Darowizna za pośrednictwem rachunku bankowego innej osoby

• 2024-01-25
• Autor: Marcin Sądej

Darowizny pomiędzy członkami najbliższej rodziny korzystają z całkowitego zwolnienia od podatku, a jednym z warunków skorzystania z niego jest, aby darowizna została potwierdzona przelewem bankowym. W dzisiejszym artykule zastanowimy się, co w sytuacji, gdy do przekazania darowizny dochodzi za pośrednictwem rachunku bankowego osoby trzeciej. Czy w takich okolicznościach również może znaleźć zastosowanie zwolnienie podatkowe?

Zwolnienie od podatku darowizn pieniężnych

Darowizny środków pieniężnych stanowią czynność prawną podlegającą opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn po stronie osoby obdarowanej. Jeżeli jednak do darowizny dochodzi pomiędzy członkami najbliższej rodziny, to możliwe jest zastosowanie całkowitego zwolnienia od podatku. Kwestie te zostały uregulowane w art. 4a ust. 1 ustawy SD, który podaje, że zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:

1. zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego oraz
2. w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne – udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Zgodnie z art. 4a ust. 4 omawianej ustawy obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy:

1. wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza kwoty określonej w art. 9 ust. 1 pkt 1 (tj. 10 434 zł ) lub
2. nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron.

Zgłoszenie o nabyciu rzeczy i praw majątkowych powinno być dokonane na formularzu SD-Z2 określonym przez Ministra Finansów w rozporządzeniu z dnia 20 listopada 2015 r. w sprawie wzoru zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych.

Z sumy powyższych przepisów wynika, że w przypadku gdy przedmiotem darowizny są środki pieniężne, dla skorzystania ze zwolnienia z opodatkowania konieczne jest spełnienie trzech warunków:

• otrzymania darowizny od jednej z osób wymienionych w tym przepisie;
• złożenia zgłoszenia o nabyciu własności środków pieniężnych (poza sytuacją przewidzianą w zacytowanym art. 4a ust. 4 ustawy);
• udokumentowanie ich otrzymania dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Warunek potwierdzenia otrzymania darowizny na konto bankowe

Ustanowiony w art. 4a ustawy SD warunek potwierdzenia otrzymania darowizny na rachunek bankowy miał przede wszystkim na celu zapobieganie dokonywania fikcyjnych darowizn. Użyty w przepisie zwrot „udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy” należy rozumieć jako obowiązek wykazania, że doszło do transferu środków pieniężnych z majątku darczyńcy do majątku obdarowanego (wykonania darowizny), przy czym drugorzędne znaczenie ma sposób dokonania tego transferu – nie musi to być transfer bezgotówkowy (z rachunku bankowego darczyńcy na rachunek bankowy obdarowanego).

NSA w wyroku z dnia 24.08.2017 r., II FSK 2104/15, wskazał, że skoro u podłoża regulacji zawartej w art. 4a ustawy SD leżała ochrona interesów majątkowych członków najbliżej rodziny, polegająca na zwolnieniu od podatku nabycia przez nich rzeczy lub praw majątkowych, to tak ujętego celu regulacji nie mogą unicestwić wyłącznie takie technikalia jak dokumentowanie darowizny, w sytuacji, gdy nie budzi żadnych wątpliwości jej przekazanie.

Wskazany w art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy sposób dokumentowania darowizny ma służyć zapobieżeniu fikcyjnym umowom darowizny sporządzanym wyłącznie dla zmniejszenia obciążeń podatkowych, a nie stworzyć barierę w skorzystaniu ze zwolnienia od podatku. Istotne jest zatem, czy darowizna pomiędzy osobami wymienionymi w tym przepisie faktycznie miała miejsce.

W świetle powyższego, nie wyklucza zatem możliwości skorzystania ze zwolnienia przypadek, w których przekazanie darowizny odbywa się za pośrednictwem rachunku bankowego innej osoby. Taką tezę potwierdza interpretacja Dyrektora KIS z dnia 11.04.2022 r., nr 0111-KDIB2-3.4015.17.2022.2.BD:

„Podsumowując, skoro darowizna środków pieniężnych dokonana została na Pana rzecz od osób zaliczonych do grona wymienionego w art. 4a cyt. ustawy, to pomimo, że środki te zostały przelane z rachunku bankowego Pana cioci – co, jak sam Pan wskazał, miało wymiar czysto techniczny – ma Pan prawo do skorzystania ze zwolnienia tej darowizny z podatku od spadków i darowizn na podstawie art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, gdyż zostały spełnione przesłanki określone w analizowanym przepisie. Jak bowiem wynika z opisu sprawy:

• środki zostały darowane przez najbliższe osoby (dziadków),
• ich przekazanie udokumentował Pan wpływem na Pana rachunek bankowy,
• złożył Pan zgłoszenie o ich nabyciu do organu podatkowego we właściwym terminie.”

Zwróćmy uwagę, że w powyższym przypadku darowizna została przekazana z rachunku bankowego osoby niezaliczanej do tzw. grupy zero (tj. z rachunku bankowego cioci). Pomimo tego zwolnienie znajdzie zastosowanie, ponieważ darczyńcą w tym przypadku są dziadkowie, a nie ciotka. W rezultacie istotnego znaczenia nabiera to, kto jest darczyńcą, a nie to, z czyjego rachunku bankowego następuje przelew.

Reasumując powyższe rozważania, należy wskazać, że darowizna za pośrednictwem rachunku bankowego innej osoby w ocenie fiskusa nadal może korzystać z całkowitego zwolnienia od podatku. Należy pamiętać, że konieczne jest również dokonanie zgłoszenia SD-Z2 w terminie 6 miesięcy od dnia otrzymania darowizny. Termin ten jest określany jako termin prawa materialnego, zatem nie podlega on przywróceniu w razie jego przekroczenia.