Zagraniczna darowizna - czy podlega opodatkowaniu w Polsce?

• 2024-01-17
• Autor: Marcin Sądej

Osoby fizyczne mieszkające w Polsce otrzymują nie tylko darowizny od osób z Polski, ale i z zagranicy. Jak powszechnie wiadomo, w przypadku umowy darowizny obowiązek podatkowy spoczywa na osobie obdarowanej. Warto jednak zastanowić się, czy będzie tak również w przypadku zagranicznych darowizn.

Obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn

Jak stanowi art. 5 ustawy SD – obowiązek zapłaty podatku spoczywa na nabywcy rzeczy lub prawa majątkowego. To zaś oznacza, że w świetle prawa polskiego zobowiązanym do zapłaty podatku jest osoba obdarowana (choć oczywiście może w tym zakresie skorzystać z pewnych ulg i zwolnień podatkowych).

Wątpliwości nie budzi sytuacja, w której do zawarcia umowy darowizny dochodzi pomiędzy osobami mieszkającymi w Polsce. Okazuje się jednak, że zupełnie inaczej przedstawia się przypadek otrzymania darowizny z zagranicy.

Przede wszystkim należy wskazać, że w takich okolicznościach dochodzi do kolizji przepisów dwóch różnych systemów krajowych. Na gruncie cywilnym rozwiązanie w tym zakresie przedstawia art. 41 ust. 1 ustawy – Prawo prywatne międzynarodowe, gdzie możemy przeczytać, że własność i inne prawa rzeczowe podlegają prawu państwa, w którym znajduje się ich przedmiot. Natomiast nabycie i utrata własności podlegają prawu państwa, w którym przedmiot tych praw znajdował się w chwili, gdy nastąpiło zdarzenie pociągające za sobą wymienione skutki prawne. W rezultacie nabycie własności rzeczy położonych poza granicą Rzeczpospolitej Polskiej odbywa się według prawa właściwego dla miejsca położenia rzeczy.

Jeżeli natomiast chodzi o prawo podatkowe, to trzeba zauważyć, że w myśl art. 2 ustawy SD – nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą podlega podatkowi, jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W konsekwencji obdarowany, będący obywatelem polskim lub mający na terytorium RP miejsce stałego pobytu, będzie podatnikiem tego podatku także wtedy, gdy nabędzie własność rzeczy znajdującej się za granicą lub prawa majątkowego wykonywanego za granicą. W tym miejscu należy więc zwrócić uwagę, że kwestia obowiązku podatkowego w zakresie podatku SD nie jest uzależniona od rezydencji podatkowej w rozumieniu ustawy PIT. W opisanym przez nas zdarzeniu nie ma zatem znaczenia ośrodek interesów życiowych czy też długość pobytu na terytorium RP powyżej 183 dni.

Przesłanki warunkujące obowiązek podatkowy w Polsce od zagranicznej darowizny

W tej części naszego artykułu dokonamy szczegółowej analizy przesłanek warunkujących obowiązek podatkowy od zagranicznych darowizn.

Po pierwsze, obowiązek taki wystąpi w przypadku posiadania polskiego obywatelstwa. W tym zakresie należy pamiętać, że nie ma tu znaczenia posiadanie również innego niż polskie obywatelstwa. Jeżeli zatem dana osoba ma dwa różne obywatelstwa, w tym jedno polskie, to również podlega pod polską ustawę o podatku od spadków i darowizn.

Po drugie, obowiązek podatkowy powstaje w sytuacji posiadania miejsca stałego pobytu na terenie RP. Prawo stałego pobytu obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej jest regulowane przepisami ustawy z 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin. Zgodnie z art. 42 tejże ustawy – obywatel UE nabywa prawo stałego pobytu po upływie 5 lat nieprzerwanego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Jak wskazaliśmy na wstępie, spełnienie jednej z powyższych dwóch przesłanek jest wystarczające do wystąpienia obowiązku podatkowego w RP. Osoba posiadająca obywatelstwo polskie nie musi mieszkać na terenie RP. Nie zmienia to jednak faktu, że podlega ona pod polskie regulacje w zakresie opodatkowania darowizn. W takim przypadku właściwym organem podatkowym do złożenia odpowiedniej deklaracji podatkowej jest Naczelnik III US Warszawa-Śródmieście.

Naturalnie osoba obdarowana może skorzystać z całkowitego zwolnienia od podatku przewidzianego w art. 4a ustawy SD. Konieczne jest, aby darowizna została dokonana za pośrednictwem przelewu bankowego oraz złożenie w terminie 6 miesięcy od dnia otrzymania darowizny zgłoszenia SD-Z2 do naczelnika US.

Warto wskazać, że zgodnie z art. 4 ust. 4 ustawy SD powyższe zwolnienie stosuje się, jeżeli w chwili nabycia nabywca posiadał obywatelstwo polskie lub obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub miał miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub terytorium takiego państwa.

Zagraniczna darowizna a umowy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania

Jak powszechnie wiadomo, Polska jest stroną wielu umów międzynarodowych w sprawie unikania podwójnego opodatkowania. Należy jednak wskazać, że typowe umowy dotyczą podatków dochodowych (PIT oraz CIT), ale nie podatków majątkowych. W konsekwencji umowa w sprawie unikania podwójnego opodatkowania nie będzie miała zastosowania do podatków z tytułu nabycia spadku czy otrzymania darowizny. W konsekwencji nie jest wykluczone wystąpienie podwójnego opodatkowania darowizny z zagranicy.

Polska zawarła jedynie trzy umowy międzynarodowe dotyczące unikania opodatkowania w przypadku podatków majątkowych. Są to:

1. Konwencja między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Austriacką o zapobieżeniu dwukrotnemu pobieraniu podatku spadkowego, podpisana w Wiedniu 24.11.1926 r.
2. Umowa pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czechosłowacką w sprawie zapobieżenia dwukrotnemu opodatkowaniu w dziedzinie podatków spadkowych, podpisana w Warszawie 23.04.1925 r. (następcą prawnym Republiki Czechosłowackiej są Czechy. Unikanie podwójnego opodatkowania nie obejmuje więc obywateli Republiki Słowacji).
3. Konwencja między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Węgierskim w celu zapobieżenia podwójnemu opodatkowaniu spadków, podpisana w Warszawie 12.05.1928 r.

Jeżeli zatem dochodzi do sytuacji, w której osoba obdarowana będzie opodatkowana zarówno w Polsce, jak i w kraju dokonania darowizny (czy też w kraju miejsca zamieszkania), a właściwa umowa nie wyłącza takiej sytuacji, to nie jest możliwe od polskiego zobowiązania podatkowego odliczenie zagranicznego podatku od darowizny. Taki sposób wykładni potwierdza np. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 18.07.2017 r., II FSK 1682/15, który to wyrok dotyczył podatku od majątku zapłaconego w Niemczech.

Analiza przedstawionego zagadnienia prowadzi do wniosku, że opodatkowanie w Polsce zagranicznych darowizn rządzi się specyficznymi regulacjami. Osoby fizyczne powinny przede wszystkim pamiętać, że kwestia wystąpienia obowiązku podatkowego nie jest uzależniona od rezydencji podatkowej lecz od obywatelstwa lub miejsca stałego pobytu.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn - Dz.U. 1983 nr 45 poz. 207