Ile dni urlopu przysługuje pracownikowi?

• 2024-02-07
• Autor: Zuzanna Lewandowska

Każdy pracownik, czyli osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, ma prawo do wypoczynku. Jest to jedno z praw socjalnych, które obejmują między innymi prawo pracownika do urlopu. Uprawnienia te realizowane są na podstawie przepisów ograniczających czas pracy i zapewniających dni wolne od pracy oraz urlopy wypoczynkowe, o których mowa w Kodeksie pracy. Ile dni urlopu przysługuje pracownikowi i na jakich zasadach można je uzyskać? O tym w dzisiejszym artykule.

Nabycie prawa do urlopu

Umowa o pracę określa przede wszystkim strony umowy, jej rodzaj, datę jej zawarcia oraz warunki pracy i płacy. Umowa może dodatkowo zawierać informację o przysługującym pracownikowi urlopie wypoczynkowym, ale nie musi. Pracodawca jest bowiem obowiązany poinformować pracownika na piśmie, nie później niż w ciągu 7 dni od dnia zawarcia umowy o pracę, także o wymiarze przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego.

Pracownik ma prawo do nieprzerwanego, płatnego i corocznego urlopu wypoczynkowego. Pracownik nie może zrzec się tego prawa. Jeżeli podejmuje pracę po raz pierwszy, to w tym roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Dotyczy to wyłącznie roku kalendarzowego, w którym pracownik podejmuje pracę po raz pierwszy w życiu.

Do kolejnych urlopów pracownik nabywa prawo w każdym następnym roku kalendarzowym. Bez względu na to, ile miesięcy przepracował w pierwszym roku kalendarzowym pracy, to w następnym roku kalendarzowym, z dniem 1 stycznia każdego roku, pracownik nabywa z góry prawo do kolejnego urlopu. Co istotne, jeżeli dochodzi do zmiany pracodawcy, a ustanie poprzedniego stosunku pracy i nawiązanie nowego stosunku pracy następuje w różnych latach kalendarzowych, pracownik nabywa prawo do kolejnego urlopu u nowego pracodawcy w wymiarze proporcjonalnie ograniczonym.

Wymiar urlopu wypoczynkowego

Wymiar urlopu wypoczynkowego określony jest przepisami Kodeksu pracy i dotyczy co do zasady wszystkich pracowników, chyba że przepisy szczególne przewidują dla danej grupy pracowników wyższy wymiar urlopu. Wyższy wymiar urlopu na podstawie przepisów szczególnych dotyczy między innymi nauczycieli i nauczycieli akademickich, pracowników naukowych i badawczo-technicznych zatrudnionych w instytucie badawczym, sędziów, prokuratorów i pracowników socjalnych. Ponadto prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego przysługuje także pracownikowi z grupy osób ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności niezależnie od tego, czy ten pracownik wystąpił do pracodawcy o przyznanie urlopu w wyższym wymiarze (tak: SN w wyroku z dnia 29 czerwca 2005 r., sygn. akt: II PK 339/04).

Wymiar urlopu wypoczynkowego przysługującego pracownikowi jest zależny od okresu zatrudnienia pracownika i wynosi 20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat, albo 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat. Jeżeli pracownik zatrudniony jest w niepełnym wymiarze czasu pracy, to wymiar urlopu dla tego pracownika ustalany jest proporcjonalnie do jego wymiaru czasu pracy.

Okresy zatrudnienia mające wpływ na wymiar urlopu

Do okresu zatrudnienia, od którego zależy prawo do urlopu i wymiar urlopu, wliczeniu podlegają okresy poprzedniego zatrudnienia, niezależnie od przerw w zatrudnieniu oraz sposobu ustania stosunku pracy. Jeżeli pracownik pozostaje w dwóch lub więcej stosunkach pracy wliczeniu podlega także okres poprzedniego niezakończonego zatrudnienia w części przypadającej przed nawiązaniem drugiego lub kolejnego stosunku pracy.

Do okresu zatrudnienia, który warunkuje długość urlopu wypoczynkowego, wlicza się także okresy nauki, które nie podlegają sumowaniu, z tytułu ukończenia, kolejno:

1. zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata;
2. średniej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat;
3. średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – 5 lat;
4. średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata;
5. szkoły policealnej – 6 lat;
6. szkoły wyższej – 8 lat.

Proporcjonalny wymiar urlopu

Jeśli rozwiązanie stosunku pracy następuje po raz pierwszy w ciągu danego roku kalendarzowego, pracownik nabywa prawo do urlopu w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u pierwszego pracodawcy w tym roku kalendarzowym (okresu od początku roku do dnia rozwiązania stosunku pracy).

Drugim przypadkiem, gdy urlop wypoczynkowy będzie obliczany w sposób proporcjonalny, dotyczy kolejnego pracodawcy, u którego pracownik podejmuje pracę już w trakcie trwania roku kalendarzowego, w którym ustał dotychczasowy stosunek pracy. W takiej sytuacji pracownik nabędzie prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym do okresu pozostałego do końca danego roku kalendarzowego, gdy zawarto umowę o pracę na czas nie krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego, lub w wymiarze proporcjonalnym do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym, gdy zawarto umowę na czas krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego.

Sposób udzielenia urlopu

Zgodnie z przepisami prawa pracy, przy udzielaniu urlopu jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy. Urlopu wypoczynkowego pracodawca udziela w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym pracownika rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, który odpowiada dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu.

Pracodawca może udzielić pracownikowi urlopu w dniu pracy w wymiarze godzinowym, który odpowiada części dobowego wymiaru czasu pracy, jedynie w przypadku, gdy część urlopu pozostała do wykorzystania jest niższa niż pełny, dobowy wymiar czasu pracy pracownika w dniu, na który ma być udzielony urlop.

Urlop dodatkowy

Przepisy prawa pracy określające wymiar urlopu wypoczynkowego przysługujący pracownikowi ustalają tzw. podstawowy (minimalny) próg wymiaru urlopu. Oznacza to, w myśl art. 18 Kodeksu pracy, że pracodawca może ustalić wyższy wymiar urlopu wypoczynkowego jako korzystniejszy niż regulacja zawarta w przepisach prawa pracy, ale nie ma takiego obowiązku. Urlop wypoczynkowy w wyższym wymiarze może wynikać z samej umowy o pracę albo z układów zbiorowych pracy.

Nieobecność w pracy a wymiar urlopu

Urlop wypoczynkowy przysługujący pracownikowi w danym roku kalendarzowym może zostać wyliczony zgodnie z formułą urlopu proporcjonalnego, o której była mowa powyżej, także w przypadku, gdy pracownik skorzysta z trwającego co najmniej 1 miesiąc urlopu bezpłatnego albo w przypadku innego okresu niewykonywania pracy, w ciągu którego pracownik nie nabywa prawa do urlopu.

Ponadto, oprócz wskazanego wyżej progu 1 miesiąca urlopu bezpłatnego, pracodawca może zastosować urlop proporcjonalny w trakcie trwania stosunku pracy wyłącznie w roku kalendarzowym, w którym pracownik powraca do pracy u dotychczasowego pracodawcy po okresie niewykonywania pracy.

Ochrona przed wypowiedzeniem

Warto pamiętać, że pracownik przebywający na urlopie wypoczynkowym, tak samo jak w przypadku każdej innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy, podlega szczególnej ochronie. Pracodawca nie może bowiem wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika ani innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.