Mamy 12 503 opinii naszych Klientów

Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku

Nabycie spadku przez uprawnione do tego osoby to nie tylko wstąpienie w ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego. Prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku wywołuje także obowiązki podatkowe. W dzisiejszym artykule omówiona zostanie tematyka uprawomocnienia się nabycia spadku.

Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku

Kto może złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku?

Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego (K.c.) – spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku, którą jest śmierć spadkodawcy. W tym momencie prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą na jedną lub kilka osób. W literaturze określa się, że nabycie spadku następuje z mocy samego prawa (ex lege). Oznacza to, że już w chwili śmierci spadkodawcy uprawnione osoby dziedziczą po zmarłym. Jednakże, aby wykazać to prawo wobec osób trzecich, należy legitymować się stwierdzeniem nabycia spadku albo zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia. Zgodnie z art. 1025 § 1 K.c. sąd na wniosek osoby mającej w tym interes prawny stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Natomiast notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia. Oba te dokumenty są równoważne pod względem prawnym i stwierdzają, że osoba, która je uzyskała, jest spadkobiercą. Kodeks cywilny nie definiuje pojęcia osoby mającej interes. Należy zatem to stwierdzenie rozumieć szeroko. Przykładowo wymienia się tu przede wszystkim spadkobierców, ich wierzycieli, uprawnionych do zachowku, wierzycieli spadkodawcy.

WAŻNE!

Nabycie spadku następuje z mocy prawa w chwili śmierci spadkodawcy. Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku ma charakter deklaratywny, potwierdzający ten fakt wobec osób trzecich.

Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›

Tryb postępowania sądowego o stwierdzenie nabycia spadku

Postępowanie sądowe o stwierdzenie nabycia spadku sąd wszczyna na wniosek. Do prowadzenia sprawy właściwy jest sąd rejonowy miejsca zamieszkania wnioskodawcy. Wniosek powinien spełniać wymogi pozwu z art. 187 Kodeksu postępowania cywilnego z tą różnicą, że zamiast pozwanego należy wymienić zainteresowanych w sprawie. Opłata od wniosku wynosi 100 zł. W omawianym postępowaniu można równocześnie złożyć oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku. Ta czynność podlega dodatkowej opłacie 100 zł. Stwierdzenie nabycia spadku może nastąpić po upływie sześciu miesięcy od otwarcia spadku. Wynika to z faktu, że w wymienionym terminie spadkobiercy powinni złożyć oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku. Sąd spadku bada przede wszystkim, kto jest spadkobiercą i czy spadkodawca pozostawił testament. Jeżeli zostanie uprawdopodobnione, że testament znajduje się u określonej osoby, wzywa się ją do złożenia testamentu. Następnie sąd dokonuje jego otwarcia i ogłoszenia.

W odróżnieniu od procesu cywilnego, w którym to strony toczące spór mają obowiązek udowodnienia swoich racji, w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku sąd działa z urzędu. To oznacza, że strony nie mają obowiązku udowadniania swoich twierdzeń. Za dowód, że nie ma innych spadkobierców, może być przyjęte zapewnienie przez zgłaszającego się spadkobiercę. Obejmuje ono oświadczenie o testamentach spadkodawcy i o istnieniu bądź nie osób dziedziczących ze spadkobiercą lub wyłączających ich od dziedziczenia. Jeżeli zapewnienie nie było złożone albo okazało się niewystarczające, sąd wzywa spadkobierców przez ogłoszenie. Umieszcza się je w piśmie poczytnym na całym obszarze Państwa i podaje publicznie do wiadomości w ostatnim miejscu pobytu spadkodawcy. Następuje to z reguły w budynku urzędu gminy. Po upływie trzech miesięcy sąd, po przeprowadzeniu rozprawy, wydaje stosowne postanowienie, w którym wymienia spadkodawcę, wszystkich spadkobierców i wysokość przysługujących im udziałów.

WAŻNE!

Prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo akt poświadczenia dziedziczenia stwarza domniemanie prawne, że osoba, która je uzyskała, jest spadkobiercą.

Potrzebujesz pomocy prawnika? Kliknij tutaj i opisz swój problem ›

Data uprawomocnienia się spadku

Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku staje się prawomocne po upływie 21 dni od jego ogłoszenia, jeżeli nie zostanie zaskarżone. Po tym terminie uprawnione osoby powinny zwrócić się do sądu o wydanie odpisu orzeczenia ze stwierdzeniem prawomocności, uiszczając opłatę 20 zł. Prawomocne postanowienia i akty poświadczenia dziedziczenia wpisuje się do Rejestru Spadkowego.

Kodeks postępowania cywilnego przewiduje możliwość zmiany bądź uchylenia prawomocnego postanowienia stwierdzającego nabycie spadku. Sąd z urzędu uchyli orzeczenie albo akt poświadczenia dziedziczenia, jeżeli dotyczyły osoby uznanej za zmarłą lub której zgon został stwierdzony postanowieniem sądu, które zostało uchylone. Jeżeli się okaże, że spadek w całości lub w części nabyła inna osoba niż wskazana w prawomocnym postanowieniu, sąd zmienia to postanowienie, stwierdzając nabycie spadku zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym. Wniosek o wszczęcie takiego postępowania może zgłosić każdy zainteresowany. Nie jest ograniczony żadnym terminem w odróżnieniu od sytuacji, gdy wnioskodawca był uczestnikiem postępowania, którego orzeczenie chce zmienić. Wówczas wniosek musi zgłosić przed upływem roku od dnia, w którym uzyskał możliwość powołania się na okoliczności, których nie mógł powołać w poprzednim postępowaniu. Może to być pojawienie się nowych spadkobierców, odnalezienie testamentu spadkodawcy bądź podważenie ważności dokumentu, na podstawie którego doszło do dziedziczenia. Sąd zmienia z urzędu orzeczenie o stwierdzeniu nabycia spadku albo uchyla zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia, jeżeli ulegnie zmianie krąg osób, co do których nabycie spadku zostało już stwierdzone. Ma to miejsce w przypadku uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.

WAŻNE!

Zmiana prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku następuje na wniosek bądź z urzędu.

Kliknij tutaj i zapytaj prawnika online ›

Konsekwencje i obowiązki spadkodawcy

Jak już pisałam o tym wcześniej, prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia stwarza domniemanie prawne, że osoba, która je uzyskała, jest spadkobiercą. To wywołuje ten skutek, że osobie uprawnionej przysługują prawa, ale też ciążą na niej stosowne obowiązki. Jednym z nich jest obowiązek podatkowy, wynikający z ustawy o podatku od spadków i darowizn. Sąd oraz notariusz są bowiem zobowiązani przekazywać informacje do urzędu skarbowego o nabyciu spadku przez określone osoby. Generalnie osoby takie będą zobowiązane złożyć, w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego – którym jest przyjęcie spadku – właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych według ustalonego wzoru. Jest to druk SD-3. Natomiast w stosunku do członków najbliższej rodziny, zaliczonej do I grupy podatkowej ustawa przewiduje możliwość zwolnienia od podatku, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku. Dotyczy to małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwa, ojczyma i macochy. Dokonuje się tego na druku SD-Z2. Niedokonanie zgłoszenia w powyższym terminie powoduje opodatkowanie na zasadach ogólnych. Zgłoszenie nie dotyczy majątku o wartości nieprzekraczającej 9637 zł, nabytego po danej osobie w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie.

Przykłady

 

Pani Anna po śmierci ojca
Pani Anna, jedyna córka zmarłego, dowiedziała się o śmierci ojca i tym samym stała się jedyną spadkobierczynią jego majątku. Wiedząc o konieczności uregulowania spraw spadkowych, zgłosiła się do sądu z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku. Po 6 miesiącach, czyli po upływie okresu na składanie oświadczeń o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, sąd wydał postanowienie stwierdzające nabycie spadku, które po 21 dniach stało się prawomocne. Następnie Pani Anna, zgodnie z obowiązkami podatkowymi, zgłosiła nabycie spadku do urzędu skarbowego.

 

Pan Marek i testament
Pan Marek, wraz z dwiema siostrami, został uznany za spadkobiercę po zmarłym wuju. W trakcie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku okazało się, że wuj zostawił testament, w którym wskazał inne osoby jako spadkobierców. Sąd, po zapoznaniu się z testamentem i przeprowadzeniu stosownego postępowania, wydał postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku na podstawie testamentu, które po pewnym czasie stało się prawomocne. Pan Marek i jego siostry musieli zaakceptować nową sytuację prawną, a cały proces pokazał, jak ważne jest złożenie testamentu i jak może on wpłynąć na losy spadku.

 

Rodzina Kowalskich i akt poświadczenia dziedziczenia
Po śmierci babci, rodzina Kowalskich zdecydowała się na skorzystanie z usług notariusza, aby sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia. Dzięki temu szybko i sprawnie uregulowali kwestie spadkowe, a akt poświadczenia dziedziczenia posłużył jako dowód nabycia spadku. Następnie rodzina zgłosiła nabycie spadku do urzędu skarbowego, aby dopełnić wymaganych formalności podatkowych związanych z nabyciem spadku.

Te przykłady ilustrują różne scenariusze, które mogą wystąpić przy uprawomocnieniu się nabycia spadku i pokazują, jak ważne jest prawidłowe postępowanie w celu uregulowania wszystkich formalności.

Podsumowanie

 

Podsumowując, uprawomocnienie się nabycia spadku to kluczowy moment, który formalnie przenosi prawa i obowiązki majątkowe zmarłego na spadkobierców. Jest to proces wymagający zrozumienia przepisów prawnych oraz odpowiedniego dokumentowania swojego statusu, co pociąga za sobą również obowiązki podatkowe. Dlatego zawsze warto skorzystać z fachowej porady, aby upewnić się, że wszystkie aspekty prawne i podatkowe są należycie załatwione.

Oferta porad prawnych

 

Potrzebujesz pomocy w kwestiach spadkowych? Skorzystaj z naszej oferty porad prawnych online oraz profesjonalnego przygotowania niezbędnych pism – szybko, wygodnie i bez wychodzenia z domu. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.

Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn - Dz.U. 1983 nr 45 poz. 207

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.

Zapytaj prawnika - porady prawne online

Dlaczego warto?Numer telefonu pozwoli na kontakt
w przypadku podania nieprawidłowego emaila.
Otrzymasz SMS o wycenie i przygotowaniu
głównej odpowiedzi, a także w przypadku
problemów technicznych. Wiele razy podany
numer pomógł szybciej rozwiązać problem.

Zgadzam się na przesyłanie informacji handlowych przez administratora na podany e-mail zgodnie z ustawą z 18.07.02 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (t. j. Dz. U. 2017 poz. 1219, z późn. zm.).

  Wycenę wyślemy do 1 godziny
* W dni robocze w godzinach od 7 do 20.
* W weekendy i święta do 2 godzin.

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Pracujemy 7 dni w tygodniu

O autorze: r.pr. Eliza Polachowska

Radca prawny, mediator i doradca obywatelski. Wiedzę oraz doświadczenie zawodowe zdobywała przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Zielonej Górze. Przez kilka lat pracowała w administracji publicznej, następnie w Kancelariach adwokackich i radcowskich oraz jako asystent sędziego w...

>> więcej informacji o autorze