Darowizna na rzecz potrzebujących z Ukrainy a możliwość odliczenia od dochodu

• Autor: Marcin Sądej

Trwający na Ukrainie konflikt zbrojny wywołuje ciągle napływającą falę uchodźców. Polacy chcąc wspomóc potrzebujących, przekazując na ich potrzeby darowizny. W związku z tym warto przeanalizować, jak przedstawia się kwestia możliwości odliczenia od dochodu przekazanych na ten cel darowizn. Problematykę przeanalizujemy zarówno z perspektywy przedsiębiorców, jak i osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej.

Darowizna na rzecz potrzebujących z Ukrainy dokonana przez przedsiębiorcę

W kontekście darowizn przekazywanych przez przedsiębiorców w pierwszej kolejności warto wskazać na treść art. 23 ust. 1 pkt 11 ustawy PIT. Przepis ten podaje, że nie uważa się za koszt uzyskania przychodów darowizn i ofiar wszelkiego rodzaju, z tym że kosztem uzyskania przychodów są koszty wytworzenia lub cena nabycia produktów spożywczych, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy o podatku od towarów i usług, przekazanych na rzecz organizacji pożytku publicznego w rozumieniu przepisów ustawy o działalności pożytku publicznego, z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje.

Jednakże na mocy wprowadzonego do ustawy PIT art. 52zf – kosztem uzyskania przychodów są koszty wytworzenia lub cena nabycia rzeczy lub praw będących przedmiotem darowizn przekazanych w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r. na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy:

1) organizacjom, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, lub równoważnym organizacjom określonym w przepisach regulujących działalność pożytku publicznego obowiązujących na terytorium Ukrainy,

2) jednostkom samorządu terytorialnego,

2a) wojewodom,

3) Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych,

4) podmiotom wykonującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium Ukrainy działalność leczniczą lub działalność z zakresu ratownictwa medycznego

– o ile koszty wytworzenia lub cena nabycia nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, w tym poprzez odpisy amortyzacyjne.

Ponadto podatnik może odliczyć od dochodu lub przychodu darowizny lub prawa majątkowe zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 9 niniejszej ustawy lub art. 11 ust. 1 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym również w przypadku, gdy koszty wytworzenia lub cena nabycia tych rzeczy lub praw majątkowych zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów.

W kontekście powyższych przepisów należy zatem wskazać na kilka istotnych faktów. Po pierwsze, odliczenie dotyczy darowizn dokonanych w okresie od dnia wybuchu wojny do końca 2022 roku. Po drugie, podatnik może te same wydatki potraktować równocześnie jako koszt uzyskania przychodów oraz jako odliczenie od dochodu. Po trzecie – odliczeniu i ujęciu w kosztach nie podlegają darowizny przekazane bezpośrednio obywatelom Ukrainy. Z przepisu wynika jednoznacznie, że darowizny muszą zostać dokonane na cele związane z pomocą potrzebującym jednakże na rzecz określonych organizacji oraz organów państwowych lub samorządowych.

Przekazywanie darowizn przez osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej

Ustawodawca nie zdecydował się na wprowadzenie żadnych szczególnych regulacji, jeżeli chodzi o darowizny przekazywane potrzebującym przez osoby fizyczne. W tym zakresie obowiązują przepisy dotychczasowe, które dają prawo do odliczenia od dochodu darowizn przekazanych na określone cele.

Zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 9 ustawy PIT – podatnik może odliczyć od dochodu darowizny przekazane na cele realizowane m.in. przez organizacje pożytku publicznego – w wysokości dokonanej darowizny, nie więcej jednak niż kwoty stanowiącej 6% dochodu.

Warto podkreślić, że zgodnie z art. 26 ust. 5 pkt 1 ustawy PIT odliczeniu nie podlegają darowizny dokonane na rzecz osób fizycznych. Zatem analogicznie, jak w przypadku przedsiębiorców, odliczeniu od dochodu nie podlega darowizna przekazana bezpośrednio osobom fizycznym.

Otrzymanie darowizny przez osoby z Ukrainy

Końcowo należy zastanowić się, w jaki sposób otrzymana darowizna wpływa na sytuację prawnopodatkową osób obdarowanych. W tym zakresie należy wskazać na dwa istotne przepisy.

Po pierwsze, zgodnie z art. 52zg ustawy PIT – do przychodów nie zalicza się wartości darowizn oraz nieodpłatnych świadczeń, o których mowa w art. 52zf, otrzymanych w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r. przez podatników, o których mowa w art. 52zf ust. 1. W rezultacie organizacje oraz organy otrzymujące darowizny na rzecz pomocy potrzebującym z Ukrainy nie rozpoznają z tego tytułu przychodu.

Ponadto zgodnie z art. 52zh ustawy PIT – zwalnia się od podatku dochodowego pomoc humanitarną otrzymaną w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r. przez podatników będących obywatelami Ukrainy, którzy w tym okresie przybyli z terytorium Ukrainy, na skutek toczących się na tym terytorium działań wojennych, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W konsekwencji również i sami potrzebujący nie mają obowiązku rozpoznania przychodu podatkowego z tytułu otrzymanej pomocy.

Ponadto warto też dodać, że osoby z Ukrainy otrzymujące pomoc od właściwych organizacji oraz organów państwowych nie są w takim przypadku zobligowane do odprowadzenia podatku od spadków i darowizn.

Otrzymanie środków jako podopieczny fundacji czy też jako beneficjent zbiórki celowej nie jest kwalifikowane jako otrzymanie darowizny. Tak też np. Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 26 marca 2020 r., nr 0111-KDIB2-2.4015.3.2020.2.HS.

Podsumowując, możemy zatem wskazać, że darowizny na rzecz potrzebujących z Ukrainy są neutralne dla samych beneficjentów. Jeżeli chodzi natomiast o darczyńców, to na zasadach przewidzianych w przepisach prawa możliwe jest odliczenie takiej darowizny od dochodu oraz ujęcie jej jako koszt podatkowy.