Zasady rozliczania ulgi na dziecko

• Autor: Marcin Sądej

Ulga na dziecko jest najczęściej stosowanym odliczeniem w ramach rocznego rozliczenia podatku dochodowego PIT. Jeżeli chodzi o aspekt techniczny, to samo wypełnienie załącznika PIT/O nie rodzi większych trudności. Jednakże warto zastanowić się nad formalnymi warunkami, które muszą zostać spełnione, aby możliwe było skorzystanie przez podatnika z ulgi na dziecko.

Ogólne zasady odnoszące się do rozliczania ulgi na dziecko

Na wstępie wskażmy, że ulga na dziecko jest odliczeniem od podatku. W rezultacie ustawowo przysługująca kwota nie jest odliczana od dochodu podatnika lecz od obliczonego podatku, co jest dużo lepszym rozwiązaniem z perspektywy podatnika, ponieważ wiąże się z powstaniem nadpłaty podatku, która podlega zwrotowi.

Przechodząc jednak do konkretnych przepisów, wskażmy, że w myśl art. 27f ust. 1 ustawy PIT od podatku dochodowego podatnik ma prawo odliczyć kwotę ulgi na każde małoletnie dziecko, w stosunku do którego w roku podatkowym:

1. wykonywał władzę rodzicielską;
2. pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało;
3. sprawował opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.

W świetle tego przepisu istotne jest, aby podkreślić, że dla możliwości odliczenia ulgi należy „wykonywać”, a nie jedynie „posiadać” władzę rodzicielską. To oznacza, że sam fakt bycia rodzicem, który posiada władzę rodzicielską, nie jest wystarczającą przesłanką umożliwiającą odliczenie. Rodzic musi wykonywać władzę rodzicielską, co oznacza branie aktywnego udziału w życiu dziecka i wpływ na jego wychowywanie.

Często zdarza się, że rodzice są po rozwodzie jednak z zachowanymi prawami rodzicielskimi. Mogą przy tym występować takie sytuacje, w których jeden z rodziców spędza z dzieckiem więcej czasu niż drugi. W związku z tym pojawiają się wątpliwości co do sposobu podziału ulgi. W tym zakresie należy się odnieść do art. 27f ust. 3 oraz ust. 4 ustawy PIT. Z tych to przepisów wynika, że kwota przysługującego odliczenia dotyczy łącznie obojga rodziców, a kwotę tę mogą oni odliczyć od podatku w częściach równych lub w dowolnej proporcji przez nich ustalonej.

Dodatkowo jest też zapis wskazujący, że w przypadku gdy w tym samym miesiącu kalendarzowym w stosunku do dziecka wykonywana jest władza, pełniona funkcja lub sprawowana opieka, o których mowa w ust. 1, każdemu z podatników przysługuje odliczenie w kwocie stanowiącej 1/30 kwoty obliczonej za każdy dzień sprawowania pieczy nad dzieckiem.

Jednakże przepis odnoszący się do dzielenia kwoty w danym miesiącu na poszczególne dni ma zastosowanie tylko w sytuacji, gdy dochodzi do zmiany sposobu sprawowania pieczy nad dzieckiem, a więc gdy dziecko spod opieki rodziców zostaje przekazane do rodziny zastępczej lub do opiekuna prawnego. W takim wypadku, gdy przekazanie następuje w trakcie miesiąca, każdemu z podatników opiekujących się dzieckiem przysługuje w tym miesiącu odliczenie w kwocie stanowiącej 1/30 miesięcznej kwoty odliczenia za każdy dzień sprawowania nad nim pieczy. Należy zatem wyraźnie podkreślić, że powyższy przepis nie dotyczy sposobu podziału kwoty ulgi pomiędzy rodzicami.

Do rodziców odnosić będzie fragment stanowiący o stosowaniu proporcji zgodnie z przyjętymi przez nich ustaleniami. W przypadku natomiast gdy brak takiego porozumienia, to każdemu z rodziców przysługuje połowa kwoty. W rezultacie nie znajduje uzasadnienia w przepisach podział proporcjonalnie do dni sprawowania opieki nad dzieckiem. Taki podział kwoty ulgi na dziecko jest możliwy wyłącznie w sytuacji, gdy rodzice wyrażą co do tego obopólną zgodę.

Praktyczne aspekty odliczenia ulgi na dziecko

Ulga na dziecko jest odliczeniem od podatku stosowanym w zeznaniu rocznym. W rezultacie podatnicy nie mogą dokonywać odliczenia tej ulgi w trakcie roku na etapie obliczania zaliczek na podatek.

Odliczenia dokonuje się w zeznaniu rocznym oraz składając dodatkowo załącznik PIT/O, w którym to należy podać liczbę dzieci i ich numery PESEL, a w przypadku braku tych numerów – imiona, nazwiska oraz daty urodzenia dzieci. Ponadto na żądanie organów podatkowych podatnik jest obowiązany przedstawić zaświadczenia, oświadczenia oraz inne dowody niezbędne do ustalenia prawa do odliczenia, w szczególności:

1. odpis aktu urodzenia dziecka;
2. zaświadczenie sądu rodzinnego o ustaleniu opiekuna prawnego dziecka;
3. odpis orzeczenia sądu o ustaleniu rodziny zastępczej lub umowę zawartą między rodziną zastępczą a starostą;
4. zaświadczenie o uczęszczaniu pełnoletniego dziecka do szkoły.

Jak zatem widać, wymienione dokumenty należy okazać wyłącznie na żądanie organu podatkowego. Nie ma zatem potrzeby, aby dokumenty te załączać już na etapie składania zeznania rocznego.

W kwestii aspektów praktycznych warto także odnieść się do tzw. instytucji zwrotu niewykorzystanej ulgi na dzieci. Otóż, jak podaje art. 27f ust. 8 ustawy PIT, jeżeli kwota przysługującego odliczenia jest wyższa od kwoty odliczonej z tytułu ulgi na dzieci w zeznaniu rocznym, podatnikowi przysługuje kwota stanowiąca różnicę między kwotą przysługującego odliczenia, a kwotą odliczoną w zeznaniu podatkowym. Tłumacząc ten przepis na język praktyczny, należy wyjaśnić, że chodzi tu o przypadek, gdy podatnikowi zabraknie podatku do odliczenia pełnej kwoty przysługującej ulgi. W takim przypadku przysługuje mu ów dodatkowy zwrot.

Warto jednak podkreślić, że również ten dodatkowy zwrot jest limitowany, ponieważ nie może on przekroczyć kwoty składek na ubezpieczenia społeczne oraz składek na ubezpieczenie zdrowotne. W przypadku odliczenia stosowanego przez rodziców pozostających przez cały rok podatkowy w związku małżeńskim, do ustalenia wysokości limitu przyjmuje się łączną kwotę ich składek społecznych i zdrowotnych. To rozwiązanie należy ocenić pozytywnie, bowiem niezależnie od wysokości podatku każdy z uprzywilejowanych podatników ma prawo do odliczenia pełnej kwoty ulgi na dziecko.

Podsumowując, możemy wskazać, że choć ulga na dziecko jest powszechnie stosowanym odliczeniem, to jednak mogą pojawić się pewne wątpliwości w zakresie samego prawa do skorzystania z ulgi. W tym zakresie zawsze warto sięgnąć po pomoc eksperta z dziedziny prawa podatkowego.