Sprzedaż akcji otrzymanych w darowiźnie

• 2024-02-05
• Autor: Marcin Sądej

Jednym z rodzajów źródeł zarobkowania podatnika są przychody z kapitałów pieniężnych, do których zaliczamy sprzedaż akcji. Warto jednak wskazać, że podatnik może w różny sposób wejść w posiadanie akcji i niekoniecznie jest to ich nabycie w drodze umowy sprzedaży. W naszym dzisiejszym artykule zajmiemy się przypadkiem, w którym podatnik dokonuje sprzedaży akcji otrzymanych w drodze darowizny.

Rozliczenie podatku ze sprzedaży akcji

Na wstępie zajmijmy się analizą zagadnienia rozliczenia podatku ze sprzedaży akcji. Jak już wskazaliśmy, sprzedaż akcji stanowi przychód z kapitałów pieniężnych. Tego rodzaju przychód jest rozliczany osobno w zeznaniu rocznym PIT-38. Oznacza to, że zysków ze sprzedaży akcji nie łączy się z innymi przychodami, które podatnik uzyskuje w trakcie roku (np. z umowy o pracę, umowy zlecenia czy z najmu prywatnego).

Sposób opodatkowania dochodów ze zbycia akcji określa art. 30b ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zgodnie z którym od dochodów uzyskanych z odpłatnego zbycia m.in. papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych, i z realizacji praw z nich wynikających, podatek dochodowy wynosi 19% uzyskanego dochodu.

W myśl art. 30b ust. 2 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – dochodem z tytułu odpłatnego zbycia papierów wartościowych (w tym akcji) jest różnica pomiędzy przychodami z tego zbycia a kosztami uzyskania przychodów, określonymi na podstawie art. 22 ust. 1f lub ust. 1g, lub art. 23 ust. 1 pkt 38, z zastrzeżeniem art. 24 ust. 13 i 14 – osiągnięta w roku podatkowym. W tym kontekście warto zwrócić uwagę, że 19% podatek obliczany jest od dochodu, czyli od różnicy pomiędzy przychodem a kosztem jego uzyskania. W rezultacie podatnik sprzedający akcje może pomniejszyć przychód ze sprzedaży o określone koszty poniesione celem uzyskania akcji.

Koszty podatkowe przy sprzedaży akcji nabytych w drodze darowizny

Jako że koszty efektywnie wpływają na zmniejszenie podatku (poprzez obniżenie podstawy opodatkowania), warto przeanalizować, jakie możliwości ma podatnik dokonujący sprzedaży akcji nabytych w drodze darowizny.

Tytułem wstępu wskażmy, że ustawodawca różnicuje sposób ich ustalania w zależności od tego, czy akcje zostały nabyte lub objęte w zamian za pieniądze, czy też w zamian za wkład niepieniężny. Zgodnie bowiem z art. 22 ust. 1f ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – w przypadku odpłatnego zbycia udziałów (akcji) w spółce albo wkładów w spółdzielni objętych w zamian za wkład niepieniężny, na dzień zbycia tych udziałów (akcji) albo wkładów, koszt uzyskania przychodów ustala się w wysokości:

1. nominalnej wartości objętych udziałów (akcji) albo wkładów z dnia ich objęcia – jeżeli te udziały (akcje) albo wkłady zostały objęte w zamian za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część;
2. przyjętej dla celów podatkowych wartości składników przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, wynikającej z ksiąg i ewidencji, o których mowa w art. 24a ust. 1, określonej na dzień objęcia tych udziałów (akcji), wkładów, nie wyżej jednak niż ich wartość nominalna z dnia objęcia.

Przekładając powyższy przepis na język praktyczny, wskazać należy, że jeżeli podatnik uzyskał akcje nabyte w zamian za wniesienie aportu niepieniężnego (np. podatnik wniósł do spółki nieruchomość, w zamian za co otrzymał akcje tej spółki), to kosztem będzie nominalna wartość akcji z dnia ich objęcia w zamian za aport.

W przypadku zaś nabywania akcji za środki pieniężne zastosowanie znajdzie przepis art. 23 ust. 1 pkt 38 ww. ustawy. Zgodnie z jego treścią nie zalicza się do kosztów uzyskania przychodu wydatków na objęcie lub nabycie udziałów albo wkładów w spółdzielni, udziałów (akcji) w spółce mającej osobowość prawną oraz innych papierów wartościowych, a także wydatków na nabycie tytułów uczestnictwa lub jednostek uczestnictwa w funduszach kapitałowych. Wydatki takie są jednak kosztem uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia tych udziałów (akcji).

Zatem zgodnie z ww. art. 23 ust. 1 pkt 38 w momencie dokonywania odpłatnego zbycia akcji za koszty uzyskania przychodu z tego tytułu uważa się wydatki na objęcie lub nabycie tych akcji.

W świetle powyższego kosztem w momencie sprzedaży jest wydatek poniesiony na nabycie akcji. Poprzez poniesiony wydatek należy rozumieć faktycznie wydatkowaną wartość ekonomiczną, na skutek czego podatnik staje się właścicielem akcji.

Natomiast analizowany przez nas przypadek obejmuje nabycie akcji w drodze umowy darowizny czyli tytułem darmowym. Przypomnijmy, że umowa darowizny ma charakter nieodpłatny w tym sensie, że darczyńca uzyskuje określoną korzyść majątkową nie będąc zobowiązanym do świadczenia wzajemnego. Taka konstrukcja przepisów oznacza, że podatnik, który nabył akcje w drodze darowizny, nie może uwzględnić ich wartości jako koszt. Przepis nie pozwala na przyjęcie, że w tym przypadku kosztem będzie wartość rynkowa akcji.

Jedyną regulacją, która odnosi się do rozpatrywanego przez nas przypadku, jest art. 21 ust. 1 pkt 105 ustawy PIT, który to podaje, że zwolniony od opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych z tytułu zbycia akcji otrzymanych w drodze darowizny jest wyłącznie dochód w części odpowiadającej kwocie zapłaconego podatku od spadków i darowizn. W rezultacie ze zwolnienia od opodatkowania może skorzystać jedynie ta część dochodu ze sprzedaży udziałów (akcji), która odpowiada kwocie zapłaconego podatku od spadków i darowizn.

Musimy jednak zaznaczyć, że w przeważającej większości przypadków darowizny są dokonywane pomiędzy członkami najbliższej rodziny. Taka sytuacja daje obdarowanemu możliwość skorzystania z całkowitego zwolnienia od podatku od spadków i darowizn. Wystarczające jest, aby w terminie 6 miesięcy od dnia otrzymania darowizny powiadomił naczelnika US o tym fakcie poprzez złożenie zgłoszenia SD-Z2.

Taki przypadek powoduje, że obdarowany nie zapłaci podatku z tytułu otrzymania akcji w drodze darowizny, jednakże jednocześnie nie może uwzględnić żadnych kosztów podatkowych w momencie odpłatnego zbycia akcji.

Podsumowując powyższy fragment, możemy stwierdzić, że w przypadku sprzedaży akcji nabytych w drodze darowizny podatnik nie ma możliwości uwzględnienia kosztów podatkowych. To powoduje, że 19% podatek będzie trzeba zapłacić od kwoty uzyskanego przychodu ze sprzedaży.

Sprzedaż akcji nabytych w drodze spadku

Końcowo możemy porównać sytuację, w której podatnik nabywa akcje w drodze dziedziczenia. Tutaj należy zaznaczyć, że w myśl art. 22 ust. 1m ustawy PIT w przypadku odpłatnego zbycia udziałów w spółce kapitałowej, udziałów w spółdzielni oraz papierów wartościowych, nabytych przez podatnika w drodze spadku, kosztami uzyskania przychodu są wydatki poniesione przez spadkodawcę w celu objęcia lub nabycia tych udziałów w spółce kapitałowej oraz papierów wartościowych.

Zwróćmy zatem uwagę, że w przypadku nabycia akcji w drodze spadku mamy do czynienia z zupełnie inną sytuacją, ponieważ spadkobierca może jako koszt ująć wydatki, które spadkodawca poniósł na nabycie akcji. Powyższa regulacja obejmuje jednak jedynie dziedziczenie, zatem nie ma możliwości w oparciu o ten przepis, aby obdarowany jako koszt ujął wydatek poniesiony przez darczyńcę na nabycie akcji.

Przechodząc do podsumowania, możemy zatem wskazać, że możliwości uwzględnienia kosztów w przypadku transakcji sprzedaży akcji otrzymanych na skutek umowy darowizny są mocno ograniczone. Podatnicy będący w takiej sytuacji muszą liczyć się z koniecznością zapłaty 19% podatku od kwoty uzyskanego przychodu ze sprzedaży akcji.