Niezgłoszenie darowizny w urzędzie skarbowym - skutki i konsekwencje podatkowe

• Autor: Marcin Sądej

W przypadku darowizny obowiązek podatkowy spoczywa na osobie nabywającej określone rzeczy czy też prawa. W tej sytuacji pojawia się konieczność uregulowania podatku od spadków i darowizn, z czym wiąże się obowiązek dokonania odpowiedniego zgłoszenia do urzędu skarbowego. W naszym dzisiejszym artykule zastanowimy się, jakie są skutki podatkowe niezgłoszenia darowizny.

Utrata prawa do zwolnienia podatkowego

Pierwszym poważnym skutkiem niedokonania zgłoszenia darowizny do urzędu skarbowego jest bezpowrotna utrata prawa do skorzystania z całkowitego zwolnienia od podatku. Przypomnijmy, że zgodnie z art. 4a ustawy SD – jeżeli umowa darowizny jest zawierana pomiędzy członkami najbliższej rodziny, a w przypadku darowizn pieniężnych zostanie przekazana za pośrednictwem przelewu bankowego lub przekazu pocztowego, to nabywca będzie zwolniony od podatku, jeżeli w terminie 6 miesięcy od dnia otrzymania darowizny złoży do naczelnika US zgłoszenie SD-Z2.

Jak podaje art. 162 Ordynacji podatkowej – w razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na wniosek zainteresowanego, jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy. Podanie o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminowi. Jednocześnie z wniesieniem podania należy dopełnić czynności, dla której był określony termin.

Przedstawiony termin sześciomiesięczny ma charakter terminu materialnego, co oznacza, że w przeciwieństwie do terminów procesowych nie podlega przywróceniu. W konsekwencji art. 162 Ordynacji podatkowej nie znajduje zastosowania w przypadku zgłoszenia SD-Z2. Potwierdza to choćby treść wyroku NSA z 21.09.2010 r., II FSK 685/09:

„Termin na zgłoszenie nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych określony w art. 4a ust. 1 pkt 1 u.p.s.d. ma charakter materialnoprawny, bowiem zachowanie tego terminu jest warunkiem skorzystania ze zwolnienia, a samo zwolnienie jest instytucją prawa materialnego. Niezgłoszenie nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych w przewidzianym przez ustawodawcę terminie powoduje, że podatnik nie może ze zwolnienia skorzystać, co ma wpływ na wymiar podatku, a więc jest to skutek w sferze prawa materialnego.”

Powyższe warto także odnieść do obowiązującego stanu epidemii w kraju. Ustawa covidowa wprowadziła bowiem wiele przepisów przedłużających obowiązujące terminy, czego przykładem jest art. 15zzzzzn² ust. 1 i 2 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Stanowi on, że w przypadku stwierdzenia uchybienia przez stronę w okresie obowiązywania stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 przewidzianych przepisami prawa administracyjnego terminów:

1. od zachowania których jest uzależnione udzielenie ochrony prawnej przed organem administracji publicznej,
2. do dokonania przez stronę czynności kształtujących jej prawa i obowiązki,
3. przedawnienia,
4. których niezachowanie powoduje wygaśnięcie lub zmianę praw rzeczowych oraz roszczeń i wierzytelności, a także popadnięcie w opóźnienie,
5. zawitych, z niezachowaniem których ustawa wiąże ujemne skutki dla strony,
6. do dokonania przez podmioty lub jednostki organizacyjne podlegające wpisowi do właściwego rejestru czynności, które powodują obowiązek zgłoszenia do tego rejestru, a także terminów na wykonanie przez te podmioty obowiązków wynikających z przepisów o ich ustroju
   
   – organ administracji publicznej zawiadamia stronę o uchybieniu terminu. W zawiadomieniu organ administracji publicznej wyznacza stronie termin 30 dni na złożenie wniosku o przywrócenie terminu.

Przedstawiony przepis odnosi się wprost do prawa administracyjnego. Jak wskazuje Ministerstwo Finansów, przepisów prawa podatkowego nie należy utożsamiać z szeroko rozumianym prawem administracyjnym. Oznacza to, że art. 15zzzzzn² ustawy nie ma zastosowania w postępowaniach prowadzonych przez organy podatkowe na podstawie przepisów ustawy Ordynacja podatkowa i ustaw podatkowych (odpowiedź na interpelację nr 25697).

Niezgłoszenie darowizny a sankcyjna stawka podatkowa

Zastanówmy się jednak, co w przypadku, gdy obdarowany w ogóle nie dokonał żadnego zgłoszenia odnośnie darowizny. Czy w takim przypadku podatek ulega przedawnieniu na zasadach ogólnych?

Przede wszystkim zwróćmy uwagę, że zgodnie z treścią art. 15 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn – nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze darowizny lub polecenia darczyńcy podlega opodatkowaniu według stawki 20%, jeżeli obowiązek podatkowy powstał wskutek powołania się podatnika przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego na okoliczność dokonania tej darowizny, a należny podatek od tego nabycia nie został zapłacony.

Kluczowe jest tutaj sformułowanie odnoszące się do odnowienia obowiązku podatkowego na skutek powołania się przed organem podatkowym na fakt nabycia. Trzeba bowiem pamiętać, że w myśl art. 6 ust. 4 ustawy SD – obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powołania się przez podatnika na darowiznę przed organem podatkowym. Przepis ten mówi bowiem o nabyciu niezgłoszonym wcześniej do opodatkowania. Dotyczy on zatem obdarowanych, którzy – mimo obowiązku ustawowego – nie zgłosili organowi podatkowemu nabycia majątku. To zaś powoduje, że obowiązek podatkowy nie powstał z chwilą przyjęcia darowizn, ale z chwilą powołania się przez podatnika na nią przed organem podatkowym. Zatem to oznacza, że w sytuacji kontroli podatkowej, gdy podatnik powołuje się na fakt otrzymania darowizny, to niezależnie od tego, kiedy otrzymał darowiznę, fiskus ma prawo do wymierzenia decyzji nakazującej zapłatę podatku według stawki 20%. Potwierdza to również treść pisma z dnia 10.10.2012 r. wydanego przez Izbę Skarbową w Katowicach, IBPBII/1/436-245/12/MCZ:

„Skoro bowiem Wnioskodawca w 2007 r., z chwilą spełnienia świadczenia pieniężnego przez darczyńcę (przekazania darowizny), nie skorzystał ze zwolnienia podatkowego i nie złożył również zeznania podatkowego o nabyciu ww. środków pieniężnych, a jak wynika z powyższych rozważań, obowiązek podatkowy dla Wnioskodawcy powstał na podstawie art. 6 ust. 4 tej ustawy, gdyż Wnioskodawca ujawnił ww. darowizny dopiero w trakcie kontroli podatkowej (powołał się na nie przed organem podatkowym), to wskazane darowizny podlegają opodatkowaniu wg stawki sankcyjnej, o której mowa w powołanym wyżej art. 15 ust. 4 ww. ustawy o podatku od spadków i darowizn. Podatek z tego tytułu Wnioskodawca będzie zobowiązany uregulować na podstawie decyzji ustalającej, wydanej przez właściwy organ podatkowy.”

Z przedstawionej analizy wynika zatem, że skutki podatkowe niezgłoszenia otrzymania darowizny są dla podatników bardzo dotkliwe. Po pierwsze, obdarowany naraża się na utratę prawa do całkowitego zwolnienia od podatku, a po drugie – grozi mu sankcyjna 20% stawka podatku.