Umowa leasingu – rodzaje, prawa i obowiązki, na co zwrócić uwagę?

• Autor: Joanna Korzeniewska

Leasing należy do często zawieranych umów w obrocie prawnym. Umowa ta zawierana jest pomiędzy finansującym a korzystającym. Finansującym jest przedsiębiorca, który zawiera umowę w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. Zobowiązanie finansującego polega na tym, iż nabywa on od określonego zbywcy rzecz na warunkach określonych w umowie i oddaje ją potem korzystającemu do używania, bądź też do używania i pobierania pożytków. W zamian za to korzystający płaci finansującemu określone wynagrodzenie, najczęściej w ratach. Powinno być ono przynajmniej równe (zwykle jest wyższe) cenie nabycia lub też wynagrodzeniu z powodu nabycia tej rzeczy przez finansującego.

Elementy umowy leasingu

Umowa leasingu dla swojej ważności powinna zawierać:

• oznaczenie rzeczy, która ma być oddana w leasing,
• oznaczenie zbywcy, od którego finansujący ma nabyć daną rzecz,
• spisanie warunków umowy nabycia rzeczy przez finansującego,
• wskazanie, czy rzecz ma być przeznaczona do używania czy do używania i pobierania pożytków,
• wysokość wynagrodzenia dla finansującego,
• określenie czasu trwania umowy.

Umowa leasingu często jest dość skomplikowana, dlatego też bardzo istotne jest odpowiednie określenie zawartych w niej warunków, aby były one możliwie precyzyjne, dokładne i należycie zabezpieczały interesy obu stron.

Rodzaje leasingu

Istnieje więcej niż jeden rodzaj leasingu. Niektórzy rozróżniają leasing ze względu na fakt, czy przedmiot umowy ma zostać przez kupującego wykupiony, czy też nie. Bardzo popularne jest jednak rozróżnienie leasingu na operacyjny i finansowy. Tak zwany leasing operacyjny polega na tym, iż rzecz zostaje czasowo przekazana w użytkowanie, a czas ten jest najczęściej krótszy niż czas zużycia danego przedmiotu. Przedmiot leasingu nie ulega amortyzacji u przedsiębiorcy, a raty są wykazywane jako koszty uzyskania przychodu. Przy leasingu finansowym rzecz oddawana jest w użytkowanie w zamian za płacone raty leasingowe. Amortyzacji dokonuje leasingobiorca. Podmiot prowadzący działalność nie ponosi dodatkowych kosztów związanych z powiększeniem majątku firmowego. Leasing finansowy jest bardziej zbliżony do pożyczki, z tym że pożyczany jest przedmiot, a nie pieniądze.

Niektórzy wyróżniają również leasing konsumencki, gdzie korzystający nie prowadzi działalności gospodarczej.

Prawa i obowiązki stron umowy leasingu

Umowa leasingu potrafi być skomplikowana, jednakże można wyróżnić, jakie są podstawowe i najważniejsze prawa i obowiązki obu stron. Finansujący powinien więc:

• nabyć określoną w umowie rzecz i dokonać tego na warunkach określonych w umowie leasingu,
• oddać tę rzecz korzystającemu do używania lub też używania i pobierania pożytków.

Z założenia finansujący nie jest producentem, wytwórcą rzeczy będącej przedmiotem umowy, ale pośrednikiem pomiędzy korzystającym a sprzedającym lub producentem. Rzecz powinna zostać określona jak najbardziej precyzyjnie, aby uniknąć nieporozumień w tej kwestii. Jest to również istotne później, w kwestiach związanych z przydatnością rzeczy do umówionego użytku oraz z odpowiedzialnością za wady przedmiotu leasingu. Nie ma potrzeby określania dokładnie, kim ma być zbywca. Nie musi to być określona indywidualnie osoba czy też podmiot. Wystarczające będzie wskazanie rodzajowe, np. dealer określonej marki samochodów. Drugie zobowiązanie finansującego to oddanie rzeczy do używania lub też używania i pobierania pożytków, co z kolei przypomina zobowiązanie wynajmującego lub wydzierżawiającego. Finansujący powinien wydać korzystającemu rzecz w takim stanie, w jakim znajdowała się ona w chwili, gdy sam nabywał ją od zbywcy. Ma on również obowiązek wydać korzystającemu odpis umowy zawartej ze zbywcą, a także inne dokumenty związane z przedmiotem umowy, np. kartę gwarancyjną.

Najważniejszym zobowiązaniem korzystającego jest płacenie rat leasingowych. Nie można jednakże tego porównywać z najmem. Wielkość ostatecznych kosztów najmu uzależniona jest od tego, jak długo będzie trwać najem lub dzierżawa. Tymczasem wynagrodzenie za korzystanie z przedmiotu leasingu jest stałe, jedynie zostaje podzielone na raty. Wielkość tego wynagrodzenia powinna być przynajmniej równa cenie nabycia, zwykle jednak oczywiście jest wyższa, co stanowi zarobek finansującego. Korzystający ponosi również koszty związane z samym nabyciem rzeczy, takie jak koszt zawarcia umowy, wydania i odebrania rzeczy, koszty związane z zawarciem umowy leasingu oraz wydaniem mu rzeczy do korzystania. Należy wskazać, że owo wynagrodzenie nie jest tak zwanym świadczeniem okresowym, gdyż płacone raty tworzą określoną sumę stanowiącą wynagrodzenie dla finansującego za podjęte czynności oraz ryzyko finansowe bądź też kredytowe. Nie jest to jednakże obowiązek jedyny. Powinien on utrzymywać rzecz w należytym stanie, w szczególności w stanie niepogorszonym, co jednakże nie wyklucza pogorszenia wskutek naturalnego zużycia będącego rezultatem korzystania. Musi również ponosić ciężary związane z korzystaniem i posiadaniem rzeczy.

Umowa leasingu samochodu

W Kodeksie cywilnym nie ma osobnych przepisów regulujących leasing samochodu, dlatego stosuje się po prostu przepisy mówiące o korzystaniu z rzeczy i leasingu rzeczy ruchomej. Nie zmienia to jednak faktu, iż to właśnie samochody są najczęściej przedmiotem umów leasingu, choć również i maszyny czy też linie produkcyjne. Pod względem prawnym nie ma różnicy pomiędzy umową leasingu samochodu czy też innej rzeczy ruchomej. Różnice mogą jedynie wynikać z właściwości odróżniającej samochód od innych rzeczy. W związku z tym w umowie potrzebne jest zawarcie dodatkowych zastrzeżeń regulujących obowiązki stron. Umowa leasingu samochodu różni się najczęściej tymi dodatkowymi zastrzeżeniami. Przeważnie dotyczą one takich zagadnień, jak:

• ponoszenie kosztów ubezpieczenia, wymagany zakres ubezpieczenia samochodu,
• ponoszenie kosztów serwisowania, obowiązki związane z naprawami rzeczy, często wskazanie określonego podmiotu, który ma ich dokonywać (np. autoryzowany serwis),
• kwestie dotyczące rejestracji, formalności dotyczących umowy leasingu.

Przeważnie koszty te oraz obowiązki są przerzucone na korzystającego, jako że to on jest użytkownikiem pojazdu, ponadto zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego to on ponosi koszty związane z eksploatacją, a w tym również koszty np. ubezpieczenia. Finansujący może nałożyć dodatkowe obowiązki związane choćby z wykupieniem ubezpieczenia dodatkowego, nieobowiązkowego. Przeważnie właśnie tak jest i obowiązek ten zostaje wprowadzony do umowy. Czasem również dodaje się ograniczenia związane z korzystaniem z samochodu, np. wykluczone zostają pewne możliwości.

Umowa leasingu – na co zwrócić uwagę?

Umowy leasingu bardzo często są skomplikowane, długie, zawierają wiele obostrzeń, wyłączeń, a także obowiązków – przeważnie dla korzystającego. Są one z reguły tworzone przez stronę finansującą, dlatego też chce on przede wszystkim zabezpieczyć swoje interesy. Obowiązki więc spoczywają głównie na korzystającym. Warto przede wszystkim zwrócić uwagę na to, jak wygląda odpowiedzialność finansującego. Zasadniczo za wady przedmiotu odpowiada zbywca, a finansujący jedynie wówczas, gdy wady powstały wskutek okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność finansujący, co jednak zdarza się rzadziej. Korzystający ma z kolei prawa związane z rękojmią, oprócz odstąpienia od umowy. Wówczas wymagana jest współpraca ze strony finansującego, dlatego też dobrze, jeśli w umowie są jakieś regulacje z tym związane. Trzeba zwrócić uwagę na to, jak uregulowane są kwestie związane z zakończeniem umowy, jej rozwiązaniem, a także na to, czy zostały zawarte jakieś kary umowne i w jakiej wysokości. Może okazać się, ze są one rażąco wygórowane, a więc sprzeczne z prawem.

Umowa leasingu – wypowiedzenie

Leasing jest umową zawartą na czas oznaczony, a więc przy braku zastrzeżenia umownego można ją wypowiedzieć w określonych okolicznościach. Mianowicie, jeśli korzystający narusza swoje obowiązki zawarte w umowie leasingu związane z odpowiednim korzystaniem z rzeczy, pomimo pisemnego napomnienia, finansujący może rozwiązać umowę ze skutkiem natychmiastowym, chyba że strony przewidziały okres wypowiedzenia. W orzecznictwie dominuje stanowisko, zgodnie z którym jest to jedyny przypadek możliwości rozwiązania umowy leasingu i leasingobiorca nie może tego dokonać. Jeśli finansujący rozwiąże umowę z przyczyn leżących po stronie korzystającego, ten ostatni powinien zapłacić nieuiszczone jeszcze raty pomniejszone o korzyści związane z faktem zapłacenia rat przed terminem.

Przepisy dotyczące wypowiedzenia leasingu są sztywne i nie dają zbyt wielu możliwości, w szczególności dla korzystającego, co miało służyć bezpieczeństwu obrotu prawnego.

Leasing jest często korzystną opcją w szczególności dla osób prowadzących działalność gospodarczą. Jednakże umowy te są nieraz bardzo skomplikowane i nakładają na korzystającego wiele obowiązków. Warto więc być szczególnie ostrożnym przy podpisywaniu takiej umowy i przede wszystkim należy zwrócić uwagę na kwestie dotyczące odpowiedzialności obu stron oraz ewentualnych kar umownych, aby nie narazić się na dodatkowe kłopoty.