Rozwiązanie umowy o pracę bez okresu wypowiedzenia

• 2024-01-20
• Autor: Joanna Korzeniewska

Każda umowa o pracę może zostać rozwiązana i jest na to kilka sposobów. Muszą jednak zostać wypełnione określone prawem warunki. Zarówno pracodawca, jak i pracownik mają prawo do rozwiązania umowy z zachowaniem okresu wypowiedzenia, możliwe jest również rozwiązanie umowy za porozumieniem stron. W niektórych, ściśle określonych przypadkach dopuszczalne jest rozwiązanie umowy o pracę bez okresu wypowiedzenia, zarówno przez pracodawcę, jak i pracownika.

Odejście i porzucenie pracy – konsekwencje dla pracownika

Czasami stosunki między pracownikiem a pracodawcą układają się po prostu źle, bywa że pracodawca nie wypełnia swoich obowiązków lub też pracownik otrzymuje lepszą propozycję pracy. W takich sytuacjach niektórzy pracownicy decydują się na jej porzucenie i odejście z dnia na dzień. Trzeba jednak zaznaczyć, że porzucenie pracy i nagłe odejście bez dopełnienia formalności nie jest dobrym rozwiązaniem. Po pierwsze, jest to zachowanie nieuczciwe i nie fair, o ile nie poprzedzi go uprzedzenie poinformowanie o tym fakcie pracodawcy. Pracownika mogą również spotkać negatywne konsekwencje. Pierwsza z nich to zwolnienie dyscyplinarne bez zachowania okresu wypowiedzenia. Taka „dyscyplinarka” może się za pracownikiem ciągnąć przez długi czas, gdyż tryb i przyczyna zwolnienia będą wpisane do świadectwa pracy, a przyszły pracodawca najczęściej będzie chciał zapoznać się z przyczyną zakończenia poprzedniego stosunku pracy. Świadectwo pracy ze zwolnieniem dyscyplinarnym z powodu porzucenia pracy nie będzie dobrze wyglądać, gdyż przyszły pracodawca będzie obawiał się, że pracownik również w przyszłości zachowa się w ten sposób.

Inny skutek, choć rzadziej spotykany, to możliwość żądania przez pracodawcę odszkodowania za szkodę poniesioną wskutek nagłego odejścia pracownika z pracy. Należy również pamiętać o tym, że jeśli pracownik odejdzie z dnia na dzień bez złożenia wypowiedzenia umowy o pracę, a następnie zarejestruje się w urzędzie pracy, nie otrzyma zasiłku dla bezrobotnych, jako że nie mogą go otrzymać osoby, które utraciły pracę z własnej winy.

Czy można odejść z pracy bez okresu wypowiedzenia?

Zasadniczo do „normalnych” sposobów rozwiązania umowy o pracę należy jej wygaśnięcie, np. wskutek upływu czasu, na który została zawarta, rozwiązanie za porozumieniem stron lub też z zachowaniem okresu wypowiedzenia. Dopuszczalne jest rozwiązanie umowy o pracę bez okresu wypowiedzenia, ale należy ono do wyjątków, dlatego też może to mieć miejsce jedynie w określonych przypadkach. Do takich przypadków należą następujące sytuacje:

• jeśli zostanie wydane orzeczenie lekarskie, w którym stwierdzono szkodliwy wpływ danej pracy na zdrowie pracownika, a pracodawca we wskazanym okresie nie przeniesie go do innej, odpowiedniej pracy,
• jeśli pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia obowiązków względem pracownika.

Mniej znane przypadki to:

• gdy pracownik przywrócony do pracy podjął już zatrudnienie u innego pracodawcy, może w ciągu 7 dni rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia , a jedynie za 3-dniowym uprzedzeniem (uprzedzenie nie jest równoznaczne z wypowiedzeniem),
• jeśli zakład pracy przeszedł na innego pracodawcę, pracownik ma prawo w ciągu 2 miesięcy rozwiązać umowę bez okresu wypowiedzenia, jedynie za 7-dniowym wyprzedzeniem.

Tak więc pracownik może odejść z pracy bez zachowania okresu wypowiedzenia, jednak musi zaistnieć jedna z powyżej opisanych okoliczności, inaczej takie wypowiedzenie będzie niezgodne z prawem.

Zobacz też: Praca bez umowy - konsekwencje dla pracownika i pracodawcy

Rozwiązanie umowy o pracę bez okresu wypowiedzenia – tryb i możliwości

Jak już wspomniałam, istnieje kilka przypadków, w których pracownik może rozwiązać umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia, z czego do częstszych należą: brak przeniesienia na inne stanowisko mimo orzeczenia lekarskiego oraz ciężkie naruszenie obowiązków wobec pracownika przez pracodawcę. W pierwszym przypadku, aby móc zwolnić się w tym trybie, należy w pierwszej kolejności dysponować odpowiednim skierowaniem lekarskim. Konieczne jest również odczekanie odpowiedniego okresu czasu określonego w orzeczeniu lekarskim. Dopiero po jego upływie pracownik może złożyć jednostronne oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę bez okresu wypowiedzenia. Kolejny przypadek to sytuacja, gdy pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia obowiązków wobec pracownika. Jest to określenie dość ogólne, nieprecyzyjne, dlatego może obejmować wiele sytuacji. Należy przy tym również dopełnić pewnych formalności. Pracownik powinien w formie pisemnej złożyć oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia i, co najważniejsze, wskazać przyczynę. Przyczyna powinna zostać określona w sposób jasny, precyzyjny i w miarę konkretny. Nie wystarczy posłużenie się ustawową formułką „ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych”, gdyż to nie wyjaśnia, o co chodzi w danym przypadku i na czym polegało zawinienie danego pracodawcy. Bez wskazania, na czym owo naruszenie obowiązków przez pracodawcę polegało, będzie ono nieważne. Ustawodawca celowo nie wskazał konkretnego katalogu przypadków, gdyż mogą zajść różne przypadki, a trudno przewidzieć wszystkie. Mogą do nich należeć takie sytuacje, jak:

• mobbing,
• utrudnianie korzystania z prawa do urlopu,
• bezprawne, niesprawiedliwe i niezasadne ocenianie pracownika,
• brak opłacania składek ZUS,
• bezzasadne odsunięcie pracownika od wykonywania pracy,
• brak wypłaty wynagrodzenia.

Ten ostatni przypadek należy do najczęstszych, gdy pracownik zwalnia się rozwiązując umowę o pracę z winy pracodawcy. Nie ulega wątpliwości, że terminowe wypłacanie wynagrodzenia należy do najważniejszych, elementarnych obowiązków pracodawcy. Łamanie tego obowiązku uzasadnia rozwiązanie umowy o pracę z jego winy. Jednakże również w takiej sytuacji należy dokonać analizy konkretnego, indywidualnego przypadku, gdyż nie każda taka sytuacja oznacza automatycznie, iż można rozwiązać umowę z winy pracodawcy. Powinno to być działanie uporczywe, uciążliwe. Można tu również zakwalifikować sytuacje, gdy pracodawca spóźnia się z wypłacaniem wynagrodzenia lub płaci je w ratach. Należy jednak pamiętać, że jednostkowe, kilkudniowe opóźnienie (lub nawet jeśli powtórzy się raz na jakiś czas) nie będzie uznane za wystarczające. Jeśli jednak przez jakiś okres czasu regularnie pracodawca się opóźnia z wypłatą wynagrodzenia, wówczas może to już stanowić wystarczający powód, jako duża uciążliwość i problem dla pracownika, który nie ma pewności co do tego, kiedy otrzyma wynagrodzenie. Pracownik ma miesiąc na złożenie takiego dokumentu, co jest liczone od chwili, kiedy dowiedział się o naruszeniu praw przez pracodawcę. Jeśli sytuacja dotycząca braku wypłaty lub opóźnienia wynagrodzenia powtarza się co miesiąc, termin ten aktualizuje się co miesiąc i co miesiąc powstaje na nowo prawo do rozwiązania umowy o pracę z winy pracodawcy.

Skutki rozwiązania umowy o pracę bez okresu wypowiedzenia – postępowanie sądowe

Może się tak zdarzyć, że pracodawca nie zgadza się z rozwiązaniem umowy o pracę z jego winy. Przysługuje mu wówczas prawo do złożenia roszczenia o odszkodowanie do sądu pracy. Nie może on wówczas domagać się przywrócenia pracownika do pracy, ma prawo jedynie do odszkodowania. Wysokość odszkodowania jest ściśle określona i jest równa wysokości wynagrodzenia pracownika za okres wypowiedzenia. Przy umowie na czas określony jest to okres, do kiedy umowa miała trwać, jednak nie więcej niż okres wypowiedzenia. Tak więc jeśli okres dalszego trwania umowy byłby krótszy niż okres wypowiedzenia, będzie to mniejsza kwota. Jeśli zaś okres wypowiedzenia jest krótszy niż pozostały czas do końca umowy, będzie to jedynie wynagrodzenie za okres wypowiedzenia. Pracodawca powinien jednocześnie wykazać, że rozwiązanie umowy nie nastąpiło z jego winy.

W określonych sytuacjach pracownik ma prawo do rozwiązania umowy z winy pracodawcy. Jest to wyjątek od rozwiązania umowy o pracę z zachowaniem okresu wypowiedzenia, dlatego może to nastąpić tylko w określonych przypadkach, jak np. z powodu ciężkiego naruszenia obowiązków przez pracodawcę, brak przeniesienia na inne stanowisko mimo orzeczenia lekarskiego, przejście zakładu na innego pracodawcę. Należy przy tym dopełnić określonych wymogów i formalności, chociażby takich, jak wskazanie przyczyny rozwiązania umowy o pracę, a przyczyna musi być konkretna i zarazem poważna. Pracodawcy, który nie zgadza się z zarzutami pracownika, przysługuje prawo żądania odszkodowania w wysokości wynagrodzenia pracownika za okres wypowiedzenia.