Kara pozbawienia wolności w zawieszeniu

• 2024-01-03
• Autor: Joanna Korzeniewska

W Kodeksie karnym (K.k.) ustawodawca przewidział kilka możliwych do zasądzenia kar. Do katalogu kar należą: grzywna, kara ograniczenia wolności, kara pozbawienia wolności, kara 25 lat pozbawienia wolności, dożywotnie pozbawienie wolności. Kara pozbawienia wolności orzekana jest w latach i miesiącach. Może ona trwać najkrócej 1 miesiąc, a najdłużej 15 lat. W pewnych wypadkach sąd może orzec, iż kara pozbawienia wolności zostanie zawieszona na czas próby i o tym w dzisiejszym artykule.

Na czym polega wyrok w zawieszeniu?

Kara pozbawienia wolności może zostać warunkowo zawieszona na okres próby. Aby zapadło takie orzeczenie, musi zostać spełnione kilka warunków. Może to dotyczyć jedynie kary pozbawienia wolności orzeczonej w wysokości nieprzekraczającej rok, gdy sprawca nie był uprzednio skazany na karę pozbawienia wolności i sąd uzna, że będzie to wystarczające dla osiągnięcia zamierzonego celu, czyli iż sprawca nie powróci do przestępstwa. Istota tego rozwiązania polega na tym, iż zapada wyrok skazujący i sprawca zostaje skazany na karę pozbawienia wolności. Jednakże osoba skazana zyskuje szansę i nie zostaje pozbawiona wolności. Dlatego też zawiesza się ją na okres próby. Podejmując taką decyzję, sąd bierze pod uwagę wiele okoliczności, takich jak:

• okoliczności popełnienia przestępstwa,
• postawę sprawcy
• warunki osobiste sprawcy,
• dotychczasowy sposób życia sprawcy,
• zachowanie po popełnieniu przestępstwa.

Okres próby może wynosić od roku do 3 lat. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy sprawca jest młodociany lub też doszło do popełnienia przestępstwa z użyciem przemocy wobec osoby wspólnie zamieszkującej, wówczas okres próby wynosi od 2 do 5 lat.

Obowiązki przy warunkowym zawieszeniu kary

Okres próby to dla sprawcy przestępstwa czas sprawdzenia, jak będzie się zachowywał, a w szczególności, czy popełni kolejne przestępstwo. Sprawca dostał szansę i nie został skazany na karę bezwzględnego pozbawienia wolności, ale z faktem tym wiążą się również i konsekwencje innego rodzaju. Sąd może nałożyć na niego określone obowiązki. Należą do nich m.in.:

• obowiązek przeproszenia pokrzywdzonego,
• informowanie sądu lub kuratora o tym, jak przebiega próba,
• wykonywanie pracy zarobkowej, przygotowania się do zawodu lub nauki,
• powstrzymanie się od nadużywania alkoholu,
• poddanie się terapii uzależnień,
• poddanie się innego rodzaju terapii, np. psychoedukacji lub psychoterapii,
• wykonywanie obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby (np. obowiązek alimentacyjny),
• opuszczenie lokalu, który sprawca zajmował wspólnie z pokrzywdzonym,
• powstrzymanie się od kontaktów z osobą pokrzywdzoną czy też innymi osobami, zakaz zbliżania się do osoby pokrzywdzonej,
• powstrzymanie się od przebywania w określonych środowiskach czy też miejscach.

Nie są to jedyne możliwe obowiązki, jakie sąd ma prawo nałożyć, gdyż nie jest to wyczerpujący katalog, a jedynie przykładowe wyliczenie. Jeśli kara pozbawienia wolności zostaje zawieszona na okres próby, sąd powinien nałożyć przynajmniej jeden z nich. Sąd nakładając jeden lub więcej z nich bierze pod uwagę charakter danej sprawy, popełnionego przestępstwa, okoliczności jego dokonania. Decyzję podejmuje sąd w oparciu o swoje przekonania, biorąc pod uwagę wymienione wyżej okoliczności. Może nałożyć więcej niż jeden obowiązek, może to być kilka. Powinien nałożyć przynajmniej jeden z powyżej wymienionych. Nie wskazano co prawda górnej granicy co do ilości orzekanych obowiązków, jednak rozsądek podpowiada, iż nie jest możliwe, aby orzec wszystkie jednocześnie.

Kto może liczyć na warunkowe zawieszenie kary?

Jedna z głównych zasad Kodeksu karnego stosowana przy wyborze kar to zasada prymatu kar wolnościowych. Oznacza to, iż jeśli jest to możliwe i uzasadnione, powinno się wybierać takie kary, aby sprawca nie trafił do więzienia, nie został pozbawiony wolności. Jest to jedna z przyczyn częstego stosowania zawieszania kary pozbawienia wolności. Aby sąd mógł w ogóle zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności, muszą zostać spełnione określone warunki. Kilka lat temu ustanowiono limit kary pozbawienia wolności, która może zostać zawieszona. Obecnie limit ten wynosi 1 rok. Tak więc nawet jeśli kara pozbawienia wolności będzie wynosić 1 rok i 1 miesiąc, nie jest już możliwe, aby została ona zawieszona na okres próby. Ponadto sprawca musi być wcześniej osobą niekaraną. Oprócz tego istnieją określone przesłanki merytoryczne, związane z tak zwaną prewencją szczególną, czyli dotyczącą tego określonego sprawcy. Sąd powinien więc dojść do przekonania, że będzie to wystarczające do osiągnięcia zamierzonych celów wymierzenia kary, a w szczególności co do zapobieżenia popełnienia kolejnego przestępstwa. Sąd powinien mieć przekonanie, iż mimo że sprawca nie trafi do więzienia, odczuje dostatecznie karę oraz nie będzie już więcej popełniać przestępstw. Dokonuje tego na podstawie analizy akt, przesłuchania oskarżonego w trakcie postępowania sądowego, wywiadu środowiskowego. Sąd oczywiście nie może mieć pewności co do tego, czy sprawca w okresie próby nie popełni przestępstwa, jednakże przekonanie to powinno być uzasadnione obiektywnymi okolicznościami.

Kiedy można odwiesić warunkowe zawieszenie wykonania kary?

Postępowanie zawiesza się na okres próby. Jest to szansa dla skazanego dana mu zamiast spędzania kary w zakładzie karnym. Jednakże, jako że jest to szansa, na skazanym ciążą pewne obowiązki, a w pewnych sytuacjach sąd może zarządzić wykonanie kary. Obowiązkowo sąd zarządza wykonanie kary pozbawienia wolności w sytuacji, gdy sprawca popełnił w czasie próby przestępstwo umyślne podobne do tego, za które został skazany. Oprócz tego zarządza wykonanie kary, jeśli sprawca popełnił przestępstwo z użyciem groźby lub przemocy wobec osoby najbliższej czy osoby małoletniej, które wspólnie zamieszkują ze sprawcą, w okresie próby rażąco narusza porządek prawny – ponownie używając groźby bezprawnej lub przemocy. Natomiast sąd może zarządzić wykonanie kary, jeśli skazany w okresie próby popełnił inne przestępstwo umyślne czy też uchyla się od nałożonych na niego obowiązków, takich jak uiszczenie grzywny, wykonywanie dozoru czy też innych środków karnych, jakie zostały na niego nałożone. Jeśli kurator zawodowy udzielił pisemnego upomnienia, a sprawca nadal nie wykonuje swoich obowiązków lub narusza porządek prawny, sąd ma obowiązek zarządzić wykonanie kary. Jeśli po wydaniu wyroku, a przed uprawomocnieniem skazany naruszył porządek prawny (a szczególnie gdy popełnił nowe przestępstwo), sąd również może zarządzić wykonanie kary.

Należy zwrócić uwagę na to, że istnieją dwa rodzaje sytuacji – kiedy sąd ma obowiązek zarządzić wykonanie kary i kiedy może to zrobić, a nie musi. W większości przypadków jest to fakultatywne, czyli nieobowiązkowe, natomiast sąd ma obowiązek zrządzić wykonanie kary wówczas, gdy sprawca popełni podobne przestępstwo umyślne lub też nadal zachowuje się niewłaściwie mimo pisemnego upomnienia kuratora. W pozostałych przypadkach (takich jak niewykonanie nałożonych obowiązków czy też popełnienie innego przestępstwa), zarządzenie wykonania kary jest nieobowiązkowe.

W Polsce bardzo wiele wyroków jest zawieszanych warunkowo na okres próby. W tym czasie skazany powinien udowodnić swoją postawą, że mimo uprzedniego popełnienia przestępstwa zasługuje na daną szansę. Aby to wykazać, nakładane są na niego rozmaite obowiązki. Ich dobór zależy od decyzji sędziego, który ocenia indywidualnie każdy przypadek i decyduje, które są odpowiednie w danym przypadku, biorąc pod uwagę okoliczności popełnienia przestępstwa i dotychczasową postawę sprawy, jego warunki osobiste. Sąd może, a w niektórych wypadkach musi, zarządzić wykonanie kary pozbawienia wolności, a wszystko zależy od zachowania skazanego w okresie próby. W sprawach karnych warto zapewnić sobie pomoc profesjonalisty, gdyż procedury karne nie należą do łatwych.

Źródła:
1. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553