Podział majątku firmowego małżonków po rozwodzie a podatek VAT

• Autor: Marcin Sądej

Przedmiotem naszej dzisiejszej analizy będzie sytuacja, w której podatnik VAT musi przekazać wykorzystywany w działalności gospodarczej składnik majątku drugiemu z małżonków na skutek podziału majątku w ramach dokonanego rozwodu. Zastanowimy się, czy taki przypadek rodzi konieczność odprowadzenia podatku należnego VAT.

Majątek małżonków wykorzystywany w działalności gospodarczej

Na wstępie wskażmy, że istotą wspólności majątkowej małżeńskiej, zarówno ustawowej, jak i umownej, jest to, że każdy z małżonków jest współwłaścicielem poszczególnych składników majątku wspólnego (dorobkowego) na zasadach współwłasności łącznej (bezudziałowej).

Wspólność wynikająca ze stosunku małżeństwa jest współwłasnością łączną uprawniającą do współposiadania rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego. Oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. W konsekwencji jak najbardziej dopuszczalne jest, aby składnik majątku objęty wspólnością małżeńską był wykorzystywany w działalności.

Natomiast gdy dochodzi do ustania wspólności małżeńskiej na skutek rozwodu, małżonkowie dokonują podziału majątku wspólnego.

Przekazanie składnika firmowego jako czynność podlegająca VAT

Nie każda czynność, która stanowi dostawę towarów, podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Określona czynność będzie opodatkowana VAT, jeśli zostanie wykonana przez podatnika, a więc osobę prowadzącą działalność gospodarczą.

Na gruncie przepisów ustawy o podatku od towarów i usług zarówno przedsiębiorca, jak i jego małżonek traktowani są jako odrębne podmioty. Autonomiczność prawa podatkowego wyklucza możliwość takiej interpretacji jego przepisów, która zakładałaby, że wspólność majątkowa istniejąca między małżonkami na podstawie przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ma wpływ na zakres praw i obowiązków podatników podatku od towarów i usług. Dopuszczalne jest dokonywanie czynności między małżonkami pozostającymi w małżeńskiej wspólności majątkowej, jeżeli czynności te dotyczą sfery objętej zakresem działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów ustawy o VAT.

Zatem pomimo zakupu składników majątku wykorzystywanych do działalności gospodarczej podatnika w ramach istniejącej małżeńskiej wspólnoty majątkowej, z uwagi na fakt, iż składniki te były przeznaczone i wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej jednego z małżonków, to z tytułu ich przekazania w ramach podziału majątku będzie on działał jako podatnik podatku VAT.

Obowiązek zapłaty podatku VAT z tytułu przekazania małżonkowi firmowego majątku

W przypadku przekazania firmowego składnika majątku na skutek rozwodu i podziału majątku małżonków należy odnieść się do treści art. 7 ust. 2 ustawy VAT, który stanowi, że opodatkowaniu podlega również przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności:

1. przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,
2. wszelkie inne darowizny
   – jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych.

Jak wynika z powyższych uregulowań, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega generalnie każde nieodpłatne przekazanie towaru należącego do przedsiębiorstwa, w tym także wszelkie inne darowizny, z którym wiąże się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, o ile podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu, imporcie lub wytworzeniu tych towarów lub ich części składowych.

Jeżeli natomiast podatnik nie miał prawa do odliczenia podatku naliczonego, to nieodpłatne przekazanie tych towarów pozostaje poza zakresem opodatkowania (podatnik nie musi dokonywać ich opodatkowania), bez względu na cel, na który zostały one przekazane.

Warunkiem opodatkowania danej czynności podatkiem od towarów i usług jest spełnienie dwóch przesłanek:

• po pierwsze – dana czynność ujęta jest w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług,
• po drugie – czynność wykonywana jest przez podmiot, który jest podatnikiem VAT.

Jeżeli powyższe warunki są spełnione, to przekazanie składnika majątku wykorzystywanego w działalności gospodarczej na skutek rozwodu podlega opodatkowaniu VAT. Potwierdza to interpretacja Dyrektora IS w Katowicach z dnia 19.10.2015 r., nr IBPP1/4512-559/15/Lsz, gdzie organ podatkowy wskazał, że w związku z przeniesieniem na małżonkę w wyniku rozwodu władztwa ekonomicznego nad częścią majątku przedsiębiorstwa Wnioskodawcy, powstanie u Wnioskodawcy obowiązek podatkowy z tytułu podatku VAT.

W celu natomiast ustalenia podstawy opodatkowania do wyliczenia kwoty należnego VAT sięgnąć należy do treści art. 29a ust. 2 ustawy, gdzie czytamy, że w przypadku dostawy towarów, o której mowa w art. 7 ust. 2, podstawą opodatkowania jest cena nabycia towarów lub towarów podobnych, a gdy nie ma ceny nabycia – koszt wytworzenia, określone w momencie dostawy tych towarów.

W konsekwencji podstawą opodatkowania będzie realna wartość towaru w momencie przekazania. Inaczej ujmując, będzie to cena zaktualizowana na moment dokonania nieodpłatnego przekazania towaru (tj. skorygowana na dzień, w którym dochodzi do nieodpłatnego przekazania przedmiotowych towarów.)

Na marginesie należy dodać, że takie przekazanie nie jest dokumentowane fakturą, aczkolwiek podatnik może czynność udokumentować dowolnym dowodem wewnętrznym.

Mając zatem powyższe na uwadze, należy stwierdzić, że w pewnych okolicznościach powstanie obowiązek zapłaty podatku VAT z tytułu przekazania majątku małżonkowi na skutek rozwodu i podziału majątku. Możliwa jest zatem sytuacja, w której przedsiębiorca będzie zobowiązany do odprowadzenia podatku należnego z tego tytułu. Każdorazowo warto w takim przypadku skonsultować się ze specjalistą z zakresu podatku VAT.