Z pewnością wiele osób słyszało o ubezwłasnowolnieniu osoby fizycznej. Z uwagi na dość ogóle wyobrażenia na ten temat warto przyjrzeć się bliżej temu zagadnieniu. W naszym dzisiejszym artykule szczególną uwagę zwrócimy na udzielenie odpowiedzi na pytanie: kiedy można ubezwłasnowolnić osobę fizyczną? Zapraszamy do lektury.
Rozpoczynając analizę przedmiotowego zagadnienia, należy wskazać, że pojęcie ubezwłasnowolnienia ściśle związane jest ze zdolnością do czynności prawnych. Zasadniczo pełną zdolność do czynności prawnych nabywamy z dniem uzyskania pełnoletności. Natomiast nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych osoby fizyczne, które nie ukończyły lat trzynastu oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.
Jak wskazuje art. 13 Kodeksu cywilnego (K.c.) osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską.
WAŻNE!
Podstawowym skutkiem całkowitego ubezwłasnowolnienia jest utrata pełnej zdolności do czynności prawnych. Ubezwłasnowolnienie całkowite może dotyczyć osób fizycznych, które ukończyły 13 lat.
Możemy ogólnie wskazać, że ubezwłasnowolnienie całkowite jest zasadne w przypadku, gdy osoba fizyczna nie ma świadomego kontaktu z otaczającym ją światem i nie ma możliwości dokonania racjonalnej oceny sytuacji, swojego zachowania oraz skutków podjętych działań. Wspomniany uprzednio art. 13 K.c. podaje konkretne okoliczności wskazujące na ubezwłasnowolnienie. Wskażmy, że jest to katalog o charakterze zamkniętym, w związku z czym podstawę ubezwłasnowolnienia nie mogą stanowić żadne inne okoliczności. Przypomnijmy zatem, że ubezwłasnowolnić całkowicie osobę fizyczną można jedynie z uwagi na:
Ubezwłasnowolnienie może mieć miejsce wyłącznie z uwagi na przesłanki określone w przepisach. Konieczne zatem jest ich wykazanie w toku procesu o ubezwłasnowolnienie. Przyjrzyjmy się bliżej przepisom regulującym tę kwestię.
Jak wskazuje Kodeks postępowania cywilnego, sprawy o ubezwłasnowolnienie są rozpatrywanego przez sąd okręgowy w składzie 3 sędziów właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby fizycznej. Tego rodzaju postępowanie jest wszczynane na wniosek, który może zgłosić:
Osoba, wobec której toczy się postępowanie, ma określone prawa, w tym prawo do bycia wysłuchanym, co odbywa się w obecności biegłego psychologa oraz – w zależności od stanu zdrowia osoby, która ma być wysłuchana – biegłego lekarza psychiatry lub neurologa.
W toku procedury należy przedstawić odpowiednie dokumenty (świadectwa lekarskie, zaświadczenia z poradni itp.) wskazujące na wystąpienie określonej przesłanki uzasadniającej całkowite ubezwłasnowolnienie. Ponadto osoba, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, musi być zbadana przez biegłego lekarza psychiatrę lub neurologa, a także psychologa. Co istotne, sąd odrzuca wniosek o ubezwłasnowolnienie, jeżeli przedstawione dokumenty nie uprawdopodobniają istnienia choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub występowania innego rodzaju zaburzeń psychicznych osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie albo w razie niezłożenia żądanego świadectwa, opinii lub zaświadczenia.
Po przeprowadzeniu rozprawy sąd wydaje postanowienie, w którym może orzec o ubezwłasnowolnieniu całkowitym lub częściowym.
WAŻNE!
Ewentualne orzeczenie ubezwłasnowolnienia osoby fizycznej może nastąpić po przeprowadzeniu szczegółowego postępowania dowodowego, którego celem jest ocena stanu zdrowia, sytuacji osobistej, zawodowej i majątkowej osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, rodzaju spraw wymagających prowadzenia przez tę osobę oraz sposobu zaspokajania jej potrzeb życiowych.
Podstawowym skutkiem ubezwłasnowolnienia osoby fizycznej jest utrata pełnej zdolności do czynności prawnej. Przede wszystkim oznacza to, że czynność prawna dokonana przez taką osobę jest nieważna. Przykładowo zawarcie umowy sprzedaży samochodu przez osobę ubezwłasnowolnioną całkowicie jest nieważne.
Wyjątkiem są jedynie umowy powszechnie zawierane w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego (np. sprzedaż chleba w piekarni), chyba że taka umowa wiąże się z rażącym pokrzywdzeniem osoby ubezwłasnowolnionej (np. gdy sprzedawca domaga się zapłaty 100 zł za bochenek chleba).
Kolejnym doniosłym skutkiem jest ustanowienie opiekuna (co nie dotyczy osób pozostających pod władzą rodzicielską). Pamiętajmy, że takiego opiekuna sąd ustanawia także pełnoletniej osobie ubezwłasnowolnionej całkowicie.
Kolejnym skutkiem ubezwłasnowolnienia jest:
WAŻNE!
Podstawowym i najważniejszym skutkiem ubezwłasnowolnienia całkowitego jest utrata zdolności do czynności prawnej, co oznacza, że jakakolwiek czynność prawna podjęta przez taką osobę staje się nieważna.
Na zakończenie wskażmy, że okoliczność ubezwłasnowolnienia nie jest wykazywana w żadnych oficjalnym dokumencie. Przykładowo tego typu informacja nie jest umieszczana na dowodzie osobistym, paszporcie czy w księgach wieczystych. Warto o tym pamiętać przy dokonywaniu czynności cywilnoprawnych, a w szczególności przy zawieraniu umów, ponieważ może się okazać, że tego rodzaju umowa jest po prostu nieważna.
Przypadek pana Jana, cierpiącego na schizofrenię: Pan Jan, 45-letni mężczyzna, od wielu lat cierpi na schizofrenię. Z powodu tej choroby traci kontakt z rzeczywistością, co skutkuje niemożnością racjonalnego podejmowania decyzji, zarówno w życiu osobistym, jak i zawodowym. Jego rodzina zauważyła, że Jan podejmuje szereg nieprzemyślanych decyzji finansowych, co prowadzi do znacznych strat finansowych. W tej sytuacji rodzina postanowiła złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie pana Jana, aby chronić go przed niekorzystnymi skutkami jego decyzji i zapewnić mu odpowiednią opiekę.
Historia pani Elżbiety z zaawansowaną demencją: Pani Elżbieta, 78-letnia kobieta, od kilku lat zmaga się z zaawansowaną demencją. Jej stan zdrowia pogarsza się do tego stopnia, że nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować, zapomina o podstawowych potrzebach życiowych i nie rozpoznaje nawet swoich najbliższych. Dzieci pani Elżbiety, obserwując postępujący upadek umysłowy matki, zdecydowały się na podjęcie kroków prawnych w celu ubezwłasnowolnienia jej, aby móc lepiej zarządzać jej sprawami osobistymi i majątkowymi.
Sytuacja pana Krzysztofa, uzależnionego od alkoholu: Pan Krzysztof, 55-letni mężczyzna, od wielu lat zmaga się z uzależnieniem od alkoholu. Jego nałóg prowadzi do częstych utrat kontroli nad własnym zachowaniem, co skutkuje problemami zarówno w życiu rodzinnym, jak i zawodowym. Rodzina pana Krzysztofa, po wielu nieudanych próbach leczenia, zdecydowała się na wniesienie wniosku o jego ubezwłasnowolnienie. Celem tej decyzji było zapewnienie mu profesjonalnej opieki i ochrony przed niebezpiecznymi dla niego i otoczenia konsekwencjami jego nałogu.
Ubezwłasnowolnienie osoby fizycznej jest istotnym i delikatnym procesem prawnym, który wymaga starannej oceny sytuacji życiowej i zdrowotnej danej osoby. Przez analizę przypadków pana Jana, pani Elżbiety i pana Krzysztofa, artykuł ukazuje, że decyzja o ubezwłasnowolnieniu jest podejmowana w skrajnych sytuacjach, mających na celu ochronę zdrowia, bezpieczeństwa oraz interesów prawnych i majątkowych osób, które ze względu na chorobę, zaburzenia psychiczne czy nałóg, nie są w stanie samodzielnie kierować swoim życiem. Procedura ta, choć trudna, jest niezbędna w celu zapewnienia odpowiedniej opieki i wsparcia najbardziej potrzebującym.
Potrzebujesz pomocy prawnej w sprawach dotyczących ubezwłasnowolnienia? Skorzystaj z naszych porad prawnych online i profesjonalnego przygotowania pism. Zapewniamy kompleksowe wsparcie i indywidualne podejście do każdej sprawy. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Dlaczego warto?Numer telefonu pozwoli na kontakt
w przypadku podania nieprawidłowego emaila.
Otrzymasz SMS o wycenie i przygotowaniu
głównej odpowiedzi, a także w przypadku
problemów technicznych. Wiele razy podany
numer pomógł szybciej rozwiązać problem.
Wycenę wyślemy do 1 godziny
* W dni robocze w godzinach od 7 do 20.
* W weekendy i święta do 2 godzin.
Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Pracujemy 7 dni w tygodniu
O autorze: Marcin Sądej
Prawnik, absolwent Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, ukończone studia podyplomowe z zakresu Przeciwdziałania Przestępczości Gospodarczej i Skarbowej oraz z zakresu Rachunkowości i Rewizji Finansowej. Współpracuje z kancelariami doradców podatkowych oraz biurami...
>> więcej informacji o autorze