Rozłożenie podatku na raty jako sposób redukcji skutków kryzysu w firmie

• Autor: Marcin Sądej

Ostatnie lata nie są łatwe dla osób prowadzących działalność gospodarczą. Po pandemii koronawirusa nastała wojna u naszych wschodnich sąsiadów oraz pogłębiający się kryzys finansowy. W związku z trudną sytuacją materialną przedsiębiorcy powinni poszukiwać różnych opcji optymalizacji finansowej. Będąc w trudnej sytuacji ekonomicznej, warto zwrócić uwagę na instytucję rozłożenia podatku na raty.

Kiedy możliwe jest rozłożenie podatku na raty?

W kontekście przedstawionego problemu zwróćmy uwagę na treść art. 67a § 1 pkt 1 i pkt 2 Ordynacji podatkowej, gdzie podano, że organ podatkowy, na wniosek podatnika, z zastrzeżeniem art. 67b, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, może:

1. odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty;
2. odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetki od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek.

Warto zatem podkreślić, że instytucja rozłożenia na raty może dotyczyć zarówno podatku, jak i zaległości podatkowej (czyli podatku, którego termin płatności już upłynął).

Kolejna istotna kwestia to fakt, iż rozłożenie na raty odbywa się wyłącznie na wniosek podatnika. W przepisach podatkowych nie ma regulacji, które pozwalałyby urzędowi skarbowemu dokonać rozłożenia podatku na raty z urzędu. Każdorazowo konieczne jest złożenie przez podatnika wniosku w tym zakresie.

Co równie ważne, wskazany przepis posługuje się sformułowaniem „organ podatkowy może rozłożyć na raty podatek”. W tym sensie naczelnik US korzysta z uznania administracyjnego, zatem nie jest on związany wnioskiem podatnika. Organ podatkowy dokonuje samodzielnej oceny, czy w danym przypadku wystąpił ważny interes podatnika lub ważny interes publiczny.

Przesłanka ważnego interesu podatnika

Aby możliwe było dokonanie rozłożenia podatku na raty, konieczne jest wystąpienie ważnego interesu po stronie podatnika. Podatnik, składając wniosek o rozłożenie na raty, zobligowany jest do wykazania, na czym ów ważny interes polega.

Zasadniczo nie odnajdziemy definicji pojęcia ważnego interesu w przepisach podatkowych, dlatego też w celu lepszego zrozumienia tego pojęcia należy sięgnąć do dostępnego orzecznictwa. Poprzez ważny interes podatnika należy bowiem rozumieć sytuację, w której dochodzi do znacznego obniżenia zdolności płatniczych dłużnika, co w konsekwencji doprowadza do tego, że podatnik nie jest w stanie uregulować należności podatkowych. Jak czytamy w wyroku WSA w Szczecinie z dnia 17 marca 2011 r., I SA/Sz 860/10 – ważny interes podatnika to sytuacja, gdy z powodu nadzwyczajnych, losowych przypadków podatnik nie jest w stanie uregulować zaległości podatkowych. Będzie to utrata możliwości zarobkowania, utrata losowa majątku. Przesłanki zastosowania ulgi podatkowej należy więc oceniać nie tylko w kontekście osobistej sytuacji majątkowej podatnika, lecz także z uwzględnieniem związku zachodzącego pomiędzy obniżeniem zdolności płatniczej, a zajściem wypadków powodujących i uzasadniających niemożność zapłaty. Natomiast WSA w Bydgoszczy w wyroku z dnia 30 czerwca 2010 r., I SA/Bd 50/10, stwierdził, iż interes podatnika należy widzieć, mając na uwadze nie tylko sytuacje nadzwyczajne, ale także normalną sytuację ekonomiczną, w tym wysokość uzyskiwanych przez stronę dochodów, jak również konieczność ponoszenia wydatków.

W świetle powyższego możemy zatem wskazać, że ważnego interesu podatnika nie można ograniczać wyłącznie do sytuacji nadzwyczajnych (jak np. klęski żywiołowe). Również kryzys w firmie będący przejawem trudnej sytuacji ekonomicznej spełnia kryterium ważnego interesu podatnika.

Nie można też zapominać, że zastosowanie ulgi polegającej na rozłożeniu na raty zapłaty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę powinno sprzyjać efektywnej realizacji zobowiązań. W konsekwencji rozłożenie podatku na raty jest rozwiązaniem korzystnym także dla fiskusa, który otrzymuje zaspokojenie roszczeń publicznoprawnych wobec podatnika.

Decyzja w sprawie rozłożenia podatku na raty i jej wygaśnięcie

Jeżeli organ podatkowy pozytywnie oceni wniosek podatnika i uzna, że faktycznie występuje ważny interes, to wyda decyzję w sprawie rozłożenia podatku na raty. W decyzji tej zostanie wyszczególnione, na ile rat rozłożony zostaje podatek i jaki jest termin płatności każdej z rat.

Powyższa decyzja może jednak wygasnąć z mocy samego prawa. Stanowi o tym art. 259 Ordynacji podatkowej, któremu przyjrzymy się bliżej. W myśl tego przepisu w razie niedotrzymania terminu płatności odroczonego podatku lub zaległości podatkowej bądź terminu płatności którejkolwiek z rat, na jakie został rozłożony podatek lub zaległość podatkowa, następuje z mocy prawa wygaśnięcie decyzji:

1. o odroczeniu terminu płatności podatku lub zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę – w całości;
2. o rozłożeniu na raty zapłaty podatku lub zaległości podatkowej – w części dotyczącej raty niezapłaconej w terminie płatności.

Natomiast w razie niedotrzymania terminu płatności trzech kolejnych rat, na jakie został rozłożony podatek lub zaległość podatkowa, następuje z mocy prawa wygaśnięcie decyzji o rozłożeniu na raty w zakresie wszystkich niezapłaconych rat.

W konsekwencji niedotrzymanie terminu płatności raty powoduje, że decyzja wygasa w części. W stosunku do tej części zostaje zatem przywrócony pierwotny termin płatności podatku i podatnik musi uregulować należny podatek wraz z odsetkami za zwłokę. W razie niedotrzymania terminu płatności trzech kolejnych rat wygasa z mocy prawa cała decyzja.

Przechodząc zatem do podsumowania, możemy wskazać, że jednym z rozwiązań pozwalających na wyjście z kryzysu ekonomicznego może być złożenie wniosku o rozłożenie podatku na raty. Należy pamiętać, aby taki wniosek należycie uzasadnić, wykazując istnienie ważnego interesu podatnika.