Zasady opodatkowania spółki cichej

• Autor: Marcin Sądej

Spółka cicha nie doczekała się bezpośrednich uregulowań w zakresie jej funkcjonowania. Jej działalność opiera się na zasadzie swobody umów. Brak regulacji w tym zakresie nie oznacza jednak, że przychody wygenerowane przez spółkę cichą nie podlegają opodatkowaniu. W poniższym artykule postaramy się wyjaśnić, jakie są zasady opodatkowania spółki cichej.

Na czym polega spółka cicha?

Jak wskazaliśmy na wstępie, w przypadku spółki cichej nie odnajdziemy żadnych przepisów normujących jej działanie. Zgodnie jednak z wypracowaną praktyką w spółce cichej występują dwa rodzaje wspólników. Pierwszym z nich jest wspólnik jawny, który oficjalnie prowadzi działalność gospodarczą, a więc reprezentuje interes gospodarczy na zewnątrz, w tym zawiera wszelkie umowy cywilnoprawne. Oprócz wspólnika jawnego występuje również wspólnik cichy, którego zadaniem jest wniesienie wkładu i finansowanie działalności spółki. Jego istnienie nie jest ujawniane innym podmiotom gospodarczym.

Funkcjonowanie spółki cichej opiera się na wniesieniu przez wspólnika cichego, dysponującego majątkiem rzeczowym lub finansowym, wkładu na rzecz drugiego wspólnika, prowadzącego przedsiębiorstwo lub inną działalność zarobkową we własnym imieniu.

Wspólnik spółki cichej nie staje się właścicielem majątku, jak również nie odpowiada za zobowiązania spółki, aczkolwiek ma prawo do udziału w zysku wygenerowanego w spółce.

Do istotnych elementów stosunku spółki cichej należą:

• uczestniczenie w cudzym przedsiębiorstwie,
• wniesienie wkładu przez wspólnika cichego,
• udział w zyskach wspólnika cichego,
• wyłączenie osobistej odpowiedzialności wspólnika cichego.

Zasady opodatkowania przychodów spółki cichej

Do opodatkowania dochodów wspólników spółki cichej winien mieć zastosowanie art. 8 ust. 1 ustawy PIT, zgodnie z którym przychody z udziału w spółce niebędącej osobą prawną, ze wspólnej własności, wspólnego przedsięwzięcia, wspólnego posiadania lub wspólnego użytkowania rzeczy lub praw majątkowych u każdego podatnika określa się proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku (udziału).

Do „wspólnego przedsięwzięcia” w rozumieniu powyższego przepisu należy zaliczyć przedsięwzięcie realizowane na podstawie umowy spółki cichej. Jednakże przychody wspólnika spółki cichej należy rozliczyć w zależności od tego, czy jest on przedsiębiorcą w formie spółki kapitałowej, osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą, czy też osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej.

Nie ulega wątpliwości, że wspólnik jawny uzyskany z działalności gospodarczej przychód rozlicza jako źródło określone w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy PIT. W zależności od okoliczności danej sprawy może on wybrać różne formy opodatkowania.

Inaczej natomiast przedstawia się kwestia opodatkowania przychodów wspólnika cichego. W ostatnim czasie dominuje stanowisko, że jego przychody należy zaliczyć do przychodów z innym źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy PIT. Takie stanowisko zaprezentował NSA w wyroku z dnia 11.10.2017 r., II FSK 2513/15, gdzie wprost sąd wskazał, że przychody wspólnika cichego należy zakwalifikować jako przychody z innych źródeł (art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy), a do opodatkowania dochodów wspólników spółki cichej odpowiednie zastosowanie znajdzie również art. 8 ust. 1 ustawy PIT.

Podobnie też NSA w wyroku z dnia 12 października 2021 r. II FSK 69/19, zauważył, że przychody wspólnika cichego należy zatem, stosownie do przepisu art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zakwalifikować jako przychody z innych źródeł. Wspólnik cichy nie prowadzi we własnym imieniu działalności gospodarczej, a w ramach umowy spółki cichej zobowiązał się wnieść wkład pieniężny z przeznaczeniem na działalność. Żadne z podejmowanych przez wspólnika cichego działań nie może zostać uznane za prowadzenie we własnym imieniu działalności gospodarczej.

Wskazać jednak należy, że do zupełnie odmiennych wniosków dochodził Dyrektor KIS w wydawanych interpretacjach (część z nich została zmieniona przez sądy na skutek ich zaskarżenia).

Przykładowo w piśmie Dyrektora KIS z dnia 12.12.2017 r., nr 0114-KDIP3-1.4011.441.2017.1.AM, organ podatkowy stwierdził, że jeżeli wspólnikiem spółki cichej jest osoba fizyczna, która wniosła do tej spółki wkład pieniężny, który nie jest związany z prowadzoną przez tę osobę działalnością gospodarczą, wówczas przychód z tytułu uczestnictwa w spółce cichej należy zakwalifikować jako przychód z tytułu odsetek od pożyczek. W konsekwencji uznać należy, że wypłata zysku przez spółkę cichą na rzecz wspólnika cichego oznacza uzyskanie przez takiego wspólnika przychodu z kapitałów pieniężnych, określonych w art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy PIT. Podstawą opodatkowania w tym przypadku jest przychód, który nie podlega pomniejszeniu o koszty jego uzyskania, i zgodnie z art. 30a ust. 1 pkt 1 ustawy jest opodatkowany 19% zryczałtowanym podatkiem dochodowym. Podobnie też pismo z dnia 13.04.2018 r., wydane przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, nr 0113-KDIPT3.4011.75.2018.2.JR. Należy wskazać, że takie podejście implikuje konieczność pobrania podatku od wspólnika cichego przez samą spółkę cichą, która to jako płatnik zobowiązana jest do poboru zaliczek na podatek od wypłaconego zysku.

Inaczej przedstawia się powyższa kwestia w sytuacji, gdy przyjmiemy wykładnię zaprezentowaną przez sądy administracyjne. W takim układzie nie ma obowiązku poboru zaliczek na podatek w trakcie roku, więc spółka cicha nie musi pełnić roli płatnika.

Przychody z innych źródeł są również inaczej opodatkowane, bowiem nie stosujemy w takim przypadku zryczałtowanego 19% podatku, lecz stosujemy skalę podatkową określoną w art. 27 ust. 1 ustawy PIT.

Reasumując, możemy wskazać, że o ile sytuacja prawnopodatkowa wspólnika jawnego nie budzi większych wątpliwości, o tyle istnieje spora rozbieżność pomiędzy fiskusem a sądami administracyjnymi co do sposobu kwalifikacji przychodów wspólnika cichego.