Sprzedaż przez Internet a obowiązek zawierania umowy

• Marcin Sądej

Coraz większe grono transakcji dokonywane jest za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej. Zagadnienie to dotyczy przede wszystkim sprzedaży przez internet. W związku z taką sytuacją pojawia się pytanie, czy umowa zawierania przez internet powinna być udokumentowana umową. Czy taka umowa musi być podpisana przez obie strony? Na te oraz inne wątpliwości postaramy się odpowiedzieć w dzisiejszym artykule.

Kiedy dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży?

W pierwszej kolejności wskażmy, że w myśl art. 155 Kodeksu cywilnego (K.c.) – umowa sprzedaży przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły. Kolejny ważny przepis to art. 535 K.c. Możemy w nim przeczytać, że przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę.

Jak zatem widać, umowa sprzedaży jest umową dwustronnie zobowiązującą, ponieważ obie strony mają określone względem siebie zobowiązania. Sprzedawca wydaje rzeczy i przenosi własność na kupującego, natomiast kupujący ma obowiązek zapłaty określonej ceny.

Zasadniczo do zawarcia umów (w tym umowy sprzedaży) dochodzi w momencie wyrażenia przez strony zgodnych oświadczeń woli. Jak podaje art. 60 K.c., wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli). W rezultacie jeśli obie strony danego stosunku prawnego wyrażą zgodne oświadczenia woli co do chęci zawarcia umowy sprzedaży, to umowa sprzedaży zostaje zawarta.

Chwila złożenia oświadczenia woli

W dalszej kolejności należy przyjrzeć się tym przepisom, które regulują moment złożenia oświadczenia woli. Trzeba sięgnąć do zapisów art. 61 K.c. Przywołany przepis podaje, że oświadczenie woli jest złożone z chwilą, gdy doszło do drugiej osoby w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Natomiast oświadczenie woli wyrażone w postaci elektronicznej jest złożone innej osobie z chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią.

W kontekście analizowanego przez nas problemu należy przede wszystkim przyjrzeć się drugiemu fragmentowi przepisu, który odnosi się do oświadczeń woli składanych w postaci elektronicznej. Otóż złożenie takiego oświadczenia woli polega na jego wprowadzeniu do urządzenia elektronicznego (np. komputer czy telefon) nadawcy i za pomocą sieci internet trafia do operatora usług telekomunikacyjnych (serwera dostawcy usług internetowych) i od razu jest dostępne dla adresata oświadczenia. Przy czym podkreślić należy, że samo wysłanie oświadczenia woli jest w tym przypadku niewystarczające, ponieważ nie stwarza pewności co do tego, że odbiorca ma możliwość zapoznania się z treścią oświadczenia woli. Przypomnijmy, że w takim wypadku dowód obciąża nadawcę.

Dobrym rozwiązaniem jest w tym przypadku uzyskanie potwierdzenia dostarczenia wiadomości do odbiorcy. W takiej sytuacji nadawca ma pewność, że treść jego oświadczenia woli została w taki sposób przekazana odbiorcy, że mógł on się zapoznać z jego treścią.

Natomiast sprawą drugorzędną jest to, czy de facto odbiorca zapozna się z treścią wiadomości. Dla samej skuteczności umowy nie jest to konieczne. Wystarczające jest bowiem, aby wiadomość znalazła się pod kontrolą odbiorcy w dostępnym dla niego systemie informacji elektronicznej i w dowolnej chwili mógł się z nią zapoznać.

Miejsce zawarcia umowy przez internet

Następnie należy przejść do analizy miejsca zawarcia umowy. To zagadnienie ma szczególne znaczenie w kontekście umów zawieranych z obcokrajowcami. Otóż, jak stanowi art. 70 § 2 K.c. – w razie wątpliwości umowę poczytuje się za zawartą w miejscu otrzymania przez składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu, a jeżeli dojście do składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu nie jest wymagane albo oferta jest składana w postaci elektronicznej – w miejscu zamieszkania albo w siedzibie składającego ofertę w chwili zawarcia umowy.

Taka konstrukcja przepisu prowadzi zatem do wniosku, że miejscem zawarcia umowy jest miejsce zamieszkania osoby składającej ofertę w chwili zawarcia umowy. Przypomnijmy, że oferta to złożone drugiej stronie oświadczenie woli zawarcia umowy.

W zakresie umowy sprzedaży będzie to zatem miejsce zamieszkania sprzedawcy, jeżeli to sprzedający przesyła propozycję zakupu danego towaru.

Obowiązek sporządzenia umowy w formie pisemnej

Z przedstawionych dotychczas przepisów wynika, że umowa sprzedaży dochodzi do skutku i staje się ważna z chwilą i w miejscu zgodnego złożenia oświadczenia woli pomiędzy stronami. Warto zwrócić uwagę, że w przypadku umowy sprzedaży ruchomości przepisy nie zastrzegają formy pisemnej dla jej ważności (inaczej jest w przypadku sprzedaży nieruchomości, gdzie konieczna jest forma aktu notarialnego).

Jak podaje art. 73 K.c. – jeżeli kodeks zastrzega dla czynności prawnej formę pisemną, dokumentową albo elektroniczną, czynność dokonana bez zachowania zastrzeżonej formy jest nieważna tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje rygor nieważności.

Dla umowy sprzedaży rzeczy ruchomych przez internet nie przewidziano rygoru nieważności w przypadku braku formy pisemnej. To zaś oznacza, że tego rodzaju umowa jest ważna, nawet jeżeli strony nie sporządzoną umowy pisemnej.

W konsekwencji nie jest wymagane przepisami prawa cywilnego, aby strony umowy sprzedaży zawieranej przez internet przesyłały do siebie umowę w wersji papierowej. Oczywiście takie działanie nie jest zabronione i jest wskazane, jeżeli chodzi o ewentualne postępowanie dowodowe, jednakże nie jest to warunek ważności umowy.

Podsumowując, należy przełamać stereotyp, zgodnie z którym, aby umowa sprzedaży ruchomości była ważna, konieczne jest zawarcie jej w formie pisemnej. Analiza przepisów prawa cywilnego prowadzi do zupełnie innych wniosków. Sprzedaż przez internet jest skuteczna z uwagi na złożone oświadczenia woli, a nie rygor formy dokumentowej.