Jak ogłosić upadłość konsumencką?

• 2024-02-11
• Autor: Zuzanna Lewandowska

Osoby fizyczne, które stały się niewypłacalne, nie zawsze muszą się znaleźć na przegranej pozycji. Pomoc w trudnej sytuacji ekonomicznej może przynieść upadłość konsumencka. Jest to postępowanie sądowe, które ma na celu oddłużenie niewypłacalnego dłużnika i windykację należności. Wiele osób, które stają przed problemem związanym z niewypłacalnością, zastanawia się, jak ogłosić upadłość konsumencką i czy wiąże się to z dużymi kosztami. W dzisiejszym artykule postaram się wyjaśnić podstawowe kwestie związane z tym postępowaniem sądowym.

Kto może ogłosić upadłość konsumencką?

Jeszcze kilka lat temu upadłość konsumencka mogła być ogłoszona wyłącznie w stosunku do osób, które nie prowadzą działalności gospodarczej, a więc tylko w stosunku do konsumentów. Obecnie, po nowelizacji ustawy – Prawo upadłościowe, wniosek o ogłoszenie upadłości mogą złożyć nie tylko osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy, stosunku cywilnoprawnego czy osoby bezrobotne, ale także przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą, wspólnicy spółki cywilnej oraz prowadzący gospodarstwo rolne pod warunkiem, że nie wykonują innej, dodatkowej działalności gospodarczej.

Instytucja ta skierowana jest do dłużników, którzy stali się niewypłacalni. Niewypłacalnością nazywa się stan, w którym dłużnik nie jest w stanie wykonywać swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, co wynika bezpośrednio z art. 11 ust. 1 Prawa upadłościowego. W praktyce to oznacza, że dłużnik nie ma funduszy na zakup środków służących do codziennego użytku, a jednocześnie na spłatę kredytu czy pożyczki.

Postępowanie upadłościowe może być wszczęte tylko na wniosek złożony przez podmioty określone w ustawie, a więc w szczególności przez dłużnika albo każdego z jego wierzycieli osobistych. Dłużnik ma nie tylko prawo, ale i obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie 30 dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości.

Jakie warunki trzeba spełnić, żeby ogłosić upadłość?

Jak już wspomniałam, upadłość konsumencka ogłaszana jest w wypadku niewypłacalności dłużnika. Stanem niewypłacalności jest utrata zdolności do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Jest to pierwszy warunek, który dłużnik musi spełnić, aby móc starać się o ogłoszenie upadłości. Przyjmuje się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, gdy opóźnienie w wykonaniu zobowiązań przekracza 3 miesiące.

W przypadku osób prawnych albo jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, stan niewypłacalności zachodzi także wtedy, gdy zobowiązania pieniężne dłużnika przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące. Co istotne, do zobowiązań pieniężnych, o których mowa, ustawa nie wlicza zobowiązań o charakterze przyszłym, w tym zobowiązań pod warunkiem zawieszającym oraz zobowiązań wobec wspólnika albo akcjonariusza z tytułu pożyczki lub innej czynności prawnej o podobnych skutkach.

Przyjmuje się, że zobowiązania pieniężne dłużnika przekraczają wartość jego majątku, gdy zgodnie z bilansem jego zobowiązania przekraczają wartość aktywów, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące. Nie bierze się pod uwagę rezerw na zobowiązania oraz zobowiązań wobec jednostek powiązanych.

Jak złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości?

Wniosek o ogłoszenie upadłości składa się do właściwego sądu upadłościowego. Sprawy o ogłoszenie upadłości rozpoznaje sąd rejonowy właściwy dla głównego ośrodka podstawowej działalności dłużnika, tj. miejsca, w którym dłużnik regularnie zarządza swoją działalnością o charakterze ekonomicznym i które jest rozpoznawalne dla osób trzecich. W przypadku osoby prawnej oraz jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnie, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, przyjmuje się, że miejscem tym jest jej siedziba. W przypadku osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą lub zawodową jest nim główne miejsce wykonywania działalności.

Z kolei w przypadku konsumentów, czyli osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, przyjmuje się, że głównym ośrodkiem podstawowej działalności jest miejsce zwykłego pobytu tej osoby, a więc miejsce, w którym znajduje się główny ośrodek życiowy dłużnika, w którym zwykle on przebywa i gdzie realizuje swoje czynności w codziennym życiu.

Wniosek o ogłoszenie upadłości powinien zawierać w szczególności imię i nazwisko dłużnika albo jego nazwę oraz numer PESEL, albo numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, NIP, wskazanie głównego ośrodka podstawowej działalności, o czym była mowa powyżej, okoliczności uzasadniających wniosek i ich uprawdopodobnienie. Ponadto, jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości składany jest przez dłużnika, do wniosku powinny być załączone dokumenty wskazane wprost w ustawie, a w szczególności aktualny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników, bilans, spis wierzycieli i oświadczenie o spłatach wierzytelności lub innych długów.

Ile kosztuje ogłoszenie upadłości konsumenckiej?

Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej w przypadku osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej podlega opłacie w kwocie 30 zł. W przypadku przedsiębiorcy opłata ta jest wyższa i wyniki 1000 zł. Do kosztów postępowania należy doliczyć wynagrodzenie syndyka, które jest zmienne i zależy od konkretnej sprawy. Może wynosić nawet kilka tysięcy złotych. Dodatkowe koszty to wynagrodzenie ewentualnego profesjonalnego pełnomocnika, który reprezentuje dłużnika w postępowaniu (adwokata lub radcy prawnego).

Kiedy nie można ogłosić upadłości konsumenckiej?

Upadłości konsumenckiej nie mogą ogłosić osoby będące wspólnikami w spółkach prawa handlowego (np. spółce jawnej lub spółce z ograniczoną odpowiedzialnością). Ponadto wniosku o ogłoszenie upadłości nie mogą złożyć dłużnicy, którzy są wypłacalni. Przy czym samo złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości nie wiąże się z uzyskaniem oddłużenia. Sąd przeprowadza postępowanie i po dokonaniu oceny danej sprawy wydaje rozstrzygnięcie. Sąd może uwzględnić wniosek o ogłoszenie upadłości, ale może go także oddalić.

Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości złożony przez wierzyciela w sytuacji, gdy dłużnik wykaże, że wierzytelność ma w całości charakter sporny, a spór zaistniał między stronami przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. Ponadto sąd ma obowiązek oddalić wniosek także wtedy, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów. Fakultatywnie, sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, gdy majątek dłużnika jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.

Z czym wiąże się upadłość?

Wskutek ogłoszenia upadłości konsumenckiej kontrolę nad majątkiem upadłego przejmuje syndyk, który będzie od tego momentu zarządzał jego majątkiem. Prowadzenie egzekucji wobec składników majątkowych masy upadłości jest niemożliwe. W Monitorze Sądowym i Gospodarczym pojawia się informacja o tym, że doszło do ogłoszenia upadłości konsumenckiej. Co istotne, upadły dłużnik nie będzie już mógł zaciągnąć zobowiązań powiększających jego zadłużenie, czyli wziąć kredytu lub kupić czegoś na raty.