Mamy 12 503 opinii naszych Klientów

Zasady dziedziczenia spadku

Praktycznie każdy z nas w ciągu swojego życia zetknął się lub zetknie z prawem spadkowym. Większość osób prędzej czy później otrzyma spadek po kimś z rodziny. Istnieją dwie drogi dziedziczenia, czyli otrzymania spadku. Można otrzymać spadek na mocy testamentu lub na mocy ustawy. W poniższym artykule przedstawiamy zasady dziedziczenia ustawowego w różnych możliwych wariantach.

Zasady dziedziczenia spadku

Dziedziczenie spadku na mocy ustawy

Do dziedziczenia ustawowego dochodzi wówczas, gdy spadkodawca nie sporządził żadnego testamentu. Zasady dziedziczenia ustawowego zostały uregulowane w art. 931 i następnych Kodeksu cywilnego (K.c.). Spadkodawcą jest osoba zmarła, po której otrzymuje się spadek, a spadkobierca jest tym, który ten spadek otrzymuje. Jeśli spadkobiercy otrzymują spadek na mocy ustawy, wówczas dziedziczy określony krąg osób. Kto będzie spadkobiercą, uzależnione jest od stopnia pokrewieństwa między spadkodawcą i spadkobiercą. Spadkobiercy podzieleni zostali na grupy i najpierw brane są pod uwagę osoby z grupy pierwszej, w razie ich braku – z drugiej, a dopiero na koniec z grupy trzeciej i tak dalej. O tym, kto będzie dziedziczył, decyduje stan rodzinny w chwili śmierci spadkodawcy – zwanej chwilą otwarcia spadku.

WAŻNE!

Do dziedziczenia ustawowego dochodzi wówczas, gdy spadkodawca nie pozostawił po sobie ważnego testamentu. Ustawodawca ściśle określił krąg spadkobierców ustawowych i ich kolejność dochodzenia do spadku.

Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›

Spadek po rodzicach

W przypadku spadku po rodzicach, spadkobiercami w pierwszej kolejności są dzieci oraz małżonek. Jeśli spadkodawca, jeden z rodziców, był w związku małżeńskim, spadek jest dzielony pomiędzy dzieci i małżonka. Udziały dzieci są równe, istnieje jednak dość istotny wyjątek. Jeśli dziedziczą jednocześnie małżonek oraz dzieci, udział małżonka musi wynosić minimum ¼. Jeśli natomiast zmarły zostawił dwójkę dzieci i nie miał małżonka, każde z dzieci otrzymuje ½. Gdy zmarły pozostawił małżonka i na przykład czwórkę dzieci, to małżonek otrzymuje ¼ spadku, a reszta majątku dzielona jest pomiędzy tę czwórkę i w tej części każde z nich ma taki sam udział. Gdy dziecko zmarło przed swoim rodzicem, wówczas do spadku zostają powołane jego dzieci, a udział zostaje pomiędzy nie równo podzielony. Dziecko dziedziczy po swoim rodzicu niezależnie od tego, czy jest ono pełnoletnie, czy nie. Czym innym jest jednak dopełnienie formalności w celu przeprowadzenia postępowania spadkowego. Warto również pamiętać, że spadkobiercą może być nawet tak zwany nasciturus, czyli dziecko poczęte, a jeszcze nie nienarodzone. Może ono dziedziczyć pod warunkiem, iż urodzi się żywe.

WAŻNE!

Jeśli zmarły pozostawił po sobie dzieci, to one przede wszystkim będą spadkobiercami. W zbiegu razem z dziećmi dziedziczyć może jedynie małżonek.

Potrzebujesz pomocy prawnika? Kliknij tutaj i opisz swój problem ›

Spadek po mężu, żonie

Jeśli spadkodawca pozostawał w związku małżeńskim, małżonek również jest powołany do dziedziczenia. Jeśli zmarły miał dzieci, małżonek dziedziczy razem z dziećmi. W przypadku braku potomstwa – do spadku z mocy ustawy powołani są małżonek i rodzice. Udział każdego z rodziców wynosi ¼ spadku, a więc małżonek dziedziczy wówczas połowę spadku.

Na mocy ustawy małżonek zawsze dziedziczy po zmarłym spadkodawcy, może on dzielić spadek z dziećmi, rodzicami, czasem rodzeństwem lub wnukami spadkodawcy, zależnie od tego, kto wchodzi jeszcze w krąg spadkobierców. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy małżonek pozostały przy życiu był w separacji ze spadkodawcą – wówczas nie należy on już do kręgu spadkobierców ustawowych po zmarłym współmałżonku. Niekiedy dochodzi do sytuacji, że małżonek dziedziczy cały majątek – jest tak wtedy, gdy zmarły w chwili śmierci nie miał rodziców, rodzeństwa lub zstępnych owego rodzeństwa (siostrzeńców, bratanków).

WAŻNE!

Warto wiedzieć, że orzeczenie separacji małżonków nie ma wpływu na dziedziczenie testamentowe. Jeżeli więc zmarły małżonek w swoim testamencie uczynił drugiego małżonka swoim spadkobiercą, to będzie on dziedziczył mimo separacji.

Spadek po dziecku

Czasem zdarza się, że rodzice przeżywają swoje dziecko. Wówczas mogą stać się jego spadkobiercami. Czy do tego dojdzie, zależy to przede wszystkim od tego, czy spadkodawca pozostawił po sobie dzieci. Jeśli tak, to dziedziczą dzieci, a rodzice spadkodawcy już nie. W przypadku jednak, gdy zmarły miał małżonka, ale dzieci już nie, to do spadku powołani są również rodzice dziedziczący w zbiegu z małżonkiem. Jeśli spadkodawca był sam i nie miał dzieci, cały spadek dziedziczą rodzice. Jeśli któreś z rodziców nie dożyło otwarcia spadku, a zmarły miał rodzeństwo, udział rodzica przypada jego dzieciom czyli rodzeństwu zmarłego.

WAŻNE!

Wśród wielu możliwych wariantów związanych ze spadkobraniem zdarza się, że rodzice dziedziczą z mocy ustawy po swoich dzieciach. Mogą oni otrzymać spadek w zbiegu z małżonkiem zmarłego, jego rodzeństwem, dziećmi rodzeństwa lub też samodzielnie – ale nigdy z dziećmi spadkodawcy.

Kliknij tutaj i zapytaj prawnika online ›

Spadek po dziadkach

Związki rodzinne potrafią być dość skomplikowane i dlatego spadkobiercami mogą być różne osoby. Jeśli zmarły miał dzieci, ale dzieci te zmarły przed spadkodawcą, a spadkodawca miał wnuki, to wówczas udział dziecka spadkodawcy przypada jego dzieciom, czyli wnukom. Łatwiej to przedstawić na przykładzie – zmarły nie miał żony, a miał dwójkę dzieci, syn zmarł przed nim. Syn pozostawił po sobie trójkę dzieci. Połowa spadku przypadająca synowi zostaje rozdzielona pomiędzy trójkę jego dzieci.

Zasadniczo wnukowie nie dziedziczą bezpośrednio i wprost po swoich dziadkach. Dochodzi do tego jedynie w sytuacji, gdy zmarły miał dziecko, które zmarło przed nim, pozostawiając po sobie dzieci, czyli wnuki zmarłego. Nie wpływa to np. na dziedziczenie małżonka czy też innych ewentualnych spadkobierców.

Spadek po bracie lub siostrze

Choć rodzeństwo to bliskie pokrewieństwo, bracia lub siostry nie należą do pierwszego kręgu spadkobierców. Jak było już wspomniane, w pierwszej kolejności są nimi małżonek i dzieci. Dopiero gdy spadkodawca nie ma dzieci, a przynajmniej jedno z rodziców nie żyje, do dziedziczenia dochodzi również rodzeństwo. Gdy jedno z rodziców nie żyje, a zmarły miał rodzeństwo, udział zmarłego rodzica przypada jego dzieciom, czyli rodzeństwu spadkodawcy. Takie sytuacje oczywiście się zdarzają, dlatego też niejednokrotnie ktoś z rodzeństwa może dziedziczyć po bracie lub siostrze. Jeśli zmarły miał więcej rodzeństwa, udział nieżyjącego rodzica zostaje wówczas podzielony po równo pomiędzy jego dzieci, czyli braci i siostry spadkodawcy.

Podsumowując: rodzeństwo może dziedziczyć po spadkodawcy jedynie w sytuacji, gdy zmarły nie pozostawił po sobie dzieci, a przynajmniej jedno z rodziców spadkodawców nie żyje.

Spadek po cioci, wujku

Do kręgu spadkobierców w pierwszej kolejności zaliczają się najbliżsi członkowie rodziny, a więc małżonek i dzieci, a dopiero potem w grę wchodzą następne osoby. Może być tak, że gdy nie ma dzieci, a rodzice zmarłego nie żyją, brat lub siostra zmarł przed spadkodawcą i jednocześnie pozostawił po sobie dzieci. Wówczas syn lub córka rodzeństwa spadkodawcy mogą po nim dziedziczyć, a więc po ciotce i wujku. Spadek, jaki przypadłby rodzeństwu, zostaje rozdzielony pomiędzy jego dzieci, ewentualnie wnuki, gdy siostrzeńcy (bratankowie) spadkodawcy również zmarli przed spadkodawcą. Część dla brata lub siostry zmarłego zostaje podzielona w sposób równy pomiędzy jego zstępnych, czyli dzieci lub wnuki. Jak widać, musi wystąpić określona sytuacja rodzinna i powinny zostać spełnione przesłanki opisane w ustawie, a więc przede wszystkim brak bliższych krewnych. Do takich sytuacji dochodzi rzadziej, gdyż jest długi łańcuch rodzinny, a siostrzeńcy, bratankowie lub kuzyni mogą dziedziczyć z mocy ustawy jedynie wówczas, gdy niektóre osoby z bliższego kręgu rodzinnego umrą przed spadkodawcą.

Z powyższego więc wynika, iż musi zajść dość skomplikowana sytuacja rodzinna, aby można było otrzymać spadek po cioci, wujku lub też kuzynie.

Osoby, które dziedziczą spadek z mocy ustawy

Krąg spadkobierców przewidziany przez ustawodawcę jest dość szeroki. Starano się przewidzieć jak najwięcej przypadków i relacji rodzinnych, jakie mogą wystąpić. Spadkobiercą może być zarówno małżonek, dzieci, jak i rodzice, rodzeństwo, jego dzieci lub też wnuki. Czasem nawet w braku innych członków rodziny mogą to być dziadkowie. Z kolei, gdy nie ma przywołanych wcześniej osób dziedziczących z mocy ustawy, spadek otrzymuje gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.

Postępowanie spadkowe prowadzące do nabycia spadku może być zarówno bardzo proste i szybkie, jak i skomplikowane oraz długie. Wszystko to zależy od tego, kto ostatecznie zostanie spadkobiercą, ilu ich będzie, a to z kolei zależy od tego, jacy członkowie rodziny pozostali po spadkodawcy, jakie łączy ich pokrewieństwo. Czasem wyliczenie ułamka spadkowego potrafi być dość skomplikowane, dlatego w razie wątpliwości warto zwrócić się do prawnika mającego doświadczenie w tej dziedzinie, gdyż nie zawsze jest to takie proste, jak mogłoby się wydawać.

Przykłady

 

Spadek po rodzicach bez testamentu
Pan Jan zmarł, nie pozostawiając testamentu. Miał żonę i trójkę dzieci. Zgodnie z zasadami dziedziczenia ustawowego, żona Pana Jana otrzymuje 1/4 spadku, a reszta majątku jest równo dzielona między jego dzieci. Każde z nich otrzymuje więc 1/4 spadku. Ta sytuacja ilustruje podstawową zasadę dziedziczenia ustawowego, w której małżonek i dzieci są pierwszymi w kolejności spadkobiercami.

 

Spadek po samotnym rodzicu
Pani Maria, wdowa, zmarła, pozostawiając dwójkę dorosłych dzieci. Ponieważ nie sporządziła testamentu, jej majątek jest automatycznie podzielony na równe części między jej dzieci, zgodnie z Kodeksem cywilnym. Każde z dzieci Pani Marii otrzymuje więc połowę spadku. Ten przykład pokazuje, jak dziedziczenie ustawowe funkcjonuje w przypadku zmarłego rodzica bez małżonka.

 

Spadek po dziecku
Młody mężczyzna, Tomasz, zginął w wypadku samochodowym. Nie miał żony ani dzieci, ale pozostawił po sobie rodziców. W tej sytuacji, zgodnie z ustawowym porządkiem dziedziczenia, cały spadek Tomasza przechodzi na jego rodziców. Każdy z nich otrzymuje połowę majątku. Jest to przykład sytuacji, w której rodzice stają się spadkobiercami po swoim zmarłym dziecku, gdy nie pozostawiło ono innych bliższych krewnych.

Podsumowanie

 

Podsumowując, dziedziczenie spadku w Polsce rządzi się ściśle określonymi zasadami ustawowymi, które są stosowane w przypadku braku testamentu. Kluczową rolę w procesie dziedziczenia odgrywają pokrewieństwo i stosunki rodzinne spadkodawcy, z małżonkiem i dziećmi jako pierwszoplanowymi spadkobiercami. Zrozumienie tych zasad jest niezbędne, aby skutecznie zarządzać sprawami spadkowymi i uniknąć potencjalnych konfliktów.

Oferta porad prawnych

 

Potrzebujesz pomocy w sprawach spadkowych? Skorzystaj z naszych profesjonalnych porad prawnych online oraz usługi sporządzania dokumentów spadkowych, by zapewnić sobie spokój i pewność, że wszystko zostanie załatwione zgodnie z prawem. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.

Zapytaj prawnika - porady prawne online

Dlaczego warto?Numer telefonu pozwoli na kontakt
w przypadku podania nieprawidłowego emaila.
Otrzymasz SMS o wycenie i przygotowaniu
głównej odpowiedzi, a także w przypadku
problemów technicznych. Wiele razy podany
numer pomógł szybciej rozwiązać problem.

Zgadzam się na przesyłanie informacji handlowych przez administratora na podany e-mail zgodnie z ustawą z 18.07.02 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (t. j. Dz. U. 2017 poz. 1219, z późn. zm.).

  Wycenę wyślemy do 1 godziny
* W dni robocze w godzinach od 7 do 20.
* W weekendy i święta do 2 godzin.

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Pracujemy 7 dni w tygodniu

Joanna Korzeniewska

O autorze: Joanna Korzeniewska

Radca prawny, absolwentka prawa oraz europeistyki na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Zdobywała doświadczenie w wielu firmach, zajmując się m.in. prawem budowlanym, prawem zamówień publicznych, regułami kontraktowymi FIDIC i prawem cywilnym....

>> więcej informacji o autorze