesięcy do 3 lat, zakaz ten może być przedłużony. Gdy stężenie alkoholu we krwi będzie większe, tj. co najmniej 0,26 mg/l, kierowcy grozi kara grzywny, kara ograniczenia wolności lub kara pozbawienia wolności oraz zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres od lat 3 do lat 15.

Zatrzymanie prawa jazdy przez Policję

Policjant, w związku z wykonywaniem czynności określonych w ust. 1, jest uprawniony do zatrzymania, w przypadkach przewidzianych w ustawie, dokumentów stwierdzających uprawnienie do kierowania pojazdem lub jego używania.

Z obligatoryjnym zatrzymaniem prawa jazdy będziemy mieć również do czynienia wtedy, gdy kierowca przekracza dopuszczalną prędkość o więcej niż 50 km/h w obszarze zabudowanym, a także wtedy, gdy przewozi swoim pojazdem liczbę osób, która przekracza liczbę miejsc określoną w dowodzie rejestracyjnym. Dotyczy to głównie tych sytuacji, w których kierowcy pojazdów osobowych przewożą swoim pojazdem więcej osób, niż jest to możliwe i zgodne z przeznaczeniem pojazdu.

Inną i bardzo częstą opcją na stracenie prawa jazdy jest przekroczenie liczby dopuszczalnych punktów karnych. Spowodowane jest to złamaniem dowolnego przepisu, które kończy się przyznaniem punktów karnych, a ich liczba spowoduje przekroczenie liczby 24 punktów. Zgodnie z przepisami skutkuje to bowiem obligatoryjnym zatrzymaniem prawa jazdy. Dotyczy również kierującego, który przekroczył 21 punktów karnych w okresie do 5 lat od wydania skierowania na kurs reedukacyjny. Dopuszczalny limit jest obniżony do 20 punktów karnych, gdy:

• kierowca posiada prawo jazdy mniej niż 1 rok od wydania,
• kierowca w ciągu 2 lat od wydania prawa jazdy popełnił przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji lub jedno z następujących wykroczeń: spowodowanie zagrożenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym, również w stanie po spożyciu alkoholu lub środka odurzającego, prowadzenie pojazdu po spożyciu, przekroczenie prędkości o 30 km/h, prowadzenie pojazdu poza drogami publicznymi i narażanie zdrowia lub życia innej osoby. Jest jeszcze jedna możliwość, która to wydaje się najmniej poważna – braki w dokumentach, a także ich nienależyte przechowywanie.

Odebranie prawa jazdy za przekroczenie prędkości powyżej 50 km/h

Aktualnie obostrzenie to obowiązuje jedynie w terenie zabudowanym i należy wskazać, że konsekwencja takiego działania jest obecnie najsurowszą karą za przekroczenie prędkości w naszym kraju. Dodatkowo aktualnie trwają prace, które mają na celu zmianę przepisów tak, aby zakaz ten i konsekwencja w postaci utraty prawa jazdy obowiązywała również poza teren zabudowanym. W tym przypadku prawo jazdy odbierane jest fizycznie przez Policję, jednak formalnie przez Starostę Powiatu, który to wydaje w tej materii odrębną decyzję o zatrzymaniu prawa jazdy, jeżeli kierujący pojazdem przekroczył dopuszczalną prędkość o więcej niż 50 km/h na obszarze zabudowanym.

Zgodnie z aktualnym orzecznictwem w podobnych tego typu sprawach każdorazowe ustalenie, że kierujący pojazdem przekroczył dopuszczalną prędkość o więcej niż 50 km/h na obszarze zabudowanym, pociąga za sobą konieczność wydania przez starostę decyzji o zatrzymaniu prawa jazy. Zaznaczyć również należy, że przepis ten nie przewiduje żadnych okoliczności zwalniających kierowcę z odpowiedzialności za popełniony czyn. Postępowanie w tej sprawie cechuje obligatoryjność i brak jest w tym zakresie zwolnień przewidzianych na etapie samego wydawania decyzji.

Jak od każdej decyzji, tak i od decyzji starosty w przedmiocie zatrzymania prawa jazy przysługuje odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego za pośrednictwem starosty, który wydał decyzję, w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia. Przepisy na samym początku nie przewidywały żadnych wyłączeń ich stosowania, a także możliwości uniknięcia kary czy też choćby zmniejszenia jej wymiaru. Po orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego przepisy te uległy zmianie i przewidziano stan wyższej konieczności, jako stan umożliwiający uniknięcie kary. Aktualnie orzecznictwo i cała doktryna stoi na stanowisku, iż starosta jest związany tymi informacjami, które przekaże mu Policja. Nie prowadzi on odrębnego postępowania, nie weryfikuje dowodów w sprawie. W przepisach odnośnie wykroczeń albo samego zabrania prawa jazdy nie odnajdziemy dokładnych wytycznych, na jakich można oprzeć swoją obronę, jednak zagłębiając się w dotychczasowe orzecznictwo możemy wskazać, że „nie popełnia wykroczenia, kto działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone nie przedstawia wartości oczywiście większej niż dobro ratowane” (art. 16 § 1 K.w.). Oczywiście w takiej sytuacji musimy mieć do czynienia z innym dobrem, które trzeba uchronić, a żeby to zrobić, w tym momencie musimy złamać przepisy powszechnie obowiązującego prawa.

W tym miejscu należy wskazać, że koniecznym jest, aby w okresie zatrzymania prawa jazdy powstrzymać się od prowadzenia pojazdów, bowiem zakaz ten może zostać przedłużony do 6 miesięcy.

Od kiedy liczy się okres zatrzymania prawa jazdy?

To zagadnienie jest bardzo istotne, bowiem stwarza wiele problemów interpretacyjnych i niestety często źle liczony okres zatrzymania prawa jazdy powoduje, że osoba, której zakaz prowadzenia dalej nie upłynął – ponownie traci prawo jazdy. Warunkiem w takiej sytuacji jest skuteczne oddanie dokumentu prawa jazdy. Często kierowcy nie oddają swojego dokumentu, licząc na skrócenie swojej absencji od kierownicy, co de facto nic im nie daje. Co do zasady, czas zatrzymania dokumentu liczymy od chwili jego faktycznego zwrotu do Starosty lub też faktycznego zatrzymania przez Policję.

W sytuacji zatrzymania przez Policję bardzo poważnie należy zastanowić się nad przyjęciem mandatu, bowiem często jego przyjęcie odbiera nam możliwość odwołania. Dlatego w każdym takim przypadku warto skonsultować się z prawnikiem, aby uniknąć odebrania dokumentu, bądź też jak najbardziej skrócić czas jego zatrzymania.