Przychody ze źródeł nieujawnionych

• 2024-01-22
• Autor: Marcin Sądej

Pojęcie przychodów ze źródeł nieujawnionych kojarzy się przede wszystkim z sankcyjnym podatkiem, który wynosi aż 75%. Nic zatem dziwnego, że wielu podatników obawia się, że urząd skarbowy może wobec nich zastosować tę wysoką stawkę. W poniższym artykule postaramy się przybliżyć tematykę przychodów ze źródeł nieujawnionych.

Podatek od nieujawnionych przychodów

Choć potocznie posługujemy się pojęciem „przychody ze źródeł nieujawnionych”, to właściwie zakres tego tematu jest nieco szerszy. Jak podaje nam art. 20 ust. 1b ustawy PIT – za przychody z innych źródeł uważa się także przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzące ze źródeł nieujawnionych. Widać zatem, że nie chodzi tutaj tylko o źródła nieujawnione, lecz także takie, które nie znajdują pokrycia w ujawnionych przez podatnika.

Zgodnie z definicją zawartą w art. 25b ustawy PIT ww. przychody są określane jako nadwyżka wydatku nad przychodami (dochodami) opodatkowanymi lub przychodami (dochodami) nieopodatkowanymi, uzyskanymi przed poniesieniem tego wydatku.

Za wydatek uznaje się wartość zgromadzonego w roku podatkowym mienia lub wysokość wydatkowanych w roku podatkowym środków. W konsekwencji opodatkowaniu podlega nadwyżka ponad to, co podatnik mógłby pokryć uzyskanymi przychodami. W tym miejscu należy także wspomnieć o art. 25g ust. 7 ustawy PIT, który podaje, że w przypadku ustalenia przez organ podatkowy źródła pochodzenia nieujawnionych uprzednio przychodów (dochodów) i ich wysokości, przychody (dochody) te podlegają opodatkowaniu podatkiem na zasadach właściwych dla tego źródła. To bardzo ważny zapis, który powinien wyjaśnić wiele wątpliwości oraz zburzyć błędne przekonanie podatników co do reguł nakładania podatku od nieujawnionych przychodów.

Czy Urząd Skarbowy może opodatkować moje zagraniczne dochody?

Kolejny, bardzo często pojawiający się problem dotyczy dochodów uzyskiwanych z pracy za granicy. Spora część podatników obawia się, że po powrocie do kraju polski urząd skarbowy potraktuje zagraniczne dochody jako źródła nieujawnione i opodatkuje je stawką 75%.

Należy jednak pamiętać, że w źródłach nieujawnionych chodzi o nadwyżkę ponad przychody zarówno opodatkowane, jak i nieopodatkowane. Jak wskazuje definicja zawarta w art. 25b ust. 3 ustawy PIT – za przychody (dochody) opodatkowane uznaje się wartości pozostające w dyspozycji podatnika przed poniesieniem wydatku, spełniające łącznie następujące warunki:

Bez wątpienia dochody osiągnięte z pracy za granicą spełniają powyższe kryteria. Będzie tak również w przypadku, gdy zagraniczny dochód nie będzie opodatkowany w Polsce (co może wynikać np. z treści konkretnej ustawy UPO). W myśl bowiem art. 25b ust. 4 ustawy PIT – za przychody (dochody) nieopodatkowane uznaje się wartości pozostające w dyspozycji podatnika przed poniesieniem wydatku, których pochodzenie zostało ustalone co do tytułu, kwoty i okresu uzyskania, oraz które:

Jeżeli zatem jakikolwiek zagraniczny dochód jest nieopodatkowany w kraju z uwagi na metodę unikania podwójnego opodatkowania albo zwolniony podatkowo, to nie mieści się on w kategorii przychodów nieujawnionych.

Powołanie się na darowiznę / pożyczkę od członka rodziny

Podatnicy, wobec których wszczęto postępowanie w sprawie źródeł nieujawnionych, często przyjmują taktykę, zgodnie z którą – w celu wykazania źródła pochodzenia środków pieniężnych – powołują się na otrzymanie darowizny albo pożyczki od członka najbliższej rodziny.

W tym kontekście wskażmy na dwie istotne okoliczności. Po pierwsze, zgodnie z art. 25g ust. 1 ustawy PIT – ciężar dowodowy spoczywa na podatniku, co oznacza, że okoliczność otrzymania darowizny lub pożyczki trzeba w sposób wiarygodny udowodnić.

Po drugie, trzeba pamiętać, że zarówno ustawa o podatku od spadków i darowizn, jak i ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych przewidują 20-procentową sankcyjną stawkę podatku wobec niezgłoszonych darowizn i pożyczek, na które powołuje się podatnik w toku postępowania podatkowego. W rezultacie, choć podatnik może w ten sposób uniknąć 75% podatku, to wciąż będzie zobowiązany do zapłaty 20% podatku od niezgłoszonej darowizny bądź pożyczki.

Nieujawnione dochody a przedawnienie

Pojawia się zatem pytanie, ile czasu ma organ podatkowy na dochodzenie przychodów ze źródeł nieujawnionych. Czy jest to w jakiś sposób limitowane?

W pierwszej kolejności zauważmy, że zgodnie z art. 25f ustawy PIT – 75% podatek od przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych organ podatkowy ustala w drodze decyzji, za rok podatkowy, w którym powstał przychód odpowiadający kwocie nadwyżki nad źródłami opodatkowanymi lub nieopodatkowanymi. Jak zatem widać, do wymierzenia 75% podatku konieczne jest wydanie decyzji podatkowej.

Ewentualna możliwość opodatkowania źródeł nieujawnionych nie trwa wiecznie. Jak wskazuje art. 68 § 4a Ordynacji podatkowej – zobowiązanie podatkowe z tytułu opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy w tym zakresie. W myśl natomiast art. 25c ustawy PIT – obowiązek podatkowy z tytułu przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych powstaje na ostatni dzień roku podatkowego, w którym powstał przychód w kwocie odpowiadającej nadwyżce wydatku nad przychodami (dochodami) opodatkowanymi lub przychodami (dochodami) nieopodatkowanymi.

Jak udowodnić legalne źródła dochodów?

Na początku naszego artykułu wskazaliśmy, że przychody ze źródeł nieujawnionych to te, które nie wynikają z żadnego innego źródła. Jeżeli danego przychodu podatnik nie zgłosi do opodatkowania, to nie powoduje to jego przekształcenia się w przychód nieujawniony. Przykładowo niezgłoszony do urzędu skarbowego dochód ze sprzedaży nieruchomości nie staje się z tego tytułu źródłem nieujawnionym.

Podatnicy muszą jednak pamiętać, że ciężar dowodu spoczywa na nich. To powoduje, że należy zebrać jak najwięcej dowodów potwierdzających pochodzenie danego przychodu. W zakresie prawa podatkowego obowiązuje otwarty katalog środków dowodowych, bowiem – jak stanowi art. 180 § 1 Ordynacji podatkowej – jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W rezultacie dowodami mogą być wszelkie dokumenty, deklaracje, zeznania, wydruki, wyciągi, ale również i oświadczenia, a także zeznania świadków.

Tematyka przychodów ze źródeł nieujawnionych wciąż budzi bardzo wiele obaw ze strony podatników. Umiejętne poprowadzenie sprawy przez specjalistę z tej dziedziny z pewnością pomoże uniknąć poważnej konsekwencji podatkowej jaką jest 75% podatek. W tym zakresie trzeba bowiem zwrócić uwagę na wiele niuansów podatkowych.