Skutki sprzedaży towaru poniżej ceny rynkowej

• Autor: Marcin Sądej

Tematyka naszego dzisiejszego artykułu odnosić się będzie do ciekawego zagadnienia, jakim jest sprzedaż towarów poniżej ich ceny rynkowej. Przede wszystkim zastanowimy się, czy tego rodzaju działanie jest dopuszczalne w świetle prawa oraz jakie ewentualne skutki podatkowe wywołuje sprzedaż poniżej ceny rynkowej. Przedstawioną problematykę przeanalizujemy w oparciu o przepisy ustawy VAT oraz PIT.

Dopuszczalność sprzedaży poniżej ceny rynkowej

Rozpatrując przedstawione zagadnienie pod kątem prawa cywilnego, należy zwrócić uwagę na zasadę swobody umów. Prawo własności ma szeroki zakres, jeżeli chodzi o jego zastosowanie, co sprawia, że nie powoduje nieważności sprzedaż rzeczy poniżej ceny rynkowej. Taka transakcja jest ważna i prawnie skuteczna. Jak bowiem wskazuje art. 353(1) Kodeksu cywilnego (K.c.) – strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Sprzedaż poniżej ceny rynkowej na gruncie podatku VAT

W zakresie podatku VAT przede wszystkim wskażmy, że zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy VAT opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów. Odpłatność oznacza dokonanie dostawy towarów za wynagrodzeniem. W znaczeniu potocznym wynagrodzenie to zapłata za pracę, należność, a także odszkodowanie, nagroda. Natomiast odpłatny to taki, który wymaga zapłacenia, zwrotu kosztów, płatny. Istotną cechą wynagrodzenia jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług i otrzymaną zapłatą.

Podkreślenia wymaga, że powyższy przepis nie odnosi się do pojęcia ceny rynkowej. W konsekwencji każda forma odpłatności – w tym nawet za symboliczną złotówkę – spełnia wymogi odpłatności.

Dodatkowo trzeba podkreślić, że przepisy ustawy VAT w żaden sposób nie ograniczają podatnika w swobodzie ustalania ceny, czyli możliwa jest sprzedaż po cenie niższej niż rzeczywista wartość tych towarów i usług. Taka sytuacja nie różni się niczym od normalnej sprzedaży towaru z zyskiem. Podstawą opodatkowania jest w takiej sytuacji kwota zapłaty z tytułu sprzedaży i nie ma znaczenia, że podatnik w danej chwili sprzedaje ten towar bądź usługę za cenę znacznie niższą.

Jak wskazał Dyrektor KIS w interpretacji z dnia 04.08.2020 r., nr 0113-KDIPT1-2.4012.372.2020.2.AM, podatnik ma prawo swobodnie układać swoje interesy tak, by działalność gospodarcza była dla niego opłacalna pod względem ekonomicznym, w tym stosując obniżki poniżej ceny rynkowej, jeśli jest to w jego uznaniu zasadne dla osiągnięcia tego celu.

Przy czym stosując sprzedaż poniżej ceny rynkowej podatnik powinien więc ten fakt udokumentować odpowiednimi dowodami, z których jednoznacznie wynikać będzie, jakim odbiorcom towarów i w jakich okolicznościach oraz w jakim zakresie upust/rabat przysługuje.

Należy jednakże przy tym zaznaczyć, że stosowanie znacznych upustów cenowych/rabatów jest niedopuszczalne w zakresie, jakim ma ono służyć tzw. obejściu przepisów prawa i uniknięciu opodatkowania tej czynności. Tak więc każdy zastosowany upust/rabat powinien być uzasadniony ekonomicznie i prowadzić w końcowym efekcie do osiągnięcia celu, jaki został wytyczony dla działalności gospodarczej, tj. zarobku.

Musimy jednak wskazać, że w sytuacji, gdy między podmiotami (kontrahentami) istnieją powiązania rodzinne czy też gospodarcze, to organ podatkowy może określić wysokość podstawy opodatkowania na podstawie wartości rynkowej tych towarów lub usług, ale tylko w sytuacji, gdyby związki te miały wpływ na ustalenie ceny.

Otóż zgodnie zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy VAT, w przypadku gdy między nabywcą a dokonującym dostawy towarów lub usługodawcą istnieją powiązania oraz w przypadku gdy wynagrodzenie jest niższe bądź wyższe od wartości rynkowej, to organ podatkowy określa podstawę opodatkowania zgodnie z wartością rynkową, jeżeli okaże się, że powiązania te miały wpływ na ustalenie wynagrodzenia z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług.

Na podstawie art. 2 pkt 27b ustawy – przez wartość rynkową rozumie się całkowitą kwotę, jaką, w celu uzyskania w danym momencie danych towarów lub usług, nabywca lub usługobiorca na takim samym etapie sprzedaży jak ten, na którym dokonywana jest dostawa towarów lub świadczenie usług, musiałby, w warunkach uczciwej konkurencji, zapłacić niezależnemu dostawcy lub usługodawcy na terytorium kraju; w przypadku gdy nie można ustalić porównywalnej dostawy towarów lub świadczenia usług, przez wartość rynkową rozumie się:

1. w odniesieniu do towarów – kwotę nie mniejszą niż cena nabycia towarów lub towarów podobnych, a w przypadku braku ceny nabycia, koszt wytworzenia, określone w momencie dostawy,
2. w odniesieniu do usług – kwotę nie mniejszą niż całkowity koszt poniesiony przez podatnika na wykonanie tych usług.

Sprzedaż poniżej ceny rynkowej na gruncie podatku PIT

Analogiczne wnioski można wyprowadzić w oparciu o przepisy ustawy PIT. Jak stanowi art. 14 ust. 1 ustawy PIT – za przychód z działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. U podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług.

Przepisy wskazują, że przychodem z działalności gospodarczej są kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont (a więc cena wyrażona w umowie sprzedaży). Podkreślić należy, że jak wynika z dalszych przepisów, cena powinna odpowiadać wartości rynkowej.

W związku z powyższym, jeżeli cena bez uzasadnionej przyczyny znacznie odbiega od wartości rynkowej rzeczy lub praw, przychód ten określa organ podatkowy w wysokości wartości rynkowej.

Także na gruncie podatku PIT podatnik ma prawo swobodnie układać swoje interesy tak, by działalność gospodarcza była opłacalna pod względem ekonomicznym, w tym stosując znaczne rabaty cenowe, jeśli jest to w jego uznaniu zasadne dla osiągnięcia tego celu.

Konkludując, możemy wskazać, że zarówno na gruncie podatku VAT, jak i PIT możliwe jest odpłatne zbycie towarów poniżej ceny rynkowej. Trzeba jednak mieć na uwadze, że obniżka cen nie może mieć na celu unikanie zapłaty podatku czy obejście przepisów podatkowych.