Czy organ podatkowy może zakwestionować cenę ustaloną pomiędzy przedsiębiorcami?

• 2024-02-11
• Autor: Marcin Sądej

Na gruncie prawa cywilnego obowiązuje swoboda umów, co oznacza, że strony mogą ustalić treść stosunku prawnego w sposób swobodny. Reguła ta dotyczy również ustalonej ceny. Okazuje się jednak, że swoboda ta jest ograniczana, jeżeli na problematykę popatrzymy od strony prawa podatkowego.

Warunki ustalania cen pomiędzy podatnikami

To, że strony umowy mogą dowolnie kształtować cenę za towar czy usługę, nie oznacza, że zdarzenie to pozostanie neutralne na gruncie prawa podatkowego. Jak bowiem czytamy w art. 23o ust. 1 ustawy PIT – podmioty powiązane są obowiązane ustalać ceny transferowe na warunkach, które ustaliłyby między sobą podmioty niepowiązane.

Zwróćmy zatem uwagę, że powyższa powinność obejmuje wyłącznie podmioty powiązane (w zakresie powiązania należy kierować się treścią art. 23m ustawy PIT).

W dalszej części art. 23o ustawy czytamy, że jeżeli w wyniku istniejących powiązań zostaną ustalone lub narzucone warunki różniące się od warunków, które ustaliłyby między sobą podmioty niepowiązane, i w wyniku tego podatnik wykazuje dochód niższy (stratę wyższą) od tego, jakiego należałoby oczekiwać, gdyby wymienione powiązania nie istniały, organ podatkowy określa dochód (stratę) podatnika bez uwzględnienia warunków wynikających z tych powiązań.

W praktyce oznacza to zatem, że jeżeli organ podatkowy stwierdzi, że cena ustalona pomiędzy podmiotami powiązanymi nie odpowiada cenom rynkowym, to ma prawo do korekty dochodu lub straty.

Należy podkreślić, że przedstawiona regulacja stanowi o korekcie uzyskanego dochodu lub straty u podatników. Zaznaczyć zatem należy, że organ podatkowy nie jest uprawniony i nie może skorygować ustalonej ceny, nawet jeżeli odbiega ona od wartości rynkowych. Mówiąc inaczej, organ podatkowy nie może w drodze decyzji zobowiązać do dopłacenia czy też zapłacenia mniejszego wynagrodzenia z uwagi na brak zachowania zasady ceny rynkowej. Ustalone pomiędzy podmiotami powiązanymi wynagrodzenie pozostaje bez zmian. Zmianie w drodze decyzji może natomiast ulec wysokość dochodu lub straty.

Dodatkowo wskażmy, że organ podatkowy ma obowiązek działać w zakresie pewnych ram. Otóż zgodnie z art. 23o ust. 3 i ust. 4 ustawy PIT – określając wysokość dochodu (straty) podatnika, organ podatkowy bierze pod uwagę faktyczny przebieg i okoliczności zawarcia i realizacji transakcji kontrolowanej oraz zachowanie stron tej transakcji.

Metody weryfikacji cen ustalonych pomiędzy podmiotami powiązanymi

Ustawa PIT określa również, w jaki sposób organ podatkowy weryfikuje ustaloną pomiędzy stronami cenę. W myśl art. 23p ustawy PIT – ceny transferowe weryfikuje się, stosując metodę najbardziej odpowiednią w danych okolicznościach, wybraną spośród następujących metod:

1. porównywalnej ceny niekontrolowanej;
2. ceny odprzedaży;
3. koszt plus;
4. marży transakcyjnej netto;
5. podziału zysku.

W przypadku gdy nie jest możliwe zastosowanie ww. metod, stosuje się inną metodę (w tym techniki wyceny) najbardziej odpowiednią w danych okolicznościach.

Przy wyborze metody najbardziej odpowiedniej w danych okolicznościach uwzględnia się w szczególności warunki, jakie zostały ustalone lub narzucone pomiędzy podmiotami powiązanymi, dostępność informacji niezbędnych do prawidłowego zastosowania metody oraz specyficzne kryteria jej zastosowania.

Określając wysokość dochodu (straty), organ podatkowy stosuje metodę przyjętą przez podmiot powiązany, chyba że zastosowanie metody innej niż przyjęta przez podmiot powiązany jest bardziej odpowiednie w danych okolicznościach.

Korekta przychodów i kosztów dokonywana przez podatników

Regulacje podatkowe dopuszczają możliwość skorygowania ceny transferowanych przez samych podatników będących podmiotami powiązanymi. Otóż, jak wynika z treści art. 23q ustawy PIT, podatnik może dokonać korekty cen transferowych poprzez zmianę wysokości uzyskanych przychodów lub poniesionych kosztów uzyskania przychodów, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki:

1. w transakcjach kontrolowanych realizowanych przez podatnika w trakcie roku podatkowego ustalone zostały warunki, które ustaliłyby podmioty niepowiązane;
2. nastąpiła zmiana istotnych okoliczności mających wpływ na ustalone w trakcie roku podatkowego warunki lub znane są faktycznie poniesione koszty lub uzyskane przychody będące podstawą obliczenia ceny transferowej, a zapewnienie ich zgodności z warunkami, jakie ustaliłyby podmioty niepowiązane, wymaga dokonania korekty cen transferowych;
3. w momencie dokonania korekty podatnik posiada oświadczenie podmiotu powiązanego lub dowód księgowy potwierdzające dokonanie przez ten podmiot korekty cen transferowych w tej samej wysokości co podatnik;
4. istnieje podstawa prawna do wymiany informacji podatkowych z państwem, w którym podmiot powiązany, o którym mowa w pkt 3, ma miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd.

Warto również dodać, że w stanie prawnym obowiązującym od 1.01.2022 r. podatnicy dla celów korekty mogą się posługiwać fakturą czy notą księgową, które będą dokumentowały korektę cen transferowych. Jednocześnie w aktualnym stanie prawnym nie jest także konieczne potwierdzenie dokonania korekty cen transferowych w rocznym zeznaniu podatkowym.

Odpowiadając zatem na pytanie postawione w tytule, należy wskazać, że organ podatkowy może weryfikować cenę ustaloną pomiędzy podmiotami powiązanymi, co w dalszej kolejności przejawia się w zmianie wysokości dochodu lub straty. Korekta może zostać dokonana również przez samych podatników.