Działalność nierejestrowana a składki na ubezpieczenie społeczne ZUS

• 2024-01-13
• Autor: Marcin Sądej

Działalność nierejestrowana miała być w założeniu formą aktywności podatników, która cechuje się licznymi uproszczeniami oraz ułatwieniami. Kwestia ta odnosi się również do obowiązków względem ZUS. W poniższym artykule zastanowimy się, jak prezentuje się zagadnienie uproszczeń przy prowadzeniu działalności nierejestrowanej w kontekście składek na ubezpieczenie społeczne ZUS.

Na czym polega działalność nierejestrowana?

Na samym początku wskażmy jednak, na czym polega prowadzenie działalności nierejestrowanej. Otóż jak podaje art. 5 ustawy Prawo przedsiębiorców – nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia (w 2024 r. jest to odpowiednik kwoty 2121 zł) i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.

Jeżeli przychód należny z działalności nierejestrowanej przekroczył w danym miesiącu określony limit, działalność ta staje się działalnością gospodarczą, począwszy od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie wysokości.

W rezultacie działalność nierejestrowana nie jest uważana za działalność gospodarczą. Taką staje się dopiero w momencie przekroczenia ustawowo określonego limitu.

Powyższa okoliczność jest bardzo istotna w kontekście zarówno obowiązków względem fiskusa, jak i względem ZUS.

Uproszczenia w prowadzenia działalności nierejestrowanej

Jak wskazaliśmy na wstępie, działalność nierejestrowana charakteryzuje się sporą liczbą uproszczeń. Możemy wskazać, że prowadzenie działalności nierejestrowanej jest bardzo korzystne, ponieważ osoba fizyczna:

• nie musi zgłaszać działalności w ewidencji przedsiębiorców (CEIDG), urzędzie skarbowym i GUS;
• nie musi płacić z tego tytułu składek na ubezpieczenia w ZUS i składać deklaracji ZUS,
• nie musi płacić comiesięcznych (albo kwartalnych) zaliczek na podatek,
• nie musi prowadzić skomplikowanej księgowości.

Oczywistym obowiązkiem w przypadku podmiotów prowadzających działalność nierejestrowaną jest dbanie o nieprzekroczenie limitu miesięcznych przychodów. Z tego powodu konieczne staje się prowadzenie stosownej ewidencji.

Konsekwencją uznania, że działalność nierejestrowana nie jest działalnością gospodarczą, jest inna kwalifikacja przychodów z takiej działalności na gruncie podatku dochodowego.

Otóż zgodnie z art. 20 ust. 1ba ustawy PIT – przychód z działalność nierejestrowanej zaliczany jest do tzw. „innych źródeł”. W konsekwencji takiej kwalifikacji przychody te są opodatkowane według skali podatkowej i wykazywane z pozostałymi dochodami w zeznaniu rocznym PIT-36. Dochód roczny należy wykazać w wierszu „Inne źródła” w zeznaniu PIT-36.

Jak już wskazaliśmy, podmiot prowadzący działalność nierejestrowaną nie ma obowiązku opłacania miesięcznych zaliczek na podatek, zatem całość podatku jest rozliczana dopiero w zeznaniu rocznym.

Warto także zwrócić uwagę, że osoba prowadząca działalność nierejestrowaną podlega obowiązkom określonym w ustawie VAT. Z uwagi na autonomiczną definicję działalności gospodarczej określonej w ustawie VAT przepisy tego aktu odnoszą się również do podmiotów prowadzących działalność nieewidencjonowaną.

Trzeba jednak podkreślić, że w większości przypadków znajdzie zastosowanie podmiotowe zwolnienie od podatku określone w art. 113 ustawy VAT, w związku z czym prowadzona w ramach działalności nierejestrowanej sprzedaż nie będzie podlegała opodatkowaniu VAT.

Czy osoba prowadząca działalność nierejestrowaną opłaca ZUS?

Wystąpienie obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne ZUS wiąże się z wystąpieniem konkretnego tytułu do ubezpieczenia.

Katalog podmiotów podlegających obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym został określony w art. 6 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W przepisie tym wymieniono m.in. działalność gospodarczą. Jak pamiętamy, działalność nierejestrowana nie jest działalnością gospodarczą, w związku z czym osoba prowadząca działalność nierejestrowaną nie ma obowiązku opłacania składek emerytalno-rentowych.

Podobnie działalność nierejestrowana nie jest podstawą do opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne.

Kontrowersje wokół ZUS w przypadku zleceniodawcy

Pomimo zapewnień ustawodawcy o istotnych uproszczeniach w zakresie działalności nierejestrowanej, zaczęły pojawiać się bardzo niekorzystne interpretacje przepisów ze strony ZUS.

W świetle wykładni przepisów dokonywanej przez organy ZUS w przypadku działalności nierejestrowanej pojawia się obowiązek opłacania składek przez zleceniodawcę.

Przykładowo w interpretacja ZUS oddział w Gdańsku z dnia 24 lipca 2018 r. Sygnatura: DI/100000/43/822/2018 czytamy, że działalność nierejestrowana nie jest działalnością gospodarczą, lecz podlega ubezpieczeniu na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Przepis ten stanowi, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej „zleceniobiorcami”, oraz osobami z nimi współpracującymi.

W konsekwencji ZUS uznaje, że skoro działalność nierejestrowa nie jest działalnością gospodarczą, to relację pomiędzy podmiotem a usługobiorcą (zleceniodawcą) należy zakwalifikować jako umowę zlecenie. To powoduje, że zleceniodawca powinien zgłosić podmiot prowadzący działalność nierejestrowaną do ubezpieczenia społecznego w ZUS.

Nie ulega wątpliwości, że taka wykładnia przepisów jest bardzo krzywdząca i wysoce niekorzystna. Mało bowiem osób zdecyduje się na skorzystanie z usług osób prowadzących działalność nierejestrowaną, mając świadomość, że pojawi się wobec niej obowiązek dokonywania zgłoszenia do ZUS.

Póki co taka wykładnia przepisów wynika jedynie z treści wydawanych przez ZUS interpretacjach. Należy pamiętać, że taka interpretacja wydawana jest w indywidualnej sprawie, w związku z czym nie ma mocy wiążącej względem innych osób. Z pewnością jednak pojawia się potrzeba wyjaśnienia powstałych wątpliwości ze strony ustawodawcy. Konieczne jest jasne i precyzyjne określenie zarówno statusu podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą, jak i zleceniodawców względem obowiązków w ZUS.

Podmiot prowadzący działalność nierejestrowaną, który chce mieć pewność co do zarówno swoich powinności względem ZUS, jak i co do obowiązków ewentualnych kontrahentów, powinien wystąpić z własnym wnioskiem o wydanie interpretacji. Dobrze jest w tym zakresie skorzystać z pomocy profesjonalnego doradcy.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców - Dz.U. 2018 poz. 646
2. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350
3. Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz.U. 2004 nr 54 poz. 535
4. Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - Dz.U. 1998 nr 137 poz. 887
5. Interpretacja ZUS oddział w Gdańsku z dnia 24 lipca 2018 r. Sygnatura: DI/100000/43/822/2018