Brak stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej a rejestracja do VAT-R

• Autor: Marcin Sądej

Aktualnie obowiązujące przepisy nie wymagają od przedsiębiorcy wskazywania stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej. Przedsiębiorca może posługiwać się wyłącznie adresem do doręczeń. Pojawia się jednak pytanie, co w sytuacji, gdy taki przedsiębiorca chciałby zarejestrować się na potrzeby podatku VAT. Jaki adres należy podać w zgłoszeniu VAT-R?

Dane podlegające wpisowi do CEIDG

Osoba fizyczna chcąca rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej musi dokonać zgłoszenia tego faktu do CEIDG. W rejestrze tym ujmowane są istotne dane przedsiębiorcy pozwalające na jego identyfikację. Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 6 ustawy o CEIDG – zgłoszenie obejmuje adres do doręczeń oraz – jeżeli przedsiębiorca takie miejsce posiada – adres stałego miejsca wykonywania działalności gospodarczej; dane dotyczące adresu są zgodne z oznaczeniami kodowymi przyjętymi w krajowym rejestrze urzędowym podziału terytorialnego kraju, o ile to w danym przypadku możliwe.

W konsekwencji podatnik nie musi obecnie wskazywać miejsca stałego prowadzenia działalności gospodarczej. Z uwagi na postępującą globalizację oraz cyfryzację możliwe jest prowadzenie działalności gospodarczej z różnych miejsc.

Dane objęte obowiązkiem rejestracyjnym VAT

Jeżeli chodzi o obowiązek rejestracyjny w zakresie podatku VAT, to zgodnie z art. 96 ust. 1 ustawy VAT – podatnicy są obowiązani przed dniem wykonania pierwszej czynności opodatkowanej złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenie rejestracyjne VAT-R. Podatnicy zwolnieni od podatku z uwagi na korzystanie ze zwolnień przedmiotowych lub podmiotowych również mogą złożyć takie zgłoszenie.

Naczelnik urzędu skarbowego po weryfikacji danych podanych w zgłoszeniu rejestracyjnym rejestruje podatnika jako „podatnika VAT czynnego”, albo jako „podatnika VAT zwolnionego”, i na wniosek podatnika potwierdza to zarejestrowanie.

W części B.2. zgłoszenia VAT-R należy wskazać adres siedziby lub adres zamieszkania podatnika. W rezultacie pojawia się pytanie, jaki adres powinna wpisać osoba, która w CEIDG nie podała stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej.

Sama ustawa VAT nie zawiera definicji siedziby. W tym zakresie konieczne jest sięgnięcie do treści Rozporządzenia wykonawczego UE 282/2011, gdzie w art. 10 czytamy, że „miejscem siedziby działalności gospodarczej podatnika” jest miejsce, w którym wykonywane są funkcje naczelnego zarządu przedsiębiorstwa.

W celu ustalenia tego miejsca uwzględnia się miejsce, w którym zapadają istotne decyzje dotyczące ogólnego zarządzania przedsiębiorstwem, adres zarejestrowanej siedziby przedsiębiorstwa, i miejsce posiedzeń zarządu przedsiębiorstwa. W przypadku gdy te kryteria nie pozwalają z całkowitą pewnością określić miejsca siedziby działalności gospodarczej podatnika, decydującym kryterium jest miejsce, w którym zapadają istotne decyzje dotyczące ogólnego zarządzania przedsiębiorstwem.

Sam adres pocztowy nie może być uznany za miejsce siedziby działalności gospodarczej podatnika.

Zgodnie natomiast z art. 11 rozporządzenia 282/2011 „stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej” oznacza dowolne miejsce – inne niż miejsce siedziby działalności gospodarczej podatnika, o którym mowa w art. 10 niniejszego rozporządzenia – które charakteryzuje się wystarczającą stałością oraz odpowiednią strukturą w zakresie zaplecza personalnego i technicznego, by umożliwić mu odbiór i wykorzystywanie usług świadczonych do własnych potrzeb tego stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej.

Na użytek stosowania następujących artykułów „stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej” oznacza dowolne miejsce – inne niż miejsce siedziby działalności gospodarczej podatnika, o którym mowa w art. 10 niniejszego rozporządzenia, które charakteryzuje się wystarczającą stałością oraz odpowiednią strukturą w zakresie zaplecza personalnego i technicznego, by umożliwić mu świadczenie usług.

Fakt posiadania numeru identyfikacyjnego VAT sam w sobie nie jest wystarczający, by uznać, że podatnik posiada stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej.

Z przedstawionych regulacji wynika, że adres do doręczeń nie jest jednoznaczny z adresem siedziby czy też adresem miejsca zamieszkania. W zgłoszeniu VAT-R podatnik powinien podać adres zamieszkania, czyli adres, pod którym podejmowane są czynności i decyzje dotyczące zarządzania i funkcjonowania przedsiębiorstwa. Potwierdza to również treść wyroku WSA w Warszawie z dnia 04.11.2015 r., III SA/Wa 239/15, gdzie czytamy, że siedzibą osoby fizycznej jest jej miejsce zamieszkania. Przez siedzibę dzielności gospodarczej osoby fizycznej należy rozumieć miejsce, w którym zapadają najważniejsze decyzje z zakresu ogólnego zarządu tą działalnością.

Jeśli działalność osoby fizycznej prowadzona jest w innym miejscu niż miejsce jej zamieszkania, za siedzibę działalności gospodarczej należy uznawać miejsce zamieszkania tej osoby, gdyż to w tym miejscu podejmowane są najważniejsze decyzje osoby fizycznej w zakresie kierowania tą działalnością.

Warto zatem zapamiętać, że ustawa VAT w odmienny sposób określa siedzibę działalności osoby fizycznej. Nie jest to ani adres do doręczeń, ani też miejsce stałego wykonywania działalności, lecz adres zamieszkania osoby fizycznej.