Nabycie spadku w Polsce przez osobę zamieszkałą za granicą a podatek

• 2024-01-30
• Autor: Marcin Sądej

W przypadku gdy osoby zamieszkałe na stałe za granicą nabywają w drodze spadku przedmioty położone w Polsce, pojawia się pytanie o ewentualny obowiązek podatkowy w tym zakresie. W dzisiejszym artykule zastanowimy się, jakie są zasady opodatkowania dziedziczenia przez osoby mieszkające za granicą.

Nabycie spadku w Polsce a zagraniczna rezydencja podatkowa

Miejsce zamieszkania kojarzy się z rezydencją podatkową. Ta z kolei jest determinowana miejscem zamieszkania. Jak podaje art. 3 ust. 1a ustawy PIT – za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która:

1. posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
2. przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Osoba, która nie spełnia żadnego z ww. warunku, jest traktowana jako polski nierezydent podatkowy.

Trzeba jednak mieć na uwadze, że art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy PIT wskazuje, że przepisy ustawy nie mają zastosowania do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn. W konsekwencji żadne regulacje ustawy PIT, w tym również regulacje dotyczące opodatkowania rezydentów czy nierezydentów nie są stosowane w przypadku dziedziczenia, ponieważ nabycie spadku podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.

Należy także zaznaczyć, że do opodatkowania nabycia spadku nie znajduje zastosowania żadna umowa w sprawie unikania podwójnego opodatkowania. Te bowiem odnoszą się wyłącznie do podatku dochodowego, czyli podatków PIT oraz CIT. Natomiast nie mają zastosowania do podatku majątkowego, jakim jest podatek od spadków i darowizn.

W zakresie podwójnego podatku obowiązują jedynie przedwojenne umowy:

1. Konwencja między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Austriacką o zapobieżeniu dwukrotnemu pobieraniu podatku spadkowego, podpisana w Wiedniu 24.11.1926 r. 100;
2. Umowa pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czechosłowacką (obecnie Czechy) w sprawie zapobieżenia dwukrotnemu opodatkowaniu w dziedzinie podatków spadkowych, podpisana w Warszawie 23.04.1925 r.,
3. Konwencja między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Węgierskim w celu zapobieżenia podwójnemu opodatkowaniu spadków, podpisana w Warszawie 12.05.1928 r.

Reguły opodatkowania dziedziczenia składników majątku położonych w Polsce

W zakresie nabycia spadku w Polsce należy wyróżnić dwa przypadki. Pierwszy dotyczy dziedziczenia nieruchomości położonych w Polsce. Te zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy SD obligatoryjnie podlegają opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.

Drugi przypadek dotyczy natomiast rzeczy ruchomych. W tym zakresie trzeba bowiem zwrócić uwagę na wyłączenie określone w art. 3 pkt 1 ustawy SD, gdzie możemy przeczytać, że podatkowi nie podlega nabycie własności rzeczy ruchomych znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych podlegających wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli w dniu nabycia ani nabywca, ani też spadkodawca nie byli obywatelami polskimi i nie mieli miejsca stałego pobytu lub siedziby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W rezultacie w przypadku nabycia ruchomości istotne znaczenie ma to, czy spadkodawca lub spadkobierca byli obywatelami polskimi lub mieli miejsce stałego pobytu na terenie RP. Jeżeli choć w stosunku do jednej osoby warunek taki jest spełniony, to powstaje obowiązek podatkowy.

Po raz kolejny podkreślmy, że ww. przepisy nie odnoszą się do kwestii rezydencji podatkowej w rozumieniu ustawy PIT.

Warto także dodać, że obowiązek podatkowy spoczywa na spadkobiercy. Zgodnie z art. 6 ust. 4 ustawy SD – obowiązek podatkowy powstaje w dacie uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku lub w dacie zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia.

Co równie ważne, spadkobiercy mogą także skorzystać z dostępnych zwolnień od podatku. Ma to szczególne znaczenie dla osób z najbliższej rodziny, które na podstawie art. 4a ustawy SD mogą być całkowicie zwolnione od podatku. Warunkiem jest, aby spadkobierca w terminie 6 miesięcy, licząc od dnia powstania obowiązku podatkowego, złożyć do właściwego naczelnika urzędu skarbowego zgłoszenie SD-Z2.

Dodatkowo wskazać należy, że zwolnienie przysługuje, jeżeli spadkobierca w chwili nabycia spadku posiadał obywatelstwo polskie lub obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub miał miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub terytorium takiego państwa.

Właściwość organów podatkowych

Jak wskazaliśmy, podatnicy uprawnieni do skorzystania ze zwolnienia składają zgłoszenie SD-Z2. Osoby mieszkające za granicą, które nie mogą być zwolnione od podatku, są zobowiązane do złożenia deklaracji SD-3 w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego. Na podstawie deklaracji SD-3 naczelnik US wydaje decyzję ustalającą wysokość podatku od nabycia spadku. Termin płatności podatku to 14 dni, licząc od dnia odebrania decyzji.

Pojawia się w tym miejscu kwestia ustalenia właściwego naczelnika US, do którego wymienioną deklarację należy złożyć. W tym celu należy sięgnąć do treści Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 sierpnia 2005 r. w sprawie właściwości organów podatkowych. W paragrafie 7 tego rozporządzenia czytamy, że: właściwość miejscową organów podatkowych w sprawach podatku od spadków i darowizn ustala się – w sprawach dziedziczenia:

1. jeżeli przedmiotem nabycia jest nieruchomość, użytkowanie wieczyste, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, prawo do wkładu mieszkaniowego w spółdzielni mieszkaniowej, nieodpłatne użytkowanie nieruchomości lub służebność, a nieruchomości są położone w terytorialnym zasięgu działania jednego naczelnika urzędu skarbowego – według miejsca położenia nieruchomości,
2. jeżeli przedmiotem nabycia jest nieruchomość lub prawa majątkowe wymienione w lit. a i jednocześnie inne prawa majątkowe lub rzeczy ruchome, a nieruchomości są położone w terytorialnym zasięgu działania jednego naczelnika urzędu skarbowego – według miejsca położenia nieruchomości,
3. w przypadkach innych niż wymienione w lit. a i b – według ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a w przypadku braku takiego miejsca – według ostatniego miejsca jego pobytu.

Zatem w przypadku dziedziczenia nieruchomości będzie to naczelnik US właściwy ze względu na miejsce położenia nieruchomości, natomiast w przypadku nabycia ruchomości będzie to naczelnik US właściwy ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy.

Z przedstawionych regulacji wynika zatem, że osoby mające zagraniczną rezydencję podatkową nie są wyłączone od obowiązków podatkowych w przypadku dziedziczenia składników znajdujących się w Polsce. Takie nabycie spadku implikuje określone konsekwencje podatkowe w zakresie podatku od spadków i darowizn. Nie jest to natomiast czynność podlegająca opodatkowaniu podatkiem PIT.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350
2. Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn - Dz.U. 1983 nr 45 poz. 207