Jakie kary za jazdę po alkoholu?

• 2024-01-04
• Autor: Joanna Korzeniewska

Jazda pod wpływem alkoholu to poważny problem, nie tylko w sensie prawnym. Jest to przede wszystkim zagrożenie dla innych ludzi oraz dla samego kierującego. Ustawodawca stara się z tym niepokojącym zjawiskiem walczyć m.in. poprzez rozbudowany system kar i środków karnych mających stanowić dodatkową dolegliwość dla sprawcy. Co jakiś czas kary te są zmieniane i zaostrzane, aby zwiększyć skuteczność walki z tym problemem. Jak wygląda sytuacja obecnie?

Stan nietrzeźwości, bycie pod wpływem alkoholu – różnice oraz konsekwencje prawne

Prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu nie zawsze rodzi konsekwencje prawne. Sytuacja prawna sprawcy może znacznie się różnić, gdyż w pewnych przypadkach dopuszcza się on przestępstwa, w innych zaś – wykroczenia. Wszystko zależy od poziomu alkoholu w organizmie w chwili popełnienia czynu. Aby można było mówić o popełnieniu przestępstwa, kierujący pojazdem musi znajdować się w stanie nietrzeźwości, który to stan został opisany w słowniczku Kodeksu karnego. Stan nietrzeźwości występuje wówczas, gdy zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila lub prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość, albo zawartość alkoholu w 1 dm³ wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg lub też do niej prowadzi. Można więc tu rozprawić się z dość powszechnym mitem, iż przestępstwem jest prowadzenie pojazdu, gdy poziom alkoholu we krwi przekracza 0,2 promila. Jeśli poziom ten jest równy lub wyższy od 0,2 promila, ale mniejszy niż 0,5 promila, możemy mówić o stanie po użyciu alkoholu. Prowadzenie pojazdu w stanie po użyciu lub też spożyciu alkoholu (różnie to bywa nazywane) jest wykroczeniem, a nie przestępstwem. Natomiast prowadzenie pojazdu w stanie, w którym poziom alkoholu nie przekracza 0,2 promila, nie jest w ogóle penalizowany. Nie stanowi on ani wykroczenia, ani też przestępstwa. W związku z tym należy tu obalić pewien mit, iż każde spożycie alkoholu i prowadzenie później samochodu jest karalne. Nie zmienia to jednak faktu, iż nie można sobie z góry założyć, ile można spożyć, aby było bezpiecznie, gdyż na każdego alkohol działa inaczej. Dlatego nie powinno się robić tutaj pewnych założeń, ale rzeczywiście przyjąć prostą zasadę – piłem, nie jadę.

Jakie są aktualne kary i środki karne za jazdę po alkoholu?

Najpierw spojrzyjmy na ten bardziej optymistyczny i korzystny wariant, a mianowicie, gdy sprawca kierował w stanie po spożyciu alkoholu, czyli mamy do czynienia z wykroczeniem. Osoba prowadząca pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym po spożyciu alkoholu podlega karze aresztu lub grzywny w wysokości nie niższej niż 2500 złotych. Prowadzenie zaś innego pojazdu w stanie po spożyciu alkoholu może skutkować karą aresztu lub grzywny w wysokości minimum 1000 zł. Orzeka się wówczas również zakaz prowadzenia pojazdów, a jeśli był to pojazd inny niż mechaniczny (np. rower) – orzeka się zakaz prowadzenia określonego rodzaju pojazdu, nawet jeśli do jego prowadzenia nie jest wymagane prawo jazdy. Co prawda, w art. 87 Kodeksu wykroczeń wspomnianym powyżej nie określono górnej granicy kary, ale można ją znaleźć gdzie indziej. Kara aresztu wynosi od 5 do 30 dni. Natomiast kara grzywny zasadniczo może wynieść maksymalnie 5 tys. zł, ale w przypadku akurat tego wykroczenia maksymalna wysokość to 30 tys. zł. Obecnie za jazdę po spożyciu alkoholu można otrzymać 15 punktów karnych.

A co z jazdą w stanie nietrzeźwości?

Prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości to poważniejsza sprawa i większy problem. Jeśli ktoś prowadzi pojazd mechaniczny w stanie nietrzeźwości, podlega karze grzywny, ograniczenia wolności lub też pozbawienia wolności do lat 2. Wysokość grzywny uzależniona jest od rodzaju zarzucanego czynu, okoliczności oraz stanu majątkowego sprawcy. Sąd wymierza ją w wysokości od 10 do 540 stawek dziennych, gdzie 1 stawka dzienna wynosi nie mniej niż 10 zł, nie więcej niż 2000 zł. Kara ograniczenia wolności zwana jest potocznie pracami społecznymi i oznacza obowiązek nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne. Inny wariant to potrącanie wynagrodzenia. Maksymalny wymiar tej kary wynosi 2 lata.

W przypadku recydywy, czyli ponownego oskarżenia i skazania za takie samo lub podobne przestępstwo, potencjalny wymiar kary jest znacznie wyższy. Również wysokość kary grzywny może zostać podniesiona w odniesieniu do zwykłego zarzutu jazdy pod wpływem alkoholu. Oprócz kar opisanych powyżej istnieje możliwość zastosowania wobec sprawcy środków karnych. Środki karne to pewne dodatkowe dolegliwości wymierzane sprawcy, na przykład:

• pozbawienie praw publicznych;
• zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub – prowadzenia określonej działalności gospodarczej;
• zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi;
• zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych;
• nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym;
• zakaz prowadzenia pojazdów.

Oczywiście środki te muszą być dostosowane do danej sytuacji, do okoliczności sprawy, sprawcy, a także rodzaju przestępstwa. Dlatego oczywistym jest, iż w przypadku prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości środkiem karnym, jaki się orzeka, jest zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych. Sąd może też zobowiązać do wpłacenia świadczenia na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Liczba punktów karnych, które można otrzymać, to 15.

Wymiar kary zależy od okoliczności sprawy, postawy sprawcy, a w największym stopniu, od ilości spożytego alkoholu. Kary co roku stają się coraz bardziej poważne. Ustawodawca chciałby ograniczyć najbardziej, jak się da, ilość kierowców prowadzących pod wpływem alkoholu. W 2022 zmieniły się kary, jednakże głównie dotyczy to zmian w ustawie Prawo o ruchu drogowym i Kodeksie wykroczeń. W Kodeksie karnym opisano kilka potencjalnych kar i środków karnych, do których zaliczają się: grzywna, ograniczenie wolności, pozbawienie wolności, zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych, świadczenie pieniężne.

Sposoby i możliwości obniżenia kary

Sprawca każdego przestępstwa, w tym również jazdy pod wpływem alkoholu, jest zainteresowany tym, aby uniknąć kary, bądź też maksymalnie ją obniżyć. Aby rozważyć obniżenie lub uniknięcie kary, muszą oczywiście zaistnieć określone warunki, a więc przede wszystkim ilość spożytego alkoholu nie może być znaczna. Duże znaczenie ma również postawa sprawcy, to czy współpracuje z policją, czy też nie, czy wypiera się zarzucanego mu czynu, czy też się do niego przyznaje.

Do najczęściej stosowanych metod należą: dobrowolne poddanie się karze oraz wniosek o warunkowe umorzenie postępowania. Trzeba jednak pamiętać o tym, że oba oznaczają przyznanie się do odpowiedzialności. Niewątpliwie warto to rozważyć, gdy okoliczności są jasne i nie ma sensu się wypierać popełnionego czynu. Często tak jest, gdyż w większości przypadków kieruje się akt oskarżenia właśnie dlatego, że sprawca został przyłapany na gorącym uczynku i jest dowód w postaci badania poziomu alkoholu, chyba że są rzeczywiście podstawy do kwestionowania tego wyniku. Dobrowolne poddanie się karze niewątpliwie oznacza, że kary się nie uniknie, ale nie ma wówczas rozprawy, nie ma postępowania sądowego, a kara zwykle jest niższa od tej, jaka mogłaby zostać nałożona przy braku współpracy. Warunkowe umorzenie postępowania jest jeszcze korzystniejsze, gdyż wtedy pozostaje się osobą niekaraną, ale nadal oznacza to przyznanie się do czynu i prawdopodobnie jakąś nawiązkę pieniężną. Jednakże trzeba mieć świadomość, że im wyższa wartość alkoholu we krwi, tym szansa na warunkowe umorzenie jest mniejsza.

Jeżdżąc po spożyciu alkoholu w pewnych okolicznościach można dopuścić się wykroczenia, w innych przestępstwa. Wszystko zależy od poziomu alkoholu we krwi. Kary za jazdę pod wpływem alkoholu w stanie nietrzeźwości są stale podwyższane, aby walczyć z tym zjawiskiem. W tym roku również nastąpiły zmiany i kolejne czekają nas na jesieni. Dotyczą m.in. ilości punktów karnych. Jeśli postawa sprawcy i okoliczności przestępstwa za tym przemawiają, można liczyć na warunkowe umorzenie postępowania lub dojść do porozumienia z prokuraturą i poddać się dobrowolnie karze, co pozwoli obniżyć jej wymiar.

Źródła:
1. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553
2. Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń - Dz.U. 1971 nr 12 poz. 114
3. Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym - Dz.U. 1997 nr 98 poz. 602