Nabycie spadku w ramach rodziny zastępczej

• Autor: Marcin Sądej

Nabycie spadku jest czynnością prawną podlegającą opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. W przypadku członków najbliższej rodziny możliwe jest zastosowanie całkowitego zwolnienia od podatku. W kontekście tych informacji zastanowimy się, w jaki sposób przebiega opodatkowanie dziedziczenia przez osoby z rodzin zastępczych.

Nabycie spadku jako czynność podlegająca opodatkowaniu podatkiem SD

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn – podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej tytułem dziedziczenia. Przepis art. 5 tejże ustawy stanowi, że obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych, czyli w opisanym przypadku na spadkobiercy.

W myśl art. 6 ust. 4 ustawy SD – obowiązek podatkowy powstaje w dacie uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku lub w dacie zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia. Wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca. W myśl art. 14 ust. 2 – zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.

Zgodnie z art. 14 ust. 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn – do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:

1. do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
2. do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
3. do grupy III – innych nabywców.

Z wyszczególnionych przepisów nie wynika bezpośrednio, do której grupy podatkowej należy zakwalifikować osoby z rodziny zastępczej.

Całkowite zwolnienie od podatku w przypadku dziedziczenia po członkach najbliższej rodziny

Następnie wskażmy, że według treści przepisu art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn – zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku.

Zgodnie z art. 4a ust. 1a ustawy – jeżeli dokumentem potwierdzającym nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych jest akt poświadczenia dziedziczenia lub europejskie poświadczenie spadkowe, termin 6 miesięcy do zgłoszenia tego nabycia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego liczy się od dnia zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego.

Jeżeli zatem spadkobierca w ciągu 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego złoży do właściwego naczelnika US zgłoszenie SD-Z2, to nabyty spadek w całości korzysta ze zwolnienia – bez względu na wielkości nabytej masy majątkowej.

Dziedziczenie w rodzinie zastępczej jest zwolnione od podatku SD

W kontekście rozpatrywanego przez nas problemu należy zwrócić uwagę na treść art. 14 ust. 4a ustawy SD, gdzie czytamy – za zstępnych w rozumieniu ustawy uważa się również:

• osoby, które przebywają lub przebywały w rodzinie zastępczej,
• w rodzinnym domu dziecka,
• w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub
• w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej, o których mowa w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Natomiast za wstępnych także odpowiednio osoby tworzące rodzinę zastępczą, prowadzące rodzinny dom dziecka lub pracujące z dziećmi w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.

Zatem za osobę zstępną uważa się również osobę, która przebywa lub w przeszłości przebywała w rodzinie zastępczej. Osoby takie uważane są zatem za członków z tzw. zerowej grupy podatkowej, co uprawnia je do zwolnienia od podatku SD w zakresie dziedziczenia.

W tym miejscu należy także sięgnąć do regulacji ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. W ustawie tej czytamy, że formami rodzinnej pieczy zastępczej są:

1. rodzina zastępcza:
1. spokrewniona,
2. niezawodowa,
3. zawodowa, w tym zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego i zawodowa specjalistyczna;
2. rodzinny dom dziecka.

Rodzinę zastępczą lub rodzinny dom dziecka tworzą małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim, u których umieszczono dziecko w celu sprawowania nad nim pieczy zastępczej. Rodzinę zastępczą spokrewnioną tworzą małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim, będący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka.

Rodzinę zastępczą zawodową lub rodzinę zastępczą niezawodową tworzą natomiast małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim, niebędący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka. W rodzinie zastępczej zawodowej lub rodzinie zastępczej niezawodowej, w tym samym czasie, może przebywać łącznie nie więcej niż 3 dzieci lub osób, które osiągnęły pełnoletność, przebywając w pieczy zastępczej. Natomiast instytucjonalna piecza zastępcza jest sprawowana w formie:

1. placówki opiekuńczo-wychowawczej,
2. regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej,
3. interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego.

Podsumowując: nabycie spadku w ramach rodziny zastępczej może być zwolnione od podatku. Pamiętać należy, że nie dzieje się to automatycznie, w związku z czym członkowie rodzin zastępczych w ustawowym terminie muszą złożyć odpowiednie dokumenty do właściwego US.