Dzieci z różnych małżeństw a ulga prorodzinna

• Autor: Marcin Sądej

Zbliżający się termin rozliczenia rocznego to również czas, w którym należy rozważyć możliwość skorzystania z odliczeń podatkowych. W ramach naszego dzisiejszego artykułu zastanowimy się nad możliwością skorzystania z ulgi prorodzinnej w przypadku posiadania dzieci z różnego małżeństwa i wykonywania władzy rodzicielskiej w różnym zakresie.

Warunki odliczenia ulgi na dzieci

Jak stanowi art. 27f ust. 1 ustawy PIT – od podatku dochodowego obliczonego zgodnie z art. 27 podatnik ma prawo odliczyć określoną kwotę na każde małoletnie dziecko, w stosunku do którego w roku podatkowym:

1. wykonywał władzę rodzicielską;
2. pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało;
3. sprawował opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.

Warunkiem niezbędnym do zastosowania ulgi na dzieci w stosunku do małoletniego dziecka jest wykonywanie władzy rodzicielskiej (a nie samo jej posiadanie). W rezultacie do nabycia prawa do odliczenia ulgi prorodzinnej konieczne jest zarówno posiadanie przez rodzica władzy rodzicielskiej nad małoletnim dzieckiem, jak i jej faktyczne wykonywanie w danym roku podatkowym. Należy przy tym odróżnić treść władzy rodzicielskiej od jej wykonywania, gdyż samo posiadanie władzy rodzicielskiej nie oznacza jej wykonywania. Dla przykładu – fakt płacenia alimentów na dzieci nie jest rozstrzygający dla uznania, że rodzic wykonuje władzę rodzicielską. Obowiązek alimentacyjny jest bowiem niezależny od władzy rodzicielskiej, a więc spoczywa także na rodzicach, którzy zostali pozbawieni tej władzy.

Co jednak istotne, ustawa PIT nie zastrzega, aby ulga przysługiwała tylko rodzicom w ramach tego samego małżeństwa. Jeżeli podatnik posiada dzieci z różnych małżeństw i w stosunku do nich posiada i wykonuje władzę rodzicielską, to jest uprawniony do ulgi prorodzinnej.

Metoda odliczania ulgi na dziecko w zeznaniu rocznym

Jak stanowi art. 27f ust. 4 ustawy PIT, odliczenie dotyczy łącznie obojga rodziców, opiekunów prawnych dziecka albo rodziców zastępczych pozostających w związku małżeńskim. Kwotę tę podatnicy mogą odliczyć od podatku w dowolnej proporcji przez nich ustalonej.

W przypadku braku porozumienia między podatnikami, którzy zgodnie z rozstrzygnięciem sądu wspólnie wykonują władzę rodzicielską nad małoletnim dzieckiem po rozwodzie lub w trakcie separacji (piecza naprzemienna), lub gdy miejsce zamieszkania dziecka jest takie samo jak miejsce zamieszkania obojga rodziców, opiekunów prawnych dziecka albo rodziców zastępczych pozostających w związku małżeńskim – kwotę tę podatnicy odliczają w częściach równych. W pozostałych przypadkach odliczenie w wysokości 100% stosuje podatnik, u którego dziecko ma miejsce zamieszkania. Zgodnie z art. 25 Kodeksu cywilnego – miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu.

Powyższy przepis daje zatem rodzicom posiadającym i wykonujących władzę rodzicielską możliwość wyboru, w jaki sposób dokonają odliczeń kwoty przysługującej im ulgi prorodzinnej. Istotne jest jednak to, aby odliczona kwota przez oboje rodziców nie przekroczyła rocznego limitu ulgi określonego ustawą. W związku z tym możliwe jest skorzystanie z odliczenia od podatku przez jednego z rodziców, przy czym konieczne jest w tym zakresie uzyskanie porozumienia. Natomiast jeśli takiego porozumienia brak, odliczenie przysługuje w częściach równych.

Jak wskazał WSA w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z dnia 08.07.2021 r., I SA/Go 236/21:

W konsekwencji, jeśli brak jest porozumienia pomiędzy rodzicami posiadającymi władzę rodzicielską, ulga przysługuje po połowie, nawet jeżeli wychowywanie nie odbywa się w idealnie równych proporcjach. Trudno bowiem wskazać, w jaki sposób organy podatkowe miałyby dokonywać weryfikacji deklarowanego przez każdego z rodziców zakresu wykonywanej władzy rodzicielskiej, np. podejmowanych czynności i osobistych starań czy ilości czasu i energii poświęconym wychowywaniu dziecka oraz staraniom o jego fizyczny i duchowy rozwój.

Końcowo wskażmy, że odliczenia dokonuje się w zeznaniu rocznym, podając liczbę dzieci i ich numery PESEL, a w przypadku braku tych numerów – imiona, nazwiska oraz daty ich urodzenia.

Na żądanie organów podatkowych podatnik jest obowiązany przedstawić zaświadczenia, oświadczenia oraz inne dowody niezbędne do ustalenia prawa do odliczenia, w szczególności:

1. odpis aktu urodzenia dziecka;
2. zaświadczenie sądu rodzinnego o ustaleniu opiekuna prawnego dziecka;
3. odpis orzeczenia sądu o ustaleniu rodziny zastępczej lub umowę zawartą między rodziną zastępczą a starostą;
4. zaświadczenie o uczęszczaniu pełnoletniego dziecka do szkoły.

Organy podatkowe uznają, że w zeznaniu rocznym (a konkretnie w załączniku PIT/O) należy wymienić wszystkie dzieci, wobec których podatnik wykonywał władzę rodzicielską. Jeżeli na skutek porozumienia z drugim rodzicem ulga w całości będzie rozliczana przez drugiego rodzica, to podatnik jako kwotę odliczenia powinien wpisać zero.