Wystąpienie wspólnika z dwuosobowej spółki cywilnej

• Autor: Marcin Sądej

Jedną z form prowadzenia działalności gospodarczej jest spółka cywilna. W naszym dzisiejszym artykule zastanowimy się, jakie skutki podatkowe na gruncie podatku VAT wywoła sytuacja, w której z dwuosobowej spółki cywilnej występuje jeden wspólnik.

Konsekwencje podatkowe wystąpienia wspólnika ze spółki cywilnej

W przypadku wystąpienia wspólnika z dwuosobowej spółki cywilnej pozostaje w niej jeden wspólnik. W praktyce oznacza to, że spółka taka przestaje istnieć. W konsekwencji dochodzi do likwidacji spółki cywilnej. Przypomnijmy, że na gruncie podatku VAT spółka cywilna nie jest transparentna podatkowo. Spółka cywilna jest traktowana jako podatnik podatku VAT.

W kontekście podatku VAT przede wszystkim wskażmy na treść art. 14 ust. 1 pkt 1 ustawy VAT, który to podaje, że opodatkowaniu podatkiem podlegają towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów, w przypadku rozwiązania spółki cywilnej lub handlowej niemającej osobowości prawnej.

Przepis stosuje się do towarów, w stosunku do których przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. To oznacza, że obowiązek rozliczenia VAT nie powstaje w przypadku spółki cywilnej, która była zwolniona od podatku (ponieważ taka spółka nie miała prawa do odliczenia podatku naliczonego przy zakupie towarów).

Obowiązkiem likwidowanej spółki cywilnej jest sporządzenie remanentu likwidacyjnego. Likwidowana spółka cywilna jest zobowiązana złożyć informację o dokonanym spisie z natury, o ustalonej na jego podstawie wartości towarów i o kwocie podatku należnego nie później niż w dniu złożenia deklaracji podatkowej składanej za okres obejmujący dzień rozwiązania spółki.

Przykładowo, jeżeli wspólnik występuje ze spółki w dniu 10 lipca, to z tym dniem dochodzi do jej likwidacji. W konsekwencji informację o spisie z natury należy złożyć do 25 sierpnia (w przypadku podatników rozliczających się miesięcznie).

Warto także w tym miejscu dodać, że na podstawie art. 14 ust. 9a ustawy o VAT, byłym wspólnikom spółki cywilnej przysługuje prawo zwrotu różnicy podatku wykazanego w deklaracji podatkowej za okres, w którym spółka była podatnikiem zarejestrowanym jako podatnik VAT czynny. Warunkiem otrzymania zwrotu jest złożenie deklaracji podatkowej wraz z:

1. umową spółki, aktualną na dzień jej rozwiązania,
2. wykazem rachunków bankowych byłych wspólników w banku mającym siedzibę na terytorium kraju, lub rachunków byłych wspólników w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, której są członkami, na które ma być dokonany zwrot różnicy podatku.

Zwrot ten dokonywany jest w proporcjach wynikających z prawa do udziału w zysku określonego w umowie spółki, a jeżeli z załączonej umowy nie wynikają te udziały, przyjmuje się, że prawa do udziału w zysku są równe. Na przykład jeżeli w miesiącu likwidacji spółki powstała nadwyżka podatku naliczonego nad należnym, to wspólnicy mają prawo do otrzymania tego zwrotu – w proporcji do posiadanych udziałów.

Dodajmy także, że w stosunku do towarów pozostałych po likwidacji spółki cywilnej możliwa jest ich sprzedaż przez wspólników spółki cywilnej.

Jeżeli po likwidacji spółki byli wspólnicy będą dokonywali sprzedaży towarów objętych spisem z natury, wówczas dostawa ta podlega – na podstawie art. 14 ust. 7 ustawy VAT – zwolnieniu z VAT przez okres 12 miesięcy od dnia rozwiązania spółki.

Osoby, które były wspólnikami w spółce cywilnej i po jej rozwiązaniu podzieliły się towarami z magazynu spółki, mogą je sprzedać bez naliczania podatku od towarów i usług. Zwolnienie przysługuje im przez dwanaście miesięcy od dnia rozwiązania spółki (wyrok NSA z dnia 28.02.2013r., I FSK 675/12). To zwolnienie ma zastosowanie przy założeniu rozliczenia podatku należnego od remanentu likwidacyjnego. Powyższe znajduje potwierdzenie również w wyroku WSA w Warszawie z dnia 09.06.2021r., III SA/Wa 2332/20:

Podstawą opodatkowania jest wartość towarów podlegających spisowi z natury, ustalona zgodnie z art. 29a ust. 2. Zgodnie z tym przepisem podstawą opodatkowania jest cena nabycia towarów lub towarów podobnych, a gdy nie ma ceny nabycia – koszty wytworzenia, określone w momencie tej dostawy towarów. Podstawa opodatkowania obejmuje podatki, cła, opłaty i inne należności o podobnym charakterze, z wyjątkiem kwoty podatku. W rezultacie podstawę opodatkowania będzie stanowić cena nabycia poszczególnych składników na dzień likwidacji spółki cywilnej W takim kształcie sprawy na podstawę opodatkowania wpływ będą miały nakłady poniesione na ww. składniki, a także stan zużycia tych składników.

Obowiązki informacyjne związane z likwidacją spółki cywilnej

Zgodnie z art. 96 ust. 6 ustawy VAT – jeżeli podatnik zarejestrowany jako podatnik VAT zaprzestał wykonywania czynności podlegającej opodatkowaniu, jest on obowiązany zgłosić zaprzestanie działalności naczelnikowi urzędu skarbowego; zgłoszenie to stanowi dla naczelnika urzędu skarbowego podstawę do wykreślenia podatnika z rejestru jako podatnika VAT. Zgłoszenia tego dokonuje się na formularzu VAT-Z. Spółka cywilna powinna dokonać takiego zgłoszenia w terminie 7 dni, licząc od dnia likwidacji.

Podsumowując powyższe, należy pamiętać, że wystąpienie wspólnika z dwuosobowej spółki cywilnej jest równoznaczne z likwidacją spółki, co implikuje wszystkie prawnopodatkowe skutki na gruncie podatku od towarów i usług.