Postępowanie egzekucyjne a blokada rachunku bankowego

• Marcin Sądej

Powszechnie stosowanym środkiem egzekucyjnym jest zajęcie rachunku bankowego, co wiąże się z jednoczesną jego blokadą. Z uwagi na fakt, iż większość dłużników posiada rachunki bankowe, to zagadnienie dotyczy szerokiego grona osób. W związku z tym warto przyjrzeć się bliżej kwestii egzekucji oraz blokady rachunku bankowego w świetle przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Zajęcie rachunku bankowego

Na wstępie wskażmy, że do zajęcia rachunku bankowego dochodzi w chwili, gdy organ egzekucyjny prześle do banku zawiadomienie o zajęciu wierzytelności pieniężnej zobowiązanego z rachunku bankowego. Zajęcie następuje do wysokości egzekwowanej należności pieniężnej oraz dodatkowo obejmuje odsetki z tytułu niezapłacenia w terminie dochodzonej wierzytelności oraz koszty egzekucyjne.

Jednocześnie dochodzi do blokady rachunku bankowego, ponieważ jak czytamy w art. 80 § 1 ustawy – organ egzekucyjny wzywa bank, aby bez zgody organu egzekucyjnego nie dokonywał wypłat z rachunku bankowego do wysokości zajętej wierzytelności. Dodatkowo w myśl tego przepisu bank musi niezwłocznie:

1. po upływie 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zajęciu przekazać zajętą kwotę organowi egzekucyjnemu na pokrycie egzekwowanej należności pieniężnej, odsetek z tytułu niezapłacenia jej w terminie, kosztów upomnienia i kosztów egzekucyjnych;
2. nie później niż w terminie 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zajęciu zawiadomić organ egzekucyjny o przeszkodzie w dokonaniu wpłaty, w tym również o nieprowadzeniu rachunku bankowego zobowiązanego;
3. po powstaniu wierzytelności, jeżeli jej wysokość przekracza kwotę wolną od egzekucji, a zajęta kwota nie wystarcza na zaspokojenie egzekwowanych należności pieniężnych, zawiadomić o zbiegu egzekucji.

Jak zatem widać z przedstawionych przepisów, do zajęcia rachunku bankowego dochodzi w chwili doręczenia bankowi zawiadomienia o zajęciu. W konsekwencji momentu zajęcia rachunku bankowego nie wyznacza chwila, kiedy to zobowiązany dłużnik dowiedział się o blokadzie jego rachunku bankowego.

Żądanie organu egzekucyjnego udostępnienia rachunków bankowych

Pojawia się pytanie, skąd organ egzekucyjny może mieć wiedzę na temat rachunków bankowych dłużnika. Otóż zgodnie z art. 36 § 1 analizowanej ustawy organ ma prawo do zwrócenia się do banków z żądaniem podania informacji dotyczących prowadzenia w danym banku rachunku dla zobowiązanego.

Trzeba jednak podkreślić, że wystąpienie z ww. żądaniem nie jest elementem obligatoryjnym przed zajęciem egzekucyjnym. To oznacza, że organ może skutecznie dokonać zajęcia i blokady rachunku bankowego również w sytuacji, gdy nie wystąpi z żądaniem określonym w art. 36 ustawy.

Zakres zajęcia egzekucyjnego i blokady rachunków bankowych

Nie ma żadnych przeciwwskazań ani też ograniczeń, aby dana osoba posiadała kilka rachunków bankowych w jednym banku. Organ egzekucyjny może nie posiadać wiedzy odnośnie każdego takiego rachunku bankowego.

Celem ochrony interesu wierzyciela w analizowanej ustawie obowiązuje art. 80 § 2, który podaje, że zajęcie wierzytelności i blokada rachunku bankowego obejmuje również pieniądze:

1. których nie było na rachunku bankowym w chwili zajęcia, a zostały wpłacone na ten rachunek po dokonaniu zajęcia;
2. które zostały wpłacone na inny rachunek, otwarty po dokonaniu zajęcia.

W konsekwencji, jeżeli dłużnik posiada inne rachunki bankowe lub też dokona wpłaty na posiadany rachunek bankowy, to dokonane zajęcie jest również skuteczne. Co ciekawe, zajęciu podlegają także rachunki bankowe prowadzone wspólnie dla kilku osób w tym dla zobowiązanego. W świetle tak skonstruowanej normy prawnej zobowiązany nie może się chronić przed zajęciem poprzez wskazanie, że rachunek należy również do innych osób. Nie podlegają jedynie blokadzie rachunki bankowe, których posiadacz tylko upoważnił zobowiązanego do dokonywania określonych czynności. Upoważnienia nie można bowiem utożsamiać z posiadaniem rachunku.

Blokada rachunku jako skutek zajęcia wierzytelności

Nie ulega wątpliwości, że podstawowym skutkiem zajęcia rachunku bankowego jest blokada tego rachunku. W praktyce oznacza to, że zobowiązany nie może skutecznie dokonywać operacji bankowych w tym zakresie. Wypłata środków może odbywać się jedynie za zgodą organu egzekucyjnego. Od powyższej zasady przewidziano jednak pewne wyjątki. Otóż zakaz wypłat z rachunku bez zgody organu egzekucyjnego nie dotyczy wypłat na:

• bieżące wynagrodzenia za pracę,
• zasądzone alimenty i renty o charakterze alimentacyjnym zasądzone tytułem odszkodowania.

Przy czym wypłata na wynagrodzenia za pracę może nastąpić po złożeniu bankowi odpisu listy płac lub innego wiarygodnego dowodu, a wypłata alimentów lub renty o charakterze alimentacyjnym – tytułu stwierdzającego obowiązek zobowiązanego do płacenia alimentów lub renty. Bank dokonuje wypłat alimentów lub renty do rąk osoby uprawnionej do tych świadczeń.

W konsekwencji możliwe jest dokonywanie wypłat z zajętego rachunku bankowego, bez zgody organu egzekucyjnego, przy czym zobowiązany ma obowiązek przedstawić bankowi określone dowody w tym zakresie.

Końcowo możemy wskazać, że bank ponosi odpowiedzialność porządkową za niewykonywanie lub nienależyte wykonywanie ciążących na nim obowiązków związanych z egzekucją. Zgodnie z art. 168e ustawy w takim przypadku można nałożyć karę pieniężną do wysokości 3800 zł.