Zbycie praw do spadku a rozliczenie PIT

• 2024-02-11
• Autor: Marcin Sądej

W obrocie prawnym należy rozróżnić zbycie składników majątku wchodzących w skład masy spadkowej od zbycia praw do spadku. Przedmiotem naszej dzisiejszej analizy będzie ten drugi przypadek. Zastanowimy się, jakie skutki podatkowe powstaną na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych.

Dopuszczalność zbycia praw do spadku

Zgodnie z art. 1051 Kodeksu cywilnego (K.c.) – spadkobierca, który spadek przyjął, może spadek ten zbyć w całości lub części. To samo dotyczy zbycia udziału spadkowego. Stosownie do art. 1052 § 1 K.c. – umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do zbycia spadku przenosi spadek na nabywcę, chyba że strony inaczej postanowiły.

Zbycie udziału spadkowego oznacza, że współspadkobierca przenosi na inną osobę (nienależącą do kręgu spadkobierców lub na innego spadkobiercę) wszystkie prawa i obowiązki, jakie przysługują mu z tytułu dziedziczenia. Zbycie to może polegać na: sprzedaży, darowiźnie lub zamianie.

Nabywca udziału wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki spadkobiercy, co oznacza, że może on podejmować wszystkie te czynności, które mógł podejmować zbywca będący spadkobiercą. Odpowiada on także za długi spadkowe na takich samych zasadach jak zbywca. Umowa zbycia udziału spadkowego musi być jednak zawarta w formie aktu notarialnego, gdyż w przeciwnym wypadku jest nieważna.

Spadkobierca, który chce zbyć swój udział, może tego dokonać w każdym czasie, pod warunkiem jednak, że przyjął już spadek.

Na podstawie art. 1053 K.c. nabywca spadku wstępuje w prawa i obowiązki spadkobiercy.

Odpłatne zbycie praw do spadku na gruncie podatku dochodowego

W kontekście natomiast podatku dochodowego istotnego znaczenia nabiera określenie, z jakim źródłem przychodów mamy do czynienia w przypadku odpłatnego zbycia praw do spadku.

W takim przypadku mamy do czynienia z przychodem z praw majątkowych, czyli ze źródłem przychodów określonym w art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy PIT. Przepis ten wskazuje, że jednym ze źródeł przychodu są kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych innych niż wymienione w pkt 8 lit. a-c).

W myśl przepisu art. 18 ww. ustawy – za przychód z praw majątkowych uważa się w szczególności przychody z praw autorskich i praw pokrewnych w rozumieniu odrębnych przepisów, praw do projektów wynalazczych, praw do topografii układów scalonych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych, w tym również z odpłatnego zbycia tych praw.

Zauważyć w tym miejscu należy, że pojęcie „prawo majątkowe” nie ma definicji w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przez prawa te należy rozumieć tutaj prawa podmiotowe, które mogą występować w trzech postaciach: roszczeń, uprawnień kształtujących i zarzutów. Jednym z podziałów praw podmiotowych, jaki jest dokonywany w doktrynie, jest podział na prawa majątkowe i prawa niemajątkowe.

Prawa majątkowe – to zatem najogólniej rzecz biorąc prawa podmiotowe pozostające w ścisłym związku z ekonomicznym interesem uprawnionego, związane z jego majątkiem. Do praw majątkowych zalicza się zatem m.in. następujące prawa:

• rzeczowe (prawo własności, prawo wieczystego użytkowania, ograniczone prawa rzeczowe);
• obligacyjne (np. wynikające z umowy najmu, dzierżawy czy rachunku bankowego);
• na dobrach niematerialnych o charakterze majątkowym (np. prawa autorskie czy własności przemysłowej);
• rodzinne o charakterze majątkowym (np. prawa spadkowe związane ze spadkiem, zachowkiem i zapisem);
• wynikające ze stosunku prawnopodatkowego, a związane np. z prawem do nadpłaty i oprocentowania jak za zaległości podatkowe, prawo do odszkodowania za wadliwe czynności organu podatkowego.

Wyliczenie zawarte w przepisie art. 18 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych praw majątkowych, z których przychody podlegają opodatkowaniu, nie ma charakteru wyczerpującego, o czym świadczy posłużenie się przez ustawodawcę terminem „w szczególności”.

Skoro zatem katalog przychodów z praw majątkowych ma charakter otwarty, to uprawnionym jest zaliczenie do niego także innych praw majątkowych, literalnie nie wymienionych w tym przepisie. Jednocześnie treść tego przepisu wskazuje, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają zarówno przychody z wykonania (wykorzystania) tych praw, jak również z ich sprzedaży lub zamiany.

Samo nabycie własności rzeczy i praw majątkowych w drodze spadku albo darowizny – zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 3 powyższej ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie podlega opodatkowaniu tymże podatkiem dochodowym lecz ewentualnie podatkiem od spadków i darowizn.

Czym innym jest natomiast osiąganie dochodów z owych praw majątkowych nabytych przez spadkobiercę. Tego rodzaju osiąganie dochodów z praw majątkowych może mieć charakter stały w przypadku np. dzierżawy tych praw albo jednorazowy w przypadku ich sprzedaży (zbycia).

Zasady opodatkowania zbycia praw do spadku

Jak już wskazaliśmy, przychód określony w art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy PIT podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych. To oznacza, że zastosowanie będzie mieć skala podatkowa wynikająca z treści art. 27 ust. 1 ustawy PIT.

Podatnik uzyskujący z tego tytułu przychód, zobligowany jest do wykazania go i opodatkowania w zeznaniu rocznym PIT-36 składanym w terminie do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym.

Takie same stanowisko prezentują organy podatkowe, czego przykładem jest interpretacja Dyrektora IS w Łodzi z dnia 04.02.2016 r., nr IPTPB2/4511-713/15-2/MP, gdzie możemy przeczytać, że dokonując zbycia udziału w spadku Zainteresowana uzyska przychód z praw majątkowych w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 7 w związku z art. 18 ustawy. Dochód ten winien być wykazany wraz z pozostałymi dochodami podlegającymi opodatkowaniu według skali podatkowej w rocznym zeznaniu PIT-36 składanym w terminie do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym, w którym te dochody uzyskano. W tym samym terminie należy również wpłacić z tego tytułu podatek obliczony zgodnie z art. 27 ust. 1 ustawy.

W konsekwencji ważne jest, aby pamiętać, iż nawet jeżeli przedmiotem spadku jest nieruchomość, ale spadkobierca zbywa ogół praw do spadku, to mamy do czynienia z przychodem z praw majątkowych (art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy PIT), a nie przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości (art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy PIT).

Podsumowując nasze dzisiejsze rozważania, możemy wskazać, że dopuszczalne jest zbycie praw do spadku przez spadkobiercę, co należy rozumieć jako odpłatne przeniesienie ogółu praw i obowiązków wynikających ze spadku na nabywcę. Natomiast na gruncie podatku PIT takie zbycie praw do spadku jest kwalifikowane jako przychód z praw majątkowych.