Pomoc przekazana na rzecz ofiar wojny w Ukrainie a koszty uzyskania przychodu przedsiębiorcy

• Autor: Marcin Sądej

Podatnicy udzielający pomocy na rzecz ofiar wojny w Ukrainie mogą liczyć na wsparcie finansowe w postaci możliwości potraktowania dokonywanych darowizn i nieodpłatnych świadczeń jako kosztów uzyskania przychodów. Odbywa się to jednak w określonych warunkach, dlatego też warto przeanalizować konkretne regulacje w tym zakresie.

Darowizna jako niestanowiąca kosztu uzyskania przychodu

W zakresie kosztów uzyskania przychodów należy wskazać na treść art. 22 ust. 1 ustawy PIT – kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 ust. 1.

W konsekwencji, aby wydatek poniesiony przez podatnika stanowił dla niego koszt uzyskania przychodu, musi spełnić następujące warunki:

• został poniesiony przez podatnika, tj. w ostatecznym rozrachunku musi on zostać pokryty z zasobów majątkowych podatnika (nie stanowią kosztu uzyskania przychodu podatnika wydatki, które zostały poniesione na działalność podatnika przez osoby inne niż podatnik),
• jest definitywny (rzeczywisty), tj. wartość poniesionego wydatku nie została podatnikowi w jakikolwiek sposób zwrócona,
• pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą,
• poniesiony został w celu uzyskania, zachowania lub zabezpieczenia przychodów lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętych przychodów,
• został właściwie udokumentowany,
• nie może znajdować się w grupie wydatków, których nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.

Tutaj należy wskazać, że zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 11 ustawy PIT nie uważa się za koszt uzyskania przychodów darowizn i ofiar wszelkiego rodzaju, z tym że kosztem uzyskania przychodów są koszty wytworzenia lub cena nabycia produktów spożywczych, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy o podatku od towarów i usług, przekazanych na rzecz organizacji pożytku publicznego w rozumieniu przepisów ustawy o działalności pożytku publicznego, z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje.

Dotychczasowe regulacje wskazywały zatem, że darowizny na rzecz innych podmiotów niż organizacje pożytku publicznego nie stanowiły kosztów uzyskania przychodów.

Zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów darowizn na przeciwdziałanie skutkom działań wojennych w Ukrainie

Na podstawie specustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa do ustawy PIT wprowadzono art. 52zf ust. 1 ustawy PIT, który podaje, że kosztem uzyskania przychodów są koszty wytworzenia lub cena nabycia rzeczy lub praw będących przedmiotem darowizn przekazanych w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r. na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy:

1. organizacjom, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, lub równoważnym organizacjom określonym w przepisach regulujących działalność pożytku publicznego obowiązujących na terytorium Ukrainy,
2. jednostkom samorządu terytorialnego,
3. Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych,
4. podmiotom wykonującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium Ukrainy działalność leczniczą lub działalność z zakresu ratownictwa medycznego
   – o ile koszty wytworzenia lub cena nabycia nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, w tym poprzez odpisy amortyzacyjne.

W kontekście tak skonstruowanego przepisu zwróćmy uwagę na kilka istotnych jego elementów. Po pierwsze, rozszerzono możliwość potraktowania darowizn jako koszt podatkowy w przypadku ich dokonywania na rzecz innych podmiotów niż organizacje pożytku publicznego. Ponadto nie ma tu już ograniczenia wyłącznie do produktów spożywczych. Po drugie, mamy do czynienia z normą prawną o ograniczonym czasowo charakterze. Przepis dotyczy bowiem darowizn dokonanych od 24 lutego do 31 grudnia 2022 r. Po trzecie, wprowadzono zasadę braku możliwości podwójnego ujmowania w kosztach tego samego wydatku. Jeżeli zatem podatnik wydatek na nabycie lub wytworzenie potraktuje jako koszt podatkowy w prowadzonej działalności gospodarczej, to nie może go ponownie ująć w kosztach w oparciu o art. 52zf ustawy PIT. I po czwarte – darowizna musi być przeznaczona na cele służące przeciwdziałaniu skutkom działań wojennych w Ukrainie.

Nieodpłatne świadczenia na rzecz pomocy uchodźcom z Ukrainy jako stanowiące koszt podatkowy

Zwrócić należy uwagę, że z kategorii kosztów podatkowy art. 23 ust. 1 pkt 11 ustawy PIT wyłącza nie tylko darowizny, ale także i nieodpłatne świadczenia.

Przez świadczenia nieodpłatne rozumieć należy wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu lub te wszystkie zdarzenia, prawne i zdarzenia gospodarcze w działalności osób prawnych, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku tej osobie, mające konkretny wymiar finansowy.

Jak stanowi art. 52zf ust. 2 ustawy PIT – kosztem uzyskania przychodów są koszty poniesione z tytułu nieodpłatnego świadczenia, którego celem jest przeciwdziałanie skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy, realizowanego w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r. na rzecz podmiotów wymienionych w ust. 1, o ile nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, w tym poprzez odpisy amortyzacyjne. To zatem oznacza, że nie tylko darowizny, ale i nieodpłatne świadczenia mogą stanowić koszt podatkowy. W tym zakresie obowiązują analogiczne zasady, co w przypadku darowizn.

Nowe regulacje wprowadzone w zakresie pomocy ofiarom wojny w Ukrainie poszerzają możliwość uznania za koszt podatkowy świadczeń związanych ze wsparciem ofiar wojny. Należy jednak pamiętać, że obowiązuje zasada braku możliwość podwójnego ujmowania tego samego wydatku w kosztach podatkowych.