Wojna w Ukrainie a odroczenie składek ZUS

• Publikacja: 2022-04-15
• Marcin Sądej

Wielu pracodawców może mieć kłopoty z terminowym opłacaniem składek ZUS za swoich pracowników z uwagi na trwający konflikt zbrojony w Ukrainie. W związku z tym ZUS umożliwił składanie wniosków o odroczenie składek oraz inne preferencje podatkowe w tym zakresie. Właśnie to zagadnienie będzie przedmiotem naszej dzisiejszej analizy.

Preferencje w opłacaniu składek ZUS

Płatnicy składek ZUS, którzy w związku z wojną na Ukrainie mają trudności z opłacaniem składek ZUS, mogą wnioskować o:

• odroczenie terminu płatności składek,
• rozłożenie zaległości na raty,
• umorzenie zaległości składkowej.

Jak możemy przeczytać w art. 29 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – ze względów gospodarczych lub innych przyczyn zasługujących na uwzględnienie Zakład może na wniosek dłużnika odroczyć termin płatności należności z tytułu składek oraz rozłożyć należność na raty, uwzględniając możliwości płatnicze dłużnika oraz stan finansów ubezpieczeń społecznych.

Odroczenie terminu płatności należności z tytułu składek oraz rozłożenie należności na raty następuje w formie umowy.

Od składek, które rozłożono na raty, nie nalicza się odsetek za zwłokę począwszy od następnego dnia po dniu wpływu wniosku o udzielenie tych ulg.

W treści postanowienia SA w Warszawie z dnia 26.03.2003 r., nr III Aua 2016/01, wskazano, że odroczenie terminu płatności zaległych składek na ubezpieczenia społeczne lub rozłożenie należności z tego tytułu na raty następuje w formie umowy, od której stronie nie służy odwołanie do sądu.

Zwrócić należy uwagę, że powyższe możliwe jest na wniosek podatnika. Odroczenia, umorzenia oraz rozłożenia na raty nie dokonuje się z urzędu. Ponadto konieczne jest wykazanie istotnych względów gospodarczych lub innych przyczyn zasługujących na uwzględnienie. Za takie należy uznać istniejący konflikt zbrojny na Ukrainie, szczególnie w sytuacji, gdy pracownicy opuścili zakład pracy i udali się na Ukrainę.

Zasady odraczania terminu zapłaty składek ZUS

W tym zakresie przede wszystkim należy wskazać, że wniosek o odroczenie terminu płatności należy złożyć najpóźniej w dniu terminu płatności tychże składek. Jeśli ZUS zaakceptuje wniosek o odroczenie:

1. płatnik będzie mógł uregulować składki w nowym, ustalonym z ZUS terminie płatności,
2. nie będzie się to wiązać z koniecznością opłacania odsetek za zwłokę,
3. ZUS nie podejmuje czynności egzekucyjnych w stosunku do nieopłaconych w ustawowym terminie składek.

Podkreślić trzeba, że wniosek o odroczenie może dotyczyć tych składek, których termin płatności jeszcze nie upłynął. Bowiem w zakresie składek, których termin płatności minął, możliwe jest jedynie złożenie wniosku o ich umorzenie.

Zasady rozkładania zadłużenia składkowego na raty

Jeżeli chodzi o rozłożenie zadłużenia składkowego na raty, w tym przypadku płatnik może złożyć wniosek dotyczący zarówno składek zaległych, jak i przyszłych.

Każda osoba, która ma wobec ZUS zadłużenie z tytułu składek i nie ma pieniędzy na jego spłatę, może złożyć wniosek o rozłożenie na raty. Mogą to być np.:

• przedsiębiorcy i byli przedsiębiorcy,
• spadkobiercy, osoby trzecie i następcy prawni, czyli osoby, na które przeniesiona została odpowiedzialność za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek,
• małżonkowie odpowiadający z majątku wspólnego za zadłużenie z tytułu składek współmałżonka,
• pełnomocnik, czyli osoba, która jest upoważniona przez przedsiębiorcę lub inne osoby odpowiedzialne za zadłużenie.

Rozłożyć na raty można w pełnej wysokości składki na:

• ubezpieczenia społeczne,
• ubezpieczenie zdrowotne,
• Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
• Fundusz Emerytur Pomostowych.

Warto pamiętać, że samo złożenie wniosku o rozłożenie spłaty zadłużenia na raty nie gwarantuje udzielenia ulgi i nie stanowi ustawowej przesłanki do zawieszenia postępowania egzekucyjnego. ZUS korzysta w tym przypadku z uznania administracyjnego i może odmówić uznania wniosku (analogicznie dotyczy to zarówno wniosku o umorzenie, jak i o odroczenie).

Warto mieć również na uwadze, że jeżeli płatnik nie dotrzyma warunków umowy o rozłożeniu płatności na raty, to zostaje ona zerwana. To z kolei powoduje konieczność natychmiastowej spłaty całej należności objętej umową.

Ponadto płatnik składek ma prawo odstąpienia od umowy ratalnej. Również i w tym przypadku płatnik ma obowiązek od razu spłacić zaległości wraz z odsetkami za zwłokę. Jeżeli tego nie zrobi, zostanie rozpoczęte postępowanie egzekucyjne mające na celu wyegzekwowanie składek.

Możliwość umorzenia długu składkowego

Wniosek o umorzenie długu składkowego jest możliwy, jeżeli ZUS stwierdzi całkowitą nieściągalność należności lub uzna, że dłużnik jest w trudnej sytuacji finansowej i rodzinnej.

Całkowita nieściągalność należności zachodzi, gdy:

• dłużnik zmarł i nie pozostawił majątku, który pozwala na spłatę długu, ani nie ma spadkobierców lub innych następców prawnych,
• sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe, ponieważ nie ma majątku, który umożliwia przeprowadzenie takiego postępowania,
• dłużnik nie prowadzi już działalności gospodarczej i nie ma majątku, który pozwala na spłatę długu, oraz nie ma małżonka, wspólników lub następców prawnych,
• w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym lub w umorzonym postępowaniu upadłościowym nie uzyskano kwoty wystarczającej do tego, żeby uregulować należności,
• wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym,
• naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził, że nie ma majątku, z którego można prowadzić egzekucję,
• w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.

Natomiast o trudnej sytuacji finansowej i rodzinnej możemy mówić, gdy płatnik wykaże, że:

• po opłaceniu należności składkowych nie mógłbyś zaspokoić niezbędnych potrzeb życiowych swoich i swojej rodziny,
• poniósł straty materialne w wyniku klęski żywiołowej (lub innego nadzwyczajnego zdarzenia), które spowodowały, że opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić go możliwości dalszego prowadzenia działalności,
• przewlekle choruje albo opiekuje się przewlekle chorym członkiem rodziny i dlatego nie może zarobić tyle, żeby opłacić należności.

Jak widać z przedstawionych przepisów, konflikt na Ukrainie wywołuje konsekwencje również dla polskich pracodawców opłacających składki ZUS. Z uwagi na trudną sytuację ekonomiczną mogą oni wnioskować o uzyskanie określonych preferencji podatkowych w zakresie opłacania składek ZUS.