Jak sprawdzić, czy jestem poszukiwany?

• Autor: Joanna Korzeniewska

Życie pisze różne scenariusze. Czasem zdarzy się taka sytuacja, że jakiś błąd z przeszłości nas ściga. Obecnie ludzie znacznie częściej niż kiedyś zmieniają miejsce zamieszkania. Przeprowadzają się nie tylko w granicach Polski, ale równie często wyjeżdżają do innego państwa w Unii Europejskiej lub obierają dużo odleglejsze kierunki. Nieraz są to wyjazdy stałe, by ułożyć sobie życie na nowo gdzie indziej, a kiedy indziej tymczasowe, by zarobić więcej. Niezależnie jednak od sytuacji życiowej, dla każdego niezwykle przykrą niespodzianką byłoby dowiedzenie się, że jest się osobą poszukiwaną przez Policję.

Kto może być poszukiwany przez Policję?

Poszukiwanie procesowe osób jest zespołem czynności podejmowanych przez policję i prokuraturę wobec osób podejrzanych o dokonanie jakiegoś przestępstwa. Podejmuje się je wówczas, jeśli miejsce pobytu oskarżonego lub osoby podejrzanej nie jest znane. Wówczas wydaje się zarządzenie o poszukiwaniu. Zarządzenie to wydaje prokurator lub sąd. Na jego podstawie mogą zostać przeprowadzone poszukiwania lokalne lub ogólnokrajowe. Poszukiwanie można prowadzić wyłącznie wobec osoby podejrzewanej o popełnienie przestępstwa. Wszystkich niezbędnych działań poszukiwawczych dokonuje Policja. Informacja jest też przekazywana Służbom Granicznym, które w razie spotkania takiej osoby zatrzymują ją i powiadamiają odpowiednie służby, czyli przeważnie właśnie Policję.

W tym miejscu zatrzymajmy się na trzech ważnych pojęciach – osoby podejrzanej, podejrzanego, oskarżonego – i wyjaśnijmy, co oznaczają. Mianowicie podejrzanym jest osoba, wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego. Ma to miejsce w postępowaniu przygotowawczym, czyli jest najczęściej dokonywane przed prokuratorem albo funkcjonariuszem policji. Z chwilą uzyskania statusu podejrzanego postępowanie zmienia swój charakter – do tej chwili prowadzone jest postępowanie „w sprawie”, a po przedstawieniu zarzutów – „przeciwko osobie”.

Nie ma z kolei prawnej definicji osoby podejrzanej, jednakże pojęcie to jest już dość skrystalizowane i raczej jednoznaczne. Osoba podejrzana to ktoś, kogo podejrzewa się o popełnienie danego przestępstwa. Czyli istnieją wobec niej przypuszczenia, że popełniła określony czyn karalny, ale nie przedstawiono jej jeszcze zarzutów popełnienia tegoż przestępstwa. Osoba podejrzana nie jest stroną postępowania karnego, nie ma uprawnień podejrzanego. Wspominam o tym, gdyż wobec takiej osoby również istnieje możliwość zarządzenia poszukiwania i ewentualnie wystawienia listu gończego.

Oskarżonym zaś jest osoba, wobec której skierowano do sądu akt oskarżenia, a także osoba, wobec której wydano wniosek o wydanie wyroku bez przeprowadzenia rozprawy lub też o warunkowe umorzenie postępowania.

Nie ulega wątpliwości, że zarządzenia o poszukiwaniu nie wydaje się wobec każdej, przypadkowej osoby. Dotyczy to podejrzanego, oskarżonego, a także osoby podejrzanej, ale muszą być ku temu solidne podstawy, szczególnie jeśli chodzi o osobę podejrzaną, wobec której nie postawiono zarzutów. Ponadto taka osoba przez dłuższy czas musi być nieosiągalna, czyli ukrywa się lub też nie można jej odnaleźć przez organy ścigania, aby można było wydać zarządzenie o poszukiwaniu.

Zarządzenie o poszukiwaniu a list gończy

Zarządzenie o poszukiwaniu jest pierwszym krokiem podejmowanym w sytuacji, gdy nie można odnaleźć podejrzanego i się z nim skontaktować. Zarządzenie takie wydaje sąd lub prokurator, gdy organy nie mają informacji, gdzie dana osoba przebywa. Jednocześnie postępowanie zostaje zawieszone. Takie zarządzenie jest przekazywane do jednostki Policji lub organu właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania lub pobytu podejrzanego.

List gończy jest natomiast czymś zupełnie innym i wydaje się go w zupełnie innych sytuacjach. List gończy to postanowienie prokuratora lub sądu o poszukiwaniu określonej osoby. Co ważne, poszukiwany na tej podstawie może być podejrzany, oskarżony lub skazany – nie ogranicza się to wyłącznie do jednej grupy.

Bardzo istotne jest to, że list gończy można wydać jedynie wobec osoby, wobec której wcześniej wydano postanowienie o tymczasowym aresztowaniu, a podejrzany lub oskarżony (bądź już skazany) się ukrywa. Oczywiście często trudno wprost udowodnić, że ktoś celowo się ukrywa, dlatego też wystarczające jest uprawdopodobnienie, że dana osoba ukrywa się przed organami ścigania.

W postępowaniu przygotowawczym list gończy wydawany jest przez prokuratora, jednakże dopiero po wydaniu przez sąd postanowienia w przedmiocie zastosowania tymczasowego aresztowania.

List gończy zawiera następujące informacje:

1. oznaczenie sądu lub prokuratora, który wydał postanowienie o poszukiwaniu listem gończym;
2. dane o osobie, które mogą ułatwić jej poszukiwanie, a przede wszystkim personalia, rysopis, znaki szczególne, miejsce zamieszkania i pracy, z dołączeniem w miarę możliwości fotografii poszukiwanego;
3. informację o treści zarzutu postawionego oskarżonemu oraz o postanowieniu o jego tymczasowym aresztowaniu albo o zapadłym wyroku;
4. wezwanie każdego, kto zna miejsce pobytu poszukiwanego, do zawiadomienia o tym najbliższej jednostki Policji, prokuratora lub sądu;
5. ostrzeżenie o odpowiedzialności karnej za ukrywanie poszukiwanego lub dopomaganie mu w ucieczce.

List gończy może zostać wydany na etapie postępowania przygotowawczego, sądowego, a także wykonawczego, czyli po wydaniu prawomocnego orzeczenia. Trzeba jednak pamiętać, że zarządzenie o poszukiwaniu a list gończy wydaje się w różnych sytuacjach i list gończy można wydać jedynie wtedy, gdy sąd wcześniej wydał postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania. Zarządzenie o poszukiwaniu może być stosowane szerzej i jego istotą jest odnalezienie osoby, z którą nie można się skontaktować.

Gdzie mogę uzyskać informację, czy jestem poszukiwany?

Takie pytania i wątpliwości najczęściej (choć oczywiście nie zawsze) dotyczą osób mieszkających za granicą. Jednakże obecnie nie ma większego problemu, żeby sprawdzić, kto znajduje się na liście osób poszukiwanych. Na stronach organów prowadzących poszukiwania (konkretnych jednostek Policji) znajdują się odpowiednie zakładki. Jeśli domyślamy się, która jednostka może prowadzić poszukiwania, można najpierw sprawdzić stronę internetową danej komendy. Wyszukiwanie tam powinno być szybsze, gdyż lista osób poszukiwanych w ramach jednej jednostki będzie krótsza. Jeśli jednak nie mamy takiej informacji, nie wiemy, o jaką jednostkę może chodzić, to też nie problem.

Bowiem już ładnych kilka lat temu utworzono ogólnopolską bazę osób poszukiwanych. Obecnie więc, jeśli dana osoba jest poszukiwana, można ją znaleźć na stronie www.poszukiwani.policja.pl. Operując imieniem i nazwiskiem, można po prostu wpisać te dane do wyszukiwarki i uzyskać wynik. Jeśli natomiast chcemy sprawdzić osobę, której danych nie znamy, można przejrzeć po prostu bazę po kolei. Istnieje możliwość przejrzenia zdjęć, a jeśli ich nie ma, opisów osób poszukiwanych, wskazania miejsca, gdzie dana osoba przebywała. Można sobie wyobrazić przecież sytuację, gdy przypadkiem natykamy się na kogoś, kto może być poszukiwany, ale nie mamy pewności. Sprawdzając zdjęcia osób wskazanych na stronie, można co do tego nabrać pewności. Niestety, nie zawsze Policja dysponuje wystarczającymi danymi, np. nie dysponuje zdjęciem – w takich wypadkach podawany jest chociaż opis, niestety czasem nawet i tego brakuje.

Jeśli jednakże mamy potrzebę tak kontrolnie, dla pewności sprawdzić, czy nie znajdujemy się na liście osób poszukiwanych, nie jest to trudne ani skomplikowane. Lista jest w miarę aktualna, ale oczywiście nie można wykluczyć możliwości, że informacja zostanie przekazana do bazy z opóźnieniem.

Należy zwrócić uwagę na to, że organy ścigania działają na podstawie i w granicach obowiązującego prawa, a więc muszą zostać spełnione określone przesłanki, aby dana osoba trafiła na listę osób poszukiwanych (a więc status osoby podejrzanej, podejrzanego lub oskarżonego oraz niemożność skontaktowania się z tą osobą). Natomiast listy gończe wydawane są jedynie dla osób, wobec których wydano postanowienie o tymczasowym aresztowaniu. Dzięki wprowadzeniu ogólnopolskiej wyszukiwarki osób poszukiwanych, można łatwo sprawdzić, czy dana osoba jest poszukiwana, czy też nie.