Każdy z nas wie, że dzieci dziedziczą po rodzicach. Zdarzają się jednak sytuacje, w których dzieci nie dojdą do dziedziczenia albo spadek przypadnie pasierbom, czyli dzieciom małżonka spadkodawcy. Dzisiejszy artykuł przedstawia problematykę związaną ze spadkiem po rodzicach.
Po zmianach dokonanych w Kodeksie cywilnym w 2009 r. krąg spadkobierców ustawowych rozszerzono o dwie grupy: dziadków i ich zstępnych oraz pasierbów. Obecnie można wyróżnić pięć grup spadkobierców ustawowych:
WAŻNE!
Dziedziczenie ustawowe odbywa się według ustalonej przepisami Kodeksu cywilnego kolejności. Dalsze grupy dochodzą do dziedziczenia, gdy nie ma spadkobierców z grupy wcześniejszej.
Dzieci spadkodawcy, w braku małżonka mogą być jedynymi po nim spadkobiercami. Jednakże gdy potencjalny spadkodawca rozdysponuje cały swój majątek w testamencie na rzecz określonej osoby, najbliżsi członkowie rodziny mają prawo do części spadku. Kodeks cywilny nazywa to prawo zachowkiem. Przysługuje ono zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Należy im się dwie trzecie albo połowa wartości udziału spadkowego, który przypadłby im przy dziedziczeniu ustawowym. W pierwszej kolejności musimy zatem ustalić, jaki udział przypadnie dzieciom, gdyby dziedziczyły na mocy ustawy. Następnie liczymy połowę z tego udziału albo dwie trzecie – gdy uprawniony jest małoletni albo trwale niezdolny do pracy. Na poczet należnego zachowku zalicza się uczynioną przez spadkodawcę na rzecz uprawnionego darowiznę, zapis bądź powołanie do spadku. Jeżeli nie wyczerpuje to należnego zachowku, to przepisy Kodeksu cywilnego przewidują roszczenie o jego uzupełnienie. Roszczenie o wypłatę należnego zachowku przedawnia się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu, a o uzupełnienie zachowku – pięć lat od otwarcia spadku, czyli śmierci spadkodawcy. Należy pamiętać, że inicjatywa wystąpienia z żądaniem wypłaty zachowku bądź jego uzupełnienia należy do osoby uprawnionej. Spadkobierca raczej nie będzie zainteresowany wychodzeniem jako pierwszy z propozycją jego wypłaty, chyba że będzie chciał załatwić sprawę polubownie, bez ingerencji sądu.
Jak widać, dzieci spadkodawcy mogą dziedziczyć po nim w ograniczonym zakresie, a w pewnym sytuacjach prawem przewidzianych wcale.
WAŻNE!
Instytucja zachowku zabezpiecza interesy majątkowe najbliższych członków rodziny spadkobiercy, który rozrządził majątkiem na rzecz innych osób bądź ich udział jako spadkobierców ustawowych jest mniejszy niż należny im zachowek.
W pewnych sytuacjach dzieci spadkodawcy w ogóle nie dojdą do dziedziczenia ani nie będą miały prawa do zachowku. Będzie to miało miejsce w przypadku uznania ich za niegodnych, zrzeczenia się dziedziczenia, wydziedziczenia albo odrzucenia spadku. O ile zrzeczenie się dziedziczenia i odrzucenie spadku jest czynnością uprawnionej osoby, to uznanie za niegodnego i wydziedziczenie zależy od spełnienia ustawowych przesłanek. Wśród przesłanek uznania spadkobiercy przez sąd za niegodnego wymienia się:
Spadkobierca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Jeżeli miał dzieci, wówczas one będą spadkobiercami ustawowymi.
Wśród przesłanek wydziedziczenia wymienia się:
Należy pamiętać, że wydziedziczyć uprawnionego można tylko w testamencie, z którego treści powinna wynikać przyczyna wydziedziczenia. W literaturze podaje się, że nie wystarczy przytoczyć treści przepisu, tylko należy dokładnie opisać zachowanie spadkobiercy, które jest powodem wydziedziczenia.
WAŻNE!
Niewłaściwe postępowanie spadkobiercy samo w sobie nie pozbawia go prawa do zachowku po spadkodawcy. Przyczyna wydziedziczenia musi wprost wynikać z treści testamentu.
Podsumowując: dzieci mogą być jedynymi spadkobiercami po swoich rodzicach. Prawo dopuszcza jednak sytuacje, w których dzieciom nie przypadnie nic z majątku po zmarłym rodzicu. W razie wątpliwości co do realizacji lub zabezpieczenia naszej ostatniej woli warto zawczasu (czyli jeszcze za życia) zasięgnąć porady doświadczonego prawnika, aby zapewnić naszym decyzjom co do majątku pełną realizację po naszej śmierci.
Przypadek wydziedziczenia z powodu postępowania: Pani Elżbieta, będąc na emeryturze, postanowiła sporządzić testament, w którym wydziedziczyła swojego syna, Marka, z powodu jego uporczywego postępowania sprzecznego z zasadami współżycia społecznego. Marek przez lata nie utrzymywał kontaktu z matką, pomimo jej próśb i apeli. W testamencie Pani Elżbieta szczegółowo opisała zachowanie syna, które doprowadziło do jej decyzji. Po jej śmierci, Marek dowiedział się o wydziedziczeniu, lecz ze względu na precyzyjne określenie przyczyn w testamencie, nie miał podstaw do zakwestionowania decyzji matki.
Odrzucenie spadku ze względu na długi: Rodzina Kowalskich stanęła przed trudną decyzją po śmierci ojca, Pana Jana. Okazało się, że pozostawił on po sobie znaczną ilość długów, przewyższającą wartość majątku. Dzieci, Anna i Tomasz, po konsultacji z prawnikiem, postanowili odrzucić spadek w sądzie, aby uniknąć przejęcia długów. Dzięki temu uniknęli finansowych konsekwencji związanych z zadłużeniem ojca, które mogłyby negatywnie wpłynąć na ich życie.
Zachowek dla pominiętego w testamencie dziecka: Pan Michał, mając dwoje dzieci z pierwszego małżeństwa - Katarzynę i Piotra - oraz jedno z drugiego małżeństwa, Julię, zdecydował rozdzielić swój majątek poprzez testament. W testamencie przekazał całość majątku Julii, pomijając Katarzynę i Piotra. Po śmierci Pana Michała, Katarzyna i Piotr, czując się pokrzywdzeni, wystąpili o swój zachowek, który przysługiwał im zgodnie z prawem jako dzieciom spadkodawcy. Ich roszczenie zostało uwzględnione, a obydwoje otrzymali odpowiednią część majątku, co pozwoliło zachować równość w dziedziczeniu między wszystkimi dziećmi.
Artykuł eksploruje zawiłości dziedziczenia po rodzicach, uwzględniając zmiany w Kodeksie cywilnym i możliwe sytuacje, jak wydziedziczenie, odrzucenie spadku czy prawo do zachowku. Podkreśla również, jak ważne jest sporządzenie testamentu oraz konsultacja z doświadczonym prawnikiem, aby zapewnić realizację ostatniej woli spadkodawcy i zabezpieczyć interesy bliskich.
Skorzystaj z naszych usług prawnych online, aby uzyskać profesjonalne doradztwo i pomoc w sporządzaniu testamentów oraz innych pism spadkowych. Zapewniamy indywidualne podejście i skuteczne rozwiązania dostosowane do Twoich potrzeb. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Dlaczego warto?Numer telefonu pozwoli na kontakt
w przypadku podania nieprawidłowego emaila.
Otrzymasz SMS o wycenie i przygotowaniu
głównej odpowiedzi, a także w przypadku
problemów technicznych. Wiele razy podany
numer pomógł szybciej rozwiązać problem.
Wycenę wyślemy do 1 godziny
* W dni robocze w godzinach od 7 do 20.
* W weekendy i święta do 2 godzin.
Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Pracujemy 7 dni w tygodniu
O autorze: r.pr. Eliza Polachowska
Radca prawny, mediator i doradca obywatelski. Wiedzę oraz doświadczenie zawodowe zdobywała przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Zielonej Górze. Przez kilka lat pracowała w administracji publicznej, następnie w Kancelariach adwokackich i radcowskich oraz jako asystent sędziego w...
>> więcej informacji o autorze