Mamy 12 503 opinii naszych Klientów

Ważność zawartej umowy ustnej

Przez umowę najczęściej rozumie się zgodne oświadczenie woli przynajmniej dwóch stron zmierzające do powstania, zmiany lub uchylenia stosunku prawnego. Strony, zawierając umowę, dążą do optymalnego ukształtowania swojej sytuacji prawnej. Dla bezpieczeństwa transakcji staramy się najczęściej dość szczegółowo określać w umowie wzajemne prawa i obowiązki. W artykule omawiamy szczególną formę oświadczeń woli, jaką jest umowa ustna.

Ważność zawartej umowy ustnej

Ustawodawca, chcąc ułatwić podmiotom prawa cywilnego zawieranie transakcji handlowych, wprowadził na grunt prawa zobowiązań zasadę swobody umów. Zagadnienie to reguluje art. 3531 Kodeksu cywilnego (K.c.), zgodnie z którym – strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Zasada ta obejmuje swoim zakresem także możliwość kształtowania przez strony formy umowy.

Czy umowa ustna jest ważna?

Umowa ustna w zdecydowanej większości przypadków będzie ważna. Jak już wskazano, ustawodawca wprowadził na grunt prawa zobowiązań zasadę swobody umów, która obejmuje także swobodę stron w kształtowaniu formy umowy. Wobec tego same strony mogą zdecydować, w jakiej formie umowa pomiędzy nimi zostanie zawarta, z tym jednak zastrzeżeniem, że nie może to powodować naruszenia właściwości (natury) stosunku, ustawy lub zasad współżycia społecznego (art. 3531 K.c.).

W praktyce jednak podstawową okolicznością ograniczającą swobodę stron w kształtowaniu formy umowy będzie warunek niesprzeczności z ustawą. W pewnych bowiem przypadkach przepisy ustawowe (np. umowa sprzedaży nieruchomości – art. 158 K.c. lub umowa dzierżawy przedsiębiorstwa – art. 751 § 1 K.c.) wymagają zachowania ściśle określonej formy pod rygorem nieważności całej umowy.

WAŻNE!

Umowa ustna co do zasady jest ważna, chyba że w ustawie przewidziano dla danego rodzaju umowy – pod rygorem nieważności – ściśle określoną formę.

Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›

Umowa ustna w świetle prawa

Umowa ustna jest jedną z dopuszczalnych form, w których może dojść do nawiązania stosunku umownego. Oprócz wymienionego powyżej art. 3531 K.c., podstawą prawną dla takiej formy jest również art. 60 K.c. Przepis ten wskazuje, w jaki sposób jest składane oświadczenie woli (umowa jest zgodnym oświadczeniem woli przynajmniej dwóch stron). Stosownie do tej regulacji, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej.

Powyższy przepis wyraża więc zasadę swobody wyboru formy oświadczeń woli, które – jeśli są zgodne – powodują zawarcie umowy. W związku tym przyjąć należy, że wola podmiotów prawa cywilnego (osób fizycznych, osób prawnych i jednostek organizacyjnych mających zdolność prawną) może być wyrażona przez dowolne działanie i w dowolnej formie, jeżeli jest ona dostatecznie zrozumiała, a przepisy ustawowe nie przewidują w danym wypadku od tego wyjątków.

Stąd też dopuszczalne jest złożenie przez strony zgodnych oświadczeń woli ustnie, tj. poprzez samo ich wypowiedzenie (wyartykułowanie). Z taką sytuacją mamy do czynienia niemalże codziennie, np. robiąc zakupy w sklepie lub na bazarze.

Od powyższej zasady są przewidziane w przepisach pewne wyjątki. Zarówno art. 60 K.c., jak i art. 3531 K.c. wskazują, że ustawa może niekiedy wymagać zawarcia umowy w ściśle określonej formie. Dla niektórych umów, które wywołują daleko idące skutki (np. sprzedaż nieruchomości, zbycie lub wydzierżawienie przedsiębiorstwa) przepisy wymagają dla ich ważności i skuteczności złożenia oświadczeń woli w odpowiedniej formie. W szczególności wymagana może być forma aktu notarialnego, forma pisemna z podpisem notarialnie poświadczonym czy forma pisemna pod rygorem nieważności. Niedochowanie takiej formy skutkuje nieważnością umowy.

Z kolei niedochowanie formy pisemnej, dokumentowej lub elektronicznej będzie skutkowało nieważnością tylko wtedy, gdy przepisy wyraźnie przewidywały rygor nieważności. W braku takiego zastrzeżenia niedochowanie formy pisemnej, dokumentowej lub elektronicznej skutkuje ograniczeniem możliwości prowadzenia przed sądem postępowania dowodowego (forma zastrzeżona dla celów dowodowych) lub niewywołaniem wszystkich skutków czynności prawnych (forma zastrzeżona dla wywołania określonych skutków czynności prawnej).

WAŻNE!

Niedochowanie przewidzianej przez przepisy formy nie zawsze musi prowadzić do nieważności umowy. Niekiedy przepisy zastrzegają daną formę jedynie dla celów dowodowych lub wywołania określonych skutków.

Poza tym dla ważności oświadczenia woli konieczne jest, by było ono dostatecznie zrozumiałe, co oznacza, że da się ustalić jego znaczenie, choćby w drodze wykładni.

Potrzebujesz pomocy prawnika? Kliknij tutaj i opisz swój problem ›

Umowa ustna a brak płatności

Zawarcie nawet ważnej umowy ustnej może powodować w praktyce wiele trudności z jej przymusowym wykonaniem, zwłaszcza jeżeli jedna ze stron nie realizuje swoich obowiązków, a przy tym zaprzecza, że doszło w ogóle do zawarcia umowy. Trudności te wynikają z faktu, że w przypadku umowy ustnej oświadczenia woli stron nie są utrwalane (np. w drodze pisemnej czy dokumentu elektronicznego), a tym samym utrudnione jest udowodnienie przed sądem, kto i jakie oświadczenie złożył. W konsekwencji trudno jest wykazać, komu i jakie prawa lub obowiązki przysługiwały.

Powyższe trudności dowodowe jeszcze się potęgują, jeśli strony zawarły umowę ustną, gdy zastrzeżona była forma dla celów dowodowych. Wówczas w sporze sądowym nie będzie zasadniczo dopuszczalny dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron na fakt zawarcia umowy (art. 74 § 1 K.c.). Niemniej jednaj wyjątkowo dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron będzie dopuszczalny, jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę, zażąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą albo fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą dokumentu (art. 74 § 2 K.c.).

Umowa ustna między przedsiębiorcami

Przedsiębiorcy na ogólnych zasadach mogą także zawierać umowy w formie ustnej. W ich przypadku nie mają jednak zastosowania przepisy dotyczące formy zastrzeżonej dla celów dowodowych. Oznacza to, że brak zachowania przez przedsiębiorców formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej przewidzianej jedynie dla celów dowodowych nie powoduje ograniczeń w sądowym postępowaniu dowodowym (art. 74 § 4 K.c.).

Dodatkowo w przypadku przedsiębiorców znajduje zastosowanie także art. 771 K.c., który reguluje zakres związania stron pismem potwierdzającym zawarcie umowy ustnej. Zgodnie z tym przepisem w wypadku gdy umowę zawartą pomiędzy przedsiębiorcami bez zachowania formy pisemnej jedna strona niezwłocznie potwierdzi w piśmie skierowanym do drugiej strony, a pismo to zawiera zmiany lub uzupełnienia umowy, niezmieniające istotnie jej treści, strony wiąże umowa o treści określonej w piśmie potwierdzającym, chyba że druga strona niezwłocznie się temu sprzeciwiła na piśmie (art. 771 § 1 K.c.). Zatem w sytuacji zawarcia umowy ustnej, a następnie potwierdzenia jej w piśmie potwierdzającym, przedsiębiorców zasadniczo wiąże umowa o treści wskazanej w piśmie potwierdzającym. Analogiczne rozwiązanie znajduje zastosowanie także do umowy zawartej przez przedsiębiorców bez zachowania formy dokumentowej (art. 771 § 2 K.c.).

Kliknij tutaj i zapytaj prawnika online ›

Umowa ustna pożyczki

Umowa pożyczki do wartości tysiąca złotych może być zawarta w formie ustnej na ogólnych zasadach.

Natomiast w odniesieniu do umowy pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, przepisy Kodeksu cywilnego przewidują – dla celów dowodowych – wymóg zachowania formy dokumentowej. Oznacza to, że taka umowa pożyczki powinna być sporządzona w postaci dokumentu umożliwiającego ustalenie osób składających oświadczenia woli. Niemniej jednak niezachowanie formy dokumentowej nie przekreśla ważności ustnej umowy pożyczki, zawartej nawet na kwotę przekraczającą tysiąc złotych. Brak takiej formy będzie skutkował jedynie ograniczeniami w prowadzeniu postępowania dowodowego przed sądem (art. 73 § 1 K.c. w zw. z art. 74 K.c.), jeżeli dojdzie do sporu pomiędzy stronami.

Czy umowa ustna jest wiążąca?

Umowa ustna, jeżeli została ważnie zawarta, jest wiążąca i powinna być wykonywana. Od strony prawnej jest ona traktowana jak każda inna umowa.

WAŻNE!

Jeżeli przepisy ustawy nie przewidują, że dana umowa powinna być zawarta w ściśle określonej formie pod rygorem nieważności, to umowa ustna jest ważna i skuteczna, a w konsekwencji możliwe jest dochodzenie jej wykonania przed sądem.

Zawarcie umowy ustnej

Do zawarcia umowy ustnej dochodzi poprzez samo wyartykułowanie przez strony oświadczeń woli. Przy czym treść takich oświadczeń będzie zależna od tego, z jaką umową mamy do czynienia. Przykładowo, w przypadku umowy sprzedaży istotne są przede wszystkim ustalenia co do przeniesienia własności rzeczy na kupującego i wydania mu rzeczy, a z drugiej strony kwestie dotyczące odebrania rzeczy i zapłaty ceny.

Podsumowując: umowy zawarte w formie ustnej, oprócz przytoczonych wyjątków, są ważne. Należy jednak liczyć się z trudnościami dowodowymi w przypadku sporu między stronami. W sytuacjach, gdzie konflikt pomiędzy stronami jest ostry, a przedmiot sporu ma znaczną wartość, warto skonsultować się z prawnikiem, aby z jego pomocą dobrze przygotować się do postępowania dowodowego przed sądem.

Przykłady

 

Umowa ustna o zakupie warzyw na targu: Pan Jan codziennie kupuje świeże warzywa u swojej ulubionej sprzedawczyni na lokalnym rynku. Pewnego dnia, zgodnie z ich ustnym porozumieniem, zamiast zapłacić od razu, postanawia uregulować rachunek pod koniec miesiąca. Obie strony ufają sobie, jednak gdy sprawa trafiłaby do sądu, brak pisemnej dokumentacji mógłby utrudnić dowodzenie warunków umowy.

 

Ustne zlecenie naprawy samochodu: Pani Kasia oddaje swój samochód do warsztatu. Ustala z mechanikiem, że naprawi on zawieszenie i wymieni olej. Nie podpisują żadnej umowy pisemnej, a jedynie ustalają cenę i termin odbioru samochodu. Kiedy cena za naprawę okazuje się wyższa, a samochód nie jest gotowy na czas, obie strony mają różne wersje ustaleń, co komplikuje rozwiązanie sporu.

 

Ustna umowa o wypożyczenie sprzętu: Pan Michał decyduje się wypożyczyć swoją kamerę koleżance, Pani Ani, na potrzeby jej projektu szkolnego. Ustalają, że kamera zostanie zwrócona za tydzień. Kiedy kamera wraca uszkodzona, brak formalnego zapisu warunków wypożyczenia utrudnia dochodzenie ewentualnych roszczeń z tytułu uszkodzenia sprzętu. Bez pisemnej umowy, trudno jest udowodnić, w jakim stanie kamera została wypożyczona i jakie były warunki umowy.

Podsumowanie

 

Podsumowując, umowy ustne są w wielu przypadkach ważne i wiążące, jednak wiążą się z ryzykiem trudności dowodowych w przypadku sporu. Dla zapewnienia bezpieczeństwa i klarowności stosunków prawnych, warto rozważyć zawarcie umowy w formie pisemnej, szczególnie w sytuacjach o większej wartości lub znaczeniu. Warto również zwrócić uwagę na specyficzne przypadki, w których prawo wymaga zachowania określonej formy umowy.

Oferta porad prawnych

 

Potrzebujesz pomocy prawnej lub doradztwa w zakresie umów ustnych? Skorzystaj z naszych porad prawnych online oraz profesjonalnego sporządzania pism, aby zabezpieczyć swoje interesy i uniknąć przyszłych problemów prawnych. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.

Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.

Zapytaj prawnika - porady prawne online

Dlaczego warto?Numer telefonu pozwoli na kontakt
w przypadku podania nieprawidłowego emaila.
Otrzymasz SMS o wycenie i przygotowaniu
głównej odpowiedzi, a także w przypadku
problemów technicznych. Wiele razy podany
numer pomógł szybciej rozwiązać problem.

Zgadzam się na przesyłanie informacji handlowych przez administratora na podany e-mail zgodnie z ustawą z 18.07.02 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (t. j. Dz. U. 2017 poz. 1219, z późn. zm.).

  Wycenę wyślemy do 1 godziny
* W dni robocze w godzinach od 7 do 20.
* W weekendy i święta do 2 godzin.

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Pracujemy 7 dni w tygodniu

Michał Soćko

O autorze: Michał Soćko