Choroba pracownika a urlop

• 2024-01-22
• Autor: Joanna Korzeniewska

Urlop to dla wielu pracowników czas, na który czekają z wytęsknieniem, planują wyjazdy, pragną spędzić miło czas. Niestety, los bywa przewrotny i zdarza się, że podczas urlopu dopadnie nas paskudne przeziębienie lub jakaś poważniejsza choroba. I co wtedy? Tym właśnie tematem zajmiemy się w dzisiejszym artykule.

Prawo do urlopu i wymiar urlopu

Zanim przejdziemy do kwestii choroby w trakcie urlopu, najpierw kilka słów na temat samego urlopu. Prawo do urlopu to bardzo istotna część praw pracowniczych, należy do praw niezbywalnych, których pracownik nie może się zrzec i pracodawca nie może wymuszać na pracowniku rezygnacji z tego prawa. Bardzo istotne jest, iż prawo do urlopu przysługuje jedynie osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, a jeśli ktoś podejmuje zatrudnienie na podstawie innej umowy, może przysługiwać mu prawo do urlopu, ale tylko wtedy, jeśli przewidują to przepisy szczególne bądź też zawarta umowa.

Jak liczyć wymiar urlopu wypoczynkowego?

Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy w życiu uzyskuje prawo do urlopu w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu mu przysługującego. O co tutaj chodzi? W praktyce polega to na tym, że prawo do urlopu pracownik uzyskuje z upływem każdego miesiąca, a jego wymiar obliczany jest proporcjonalnie do przepracowanych miesięcy. Zazwyczaj urlop cząstkowy jest obliczany od wymiaru 20 dni urlopu (choć oczywiście nie zawsze). Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym, w pełnym wymiarze od dnia, w którym rozpoczyna pracę w danym roku.

Tak wygląda sytuacja, jeśli pracownik dopiero rozpoczyna pracę. Później długość przysługującego nam urlopu zależy od tak zwanego stażu urlopowego. Na staż urlopowy składają się okresy zatrudnienia pracownika, wliczając w to również zatrudnienie u innych pracodawców oraz inne okresy wliczane do stażu urlopowego niebędące zatrudnieniem, czyli czas pobierania nauki, praca w gospodarstwie rolnym, okres urlopu wychowawczego lub opiekuńczego.

Jeśli staż pracy pracownika (łącznie z okresami wliczanymi do tak zwanego stażu urlopowego) przekroczy 10 lat, wówczas nabywa on prawo do 26 dni urlopu wypoczynkowego. Do czasu przekroczenia tych 10 lat, wynosi on 20 dni.

W szczególności do okresu stażu urlopowego wliczają się również okresy pobierania nauki, np. średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata, a szkoły wyższej – 8 lat.

Wynagrodzenie w trakcie choroby pracownika

Okres choroby, oprócz oczywistej konsekwencji w postaci przeważnie złego samopoczucia, utrudnia lub uniemożliwia świadczenie pracy. Z kolei brak świadczenia pracy wpływa również na wynagrodzenie. Nieobecność spowodowana chorobą jest nieobecnością usprawiedliwioną, jednakże za ten okres, co do zasady, nie przysługuje wynagrodzenie w pełnej wysokości. Za ten okres pracownik otrzymuje tak zwane wynagrodzenie chorobowe. Wynagrodzenie chorobowe przysługuje pracownikom niezdolnym do pracy z tytułu choroby przez pierwsze 33 dni tej niezdolności w danym roku kalendarzowym, a jeżeli ukończyli 50 rok życia – przez pierwsze 14 dni niezdolności do pracy w roku kalendarzowym. Wynagrodzenie chorobowe jest wypłacane przez pracodawcę do 33. dnia choroby, natomiast od 34. dnia przechodzi ono w zasiłek chorobowy wypłacany przez ZUS.

Prawo do wynagrodzenia chorobowego pracownik nabywa po upływie 30 dni nieprzerwanego okresu zatrudnienia, do którego wlicza się też poprzednie okresy zatrudnienia, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni.

Co do zasady, wynagrodzenie chorobowe wynosi 80% wynagrodzenia, a w niektórych wypadkach może wynosić 100%. Pracownikowi przysługuje prawo do 100% wynagrodzenia w czasie choroby, jeśli choroba jest wynikiem wypadku w pracy lub w drodze do pracy, choroby przypadającej w czasie ciąży lub nieobecność w pracy jest wynikiem poddania się badaniom dla kandydatów na dawców.

Wpływ choroby na urlop pracownika

Teraz przechodzimy do kwestii zasadniczej – co się dzieje w sytuacji, gdy pracownik zachoruje podczas urlopu wypoczynkowego? Czy przysługuje mu wynagrodzenie chorobowe? Czy musi przerwać urlop? Niewątpliwie są to kwestie dla pracowników bardzo istotne.

Jeżeli pracownik zachoruje przed rozpoczęciem urlopu wypoczynkowego, najpóźniej dzień przed jego rozpoczęciem, wtedy sytuacja jest prosta – pracownik powinien powiadomić o zaistniałej sytuacji pracodawcę, natomiast pracodawca zobowiązany jest przenieść urlop wypoczynkowy na późniejszy termin. Tutaj zasadniczo nie ma wątpliwości i problemów.

Jeśli pracownik zachoruje już w trakcie urlopu, powinien oczywiście niezwłocznie udać się do lekarza celem uzyskania zwolnienia lekarskiego poświadczającego niezdolność do pracy z powodu choroby. Na podstawie obecnie obowiązujących przepisów niedopuszczalne jest udzielenie pracownikowi urlopu wypoczynkowego w trakcie choroby uniemożliwiającej świadczenie pracy.

Pracownik powinien więc niezwłocznie przesłać pracodawcy zwolnienie lekarskie, poinformować go o sytuacji, a pracodawca powinien udzielić mu urlopu w innym terminie. Dochodzi zatem do przerwania urlopu. Przerwanie urlopu wypoczynkowego przez pracownika może zaistnieć w określonych sytuacjach, takich jak:

• czasowa niezdolność do pracy wskutek choroby,
• odosobnienie w związku z chorobą zakaźną,
• odbywanie ćwiczeń wojskowych lub przeszkolenia wojskowego albo pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie przez czas do 3 miesięcy,
• urlop macierzyński.

Nawiasem mówiąc, w wyjątkowych sytuacjach pracodawca może odwołać pracownika z urlopu ze względu na szczególne okoliczności, które nie były znane w momencie rozpoczęcia urlopu.

Przerwanie urlopu wypoczynkowego z powodu choroby jest niewątpliwie korzystne dla pracownika, a zarazem zgodne z duchem prawa pracy oraz instytucją urlopu wypoczynkowego. Urlop jest czasem przeznaczonym dla pracownika na odpoczynek, a choroba wypoczynkiem nie jest. Należy tu zwrócić uwagę na dwie kwestie – wynagrodzenia chorobowego jest pomniejszone, a w trakcie urlopu pracownik otrzymuje pełne wynagrodzenie. Ponadto koniec zwolnienia lekarskiego nie oznacza automatycznie rozpoczęcia urlopu wypoczynkowego, gdyż pracownik powinien ponownie złożyć wniosek urlopowy, którego termin zostanie ponownie przez strony ustalony. Należy bowiem uwzględnić również interesy pracodawcy, który może nie mieć możliwości udzielenia urlopu bezpośrednio po zakończeniu zwolnienia lekarskiego.

Urlop wypoczynkowy to podstawowe prawo pracownika, które pozwala mu na odpoczynek od pracy i pracodawca nigdy nie może go tego prawa pozbawić. Wymiar urlopu wynosi 20 lub 26 dni zależnie od stażu urlopowego. Jeśli pracownik zachoruje w trakcie urlopu, wówczas po przesłaniu zwolnienia lekarskiego pracodawca cofnie urlop, a pracownik będzie mógł skorzystać ze swojego prawa w innym terminie.

Źródła:
1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
2. Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - Dz.U. 1999 nr 60 poz. 636