Działalność nierejestrowana - zasady funkcjonowania i opodatkowania

• 2024-01-28
• Autor: Marcin Sądej

Wprowadzona w 2018 roku działalność nierejestrowana okazała się dobrym rozwiązaniem legislacyjnym i spora grupa osób fizycznych korzysta z tego rozwiązania. Warto zatem jeszcze raz przypomnieć i wskazać, na jakich zasadach odbywa się prowadzenie aktywności gospodarczej poprzez działalność nierejestrowaną.

Działalność nierejestrowana – Prawo przedsiębiorców

Zasady funkcjonowania działalności nierejestrowanej zostały określone w ustawie – Prawo przedsiębiorców. Po pierwsze, wskażmy, że zgodnie z art. 3 tejże ustawy działalnością gospodarczą jest zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły. Natomiast zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy – nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia (próg ten ma zostać podniesiony do 75%) i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.

Wskażmy zatem, że działalność nierejestrowana jest działaniem podejmowanym w celu zarobkowym, wykonywanym we własnym imieniu oraz w sposób ciągły, jednakże z uwagi na niewielki przychód ustawodawca postanowił nie traktować tego typu aktywności jako działalności gospodarczej.

W myśl natomiast art. 5 ust. 2 Prawa przedsiębiorców – osoba wykonująca działalność, o której mowa w ust. 1, może złożyć wniosek o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Działalność ta staje się działalnością gospodarczą z dniem określonym we wniosku. Stosowanie tego przepisu to prawo, a nie obowiązek potencjalnego przedsiębiorcy – osoba wykonująca działalność może w każdej chwili złożyć wniosek o wpis do CEiDG, wchodząc w reżim obowiązujący zarejestrowanych przedsiębiorców.

Warto także zwrócić uwagę na dwa wyłączenia. Po pierwsze, działalność nierejestrowana nie ma zastosowania do spółek cywilnych. Po drugie, jeżeli wykonywanie działalności gospodarczej wymaga uzyskania koncesji, zezwolenia albo wpisu do rejestru działalności regulowanej, do działalności tej nie stosuje się działalności nierejestrowanej.

W doktrynie przyjmuje się, że działalność nierejestrowana może być prowadzona tylko przez osobę fizyczną posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych (A. K. Kruszewski [w:] Prawo przedsiębiorców. Komentarz, red. A. Pietrzak, Warszawa 2019, art. 5.). Dlatego też przykładowo działalność w zakresie sprzedaży alkoholu (wymagająca koncesji) nie może być prowadzona w formie działalności nierejestrowanej.

Istotne znaczenie ma również art. 5 ust. 6 ustawy, który podaje, że przez przychód należny, o którym mowa w ust. 1, rozumie się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. W rezultacie, w przypadku działalności nierejestrowanej nie ma znaczenia faktyczne otrzymanie wynagrodzenia. W takim przypadku już kwota należna wlicza się do limitu miesięcznego przychodu.

Tytułem przykładu, jeżeli podatnik wykona usługę i wyceni ją na kwotę 1000 zł, to kwota ta jest należna w dniu wykonania usługi. Nie jest istotne dla obliczania limitu to, kiedy w rzeczywistości podatnik otrzyma należność. Co więcej, nawet w przypadku gdyby podatnik w ogóle nie uzyskał wynagrodzenia, i tak mamy do czynienia z przychodem należnym, który jest brany pod uwagę do limitu.

Obowiązki w zakresie prowadzenia działalności nierejestrowanej

Podatnik prowadzący działalność nierejestrowaną jest zwolniony z wielu obowiązków (np. z obowiązku opłacania zaliczek na podatek czy też z obowiązki rejestracji w CEIDG). To nie oznacza jednak, że takiej osoby nie dotyczą żadne powinności administracyjne. W przypadku działalności nierejestrowanej podatnik ma obowiązek prowadzenia ewidencji sprzedaży. Służy to głównie monitorowaniu kwoty uzyskanego przychodu należnego wpływającego na limit. Przepisy nie określają żadnego wzoru takiej ewidencji. Co ważne, osoby prowadzące działalność nierejestrowaną nie muszą prowadzić podatkowej księgi przychodów i rozchodów.

Podatnik prowadzący działalność nierejestrowaną jest także zobowiązany do wystawienia faktur na rzecz nabywców towarów i usług. Warto bowiem wskazać, że działalność nierejestrowana jest działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy VAT. To powoduje, że do osoby prowadzącej działalność nierejestrowaną zastosowanie znajdują wszelkie regulacje ustawy VAT dotyczące podatnika podatku VAT.

Przykładowo, na mocy art. 106b ust. 3 ustawy VAT, należy wystawić fakturę VAT, jeżeli żądanie jej wystawienia zostało zgłoszone w terminie 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź otrzymano całość lub część zapłaty. Możliwe jest jednak w tym przypadku wystawienie faktury uproszczonej, która zawiera jedynie:

• datę wystawienia,
• numer kolejny,
• imiona i nazwiska lub nazwy podatnika i nabywcy towarów lub usług oraz ich adresy,
• nazwę (rodzaj) towaru lub usługi,
• miarę i ilość (liczbę) dostarczonych towarów lub zakres wykonanych usług,
• cenę jednostkową towaru lub usługi,
• kwotę należności ogółem.

Co więcej, podatnicy wykonujący czynności, które nie korzystają ze zwolnienia od obowiązku posiadania kasy fiskalnej, będą zobowiązani do wystawiania paragonów i posiadania kasy fiskalnej. W tym zakresie konieczne będzie także uzyskanie numeru NIP poprzez złożenie formularza NIP-7.

Obowiązek rejestrowania transakcji przy użyciu kasy, niezależnie od wysokości uzyskiwanego przychodu, dotyczy m.in.: usług fryzjerskich, kosmetycznych i kosmetologicznych, przewozowych, związanych z mechaniką samochodową, związanych z wyżywieniem (np. catering), kulturalnych i rozrywkowych, wskazanych szczegółowo w § 4 rozporządzenia Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących.

Możemy zatem wskazać, że działalność nierejestrowana oferuje wiele ułatwień i uproszczeń. Należy jednak mieć na uwadze również istniejące w tym zakresie ograniczenia oraz obowiązki. Wykonywanie działalności nierejestrowanej nie zwalnia podatnika z wszelkich powinności prawnych.