Decydując się na kupno mieszkania przed zawarciem związku małżeńskiego, wielu z nas zapewne ma wiedzę o tym, że takie mieszkanie nie będzie stanowiło wspólnego majątku małżonków. Pomimo tego, w przypadku orzeczenia rozwodu może się okazać, że małżonek rozwiedziony, niebędący właścicielem tego mieszkania, będzie miał prawo nadal w nim zamieszkiwać. W dzisiejszym artykule zostaną omówione konsekwencje prawne kupna mieszkania przed ślubem.
Generalna zasada w prawie rodzinnym jest taka, że rozróżniamy trzy masy majątkowe: majątek wspólny, majątek osobisty męża i majątek osobisty żony. Majątek wspólny powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa i obejmuje przedmioty majątkowe nabyte przez oboje lub przez jednego z małżonków w czasie trwania wspólności. Pojęcie majątku osobistego zawiera art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.), wymieniając w sposób wyczerpujący przedmioty i prawa majątkowe wchodzące w jego skład. Należą do niego:
W literaturze podkreśla się, że wymieniony katalog przedmiotów i praw majątkowych wchodzących w skład majątku osobistego jest zamknięty. To, co nie zostało tu wymienione, poczytuje się, w razie wątpliwości, że należy do majątku wspólnego. Zatem w sytuacji, gdy jeden z małżonków kupi mieszkanie przed ślubem, będzie ono stanowiło składnik jego majątku osobistego.
WAŻNE!
To, co każdy z małżonków posiada przed zawarciem związku małżeńskiego, stanowi jego majątek osobisty.
Fakt, że tylko jeden z małżonków będzie wyłącznym właścicielem mieszkania, nie stoi na przeszkodzie, aby drugi małżonek był uprawniony do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Stanowi o tym art. 281 K.r.o. To uprawnienie przysługuje małżonkowi tylko w czasie trwania małżeństwa i wygasa wraz z jego ustaniem. Taka sytuacja powoduje, że małżonek niebędący właścicielem mieszkania jest traktowany jak lokator w rozumieniu ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie Kodeksu cywilnego i korzysta z ochrony przewidzianej tą ustawą. Przykładowo, może mieć uprawnienie do lokalu socjalnego w przypadku orzeczenia eksmisji.
Pomimo, że uprawnienie do korzystania z mieszkania na podstawie art. 281 K.r.o. wygasa wraz z ustaniem małżeństwa, sąd na podstawie art. 58 § 2 K.r.o. w wyroku rozwodowym obowiązkowo orzeka o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania rozwiedzionych małżonków. W tym przypadku podstawą orzeczenia organu wymiaru sprawiedliwości są przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej. Zwrot „wspólne mieszkanie” wcale nie oznacza, że obydwoje małżonkowie muszą być jego właścicielami albo że jest ono objęte wspólnością ustawową. W jednej z uchwał Sąd Najwyższy zajął stanowisko, że chodzi o każde mieszkanie, zajmowane wspólnie przez małżonków, niezależnie od tytułu prawnego do niego i niezależnie od tego, czy tytuł prawny przysługuje jednemu czy obojgu małżonkom. Może zatem dojść do sytuacji, że małżonek będący wyłącznym właścicielem mieszkania, kupionego przed ślubem będzie zmuszony zamieszkiwać przez jakiś czas po rozwodzie ze swoją byłą żoną. Zwłaszcza w sytuacji, gdy małżonce powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej i jest ona w na tyle trudnej sytuacji, że nie stać jej na wynajem mieszkania.
Przepisy K.r.o dopuszczają, w wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, aby sąd nakazał jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka. W orzecznictwie podkreśla się, że nie można orzec eksmisji wobec małżonka będącego wyłącznym właścicielem wspólnie zajmowanego mieszkania, jeżeli należy ono do jego majątku osobistego.
W pewnych sytuacjach sąd może zaniechać orzekania o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania. Będzie to miało miejsce, jeżeli małżonkowie sami zgodnie dojdą do porozumienia co do korzystania z mieszkania albo orzeczenie sądu będzie niecelowe ze względu na fakt, że mieszkanie składa się z jednej izby.
WAŻNE!
Mieszkanie będące wyłączną własnością jednego z małżonków może stać się przedmiotem orzeczenia sądowego o sposobie korzystania z niego przez rozwiedzionych małżonków w wyroku rozwodowym.
Fakt, że jeden z małżonków posiada przed ślubem mieszkanie, nie oznacza, że współmałżonek, który poczynił na to mieszkanie jakiekolwiek nakłady, nie może żądać ich zwrotu. Kodeks rodzinny i opiekuńczy w art. 45 stanowi o tym, że każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty. Może również żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny, za wyjątkiem tych, które zostały zużyte w celu zaspokajania potrzeb rodziny. Generalnie rozliczenia między małżonkami dokonywane są przy podziale majątku wspólnego. Sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny. W literaturze prezentowane jest stanowisko, że zwrotu nie można żądać po podziale majątku wspólnego.
Inaczej rzecz się przedstawia w przypadku rozliczeń pomiędzy majątkami osobistymi małżonków. W orzecznictwie sądowym dopuszcza się możliwość żądania przez jednego z małżonków zwrotu nakładów poczynionych z jego majątku osobistego na majątek osobisty współmałżonka. Ma to miejsce wówczas, gdy wydatki przekraczają nałożone przez prawo rodzinne wzajemne obowiązki małżonków, między innymi w zakresie pomocy i przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny. Roszczenie z tego tytułu może być realizowane w czasie trwania wspólności i po dokonaniu podziału majątku wspólnego. Kodeks rodzinny nie definiuje pojęcia nakładów i wydatków. W literaturze podkreśla się, że to pojęcie należy rozumieć szeroko. Chodzi więc o jakiekolwiek wydatki i nakłady poczynione z jednego majątku na drugi. Mogą to być zarówno nakłady pieniężne, jak również w postaci pracy. K.r.o. wyłącza z obowiązku zwrotu wydatki na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Przykładowo, jeżeli na mieszkanie stanowiące majątek osobisty jednego z małżonków poczynione zostaną wydatki z majątku wspólnego, a mieszkanie to przynosi dochód, to dochodzi do wzajemnej kompensacji tych wydatków. Bowiem z jednej strony nastąpiło uszczuplenie majątku wspólnego, a z drugiej jego powiększenie o dochody z majątku osobistego jednego z małżonków, które wchodzą do majątku wspólnego. W rzeczywistości może się okazać, że wydatki poczynione z majątku wspólnego na majątek osobisty przewyższą spodziewany dochód z tego majątku.
Wzajemne rozliczenia małżonków dokonywane przy podziale majątku nie zawsze są proste. Zwłaszcza gdy doszło do wielu przesunięć pomiędzy majątkami współmałżonków. W razie wątpliwości zawsze warto zasięgnąć fachowej porady prawnika w tej materii.
Przykład 1
Nakłady na mieszkanie osobiste małżonka Agata i Tomasz kupili mieszkanie jeszcze przed ślubem, na nazwisko Tomasza. Po ślubie, Agata zainwestowała swoje oszczędności w remont kuchni i łazienki. Gdy doszło do rozwodu, Agata zwróciła się o zwrot nakładów na mieszkanie, które nadal pozostawało wyłączną własnością Tomasza.
Przykład 2
Wspólne zamieszkiwanie po rozwodzie Kasia i Michał, mimo rozwodu, nadal zamieszkują w tym samym mieszkaniu, które Michał zakupił przed ślubem. Kasia, mając pełną opiekę nad dziećmi, otrzymała od sądu prawo do zamieszkiwania w tym mieszkaniu, aby zapewnić stabilność dzieciom. Michał, jako właściciel, musi szukać innego miejsca zamieszkania.
Przykład 3
Eksmisja z mieszkania osobistego małżonka Ewa i Jan po kilku latach małżeństwa zdecydowali się na rozwód. Mieszkanie, w którym mieszkali, było nabyte przez Jana przed ślubem. W trakcie rozwodu, Jan zażądał eksmisji Ewy z mieszkania, powołując się na to, że jest to jego majątek osobisty. Sąd jednak odrzucił jego wniosek, podkreślając, że eksmisja nie może nastąpić, ponieważ Ewa nie dopuściła się rażąco nagannego postępowania uniemożliwiającego wspólne zamieszkiwanie.
Podsumowując, kupno mieszkania przed ślubem wiąże się z ważnymi konsekwencjami prawnymi, które mogą wpływać na przyszłe relacje małżonków. Mieszkanie nabyte przed małżeństwem stanowi majątek osobisty, jednak w przypadku rozwodu, istnieje możliwość, że drugi małżonek będzie miał uprawnienia do korzystania z tego mieszkania. Warto zatem rozważyć wszystkie aspekty prawne i potencjalne scenariusze przed podjęciem decyzji o zakupie nieruchomości.
Potrzebujesz profesjonalnej porady prawnej dotyczącej kupna mieszkania przed ślubem? Skorzystaj z naszych usług online – oferujemy szybkie i fachowe konsultacje oraz pomoc w przygotowaniu niezbędnych dokumentów i pism. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Dlaczego warto?Numer telefonu pozwoli na kontakt
w przypadku podania nieprawidłowego emaila.
Otrzymasz SMS o wycenie i przygotowaniu
głównej odpowiedzi, a także w przypadku
problemów technicznych. Wiele razy podany
numer pomógł szybciej rozwiązać problem.
Wycenę wyślemy do 1 godziny
* W dni robocze w godzinach od 7 do 20.
* W weekendy i święta do 2 godzin.
Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Pracujemy 7 dni w tygodniu
O autorze: r.pr. Eliza Polachowska
Radca prawny, mediator i doradca obywatelski. Wiedzę oraz doświadczenie zawodowe zdobywała przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Zielonej Górze. Przez kilka lat pracowała w administracji publicznej, następnie w Kancelariach adwokackich i radcowskich oraz jako asystent sędziego w...
>> więcej informacji o autorze