Ulga na start w ZUS dla nowych przedsiębiorców

• Autor: Marcin Sądej

Zasadniczo osoby rozpoczynające prowadzenie działalności gospodarczej podlegają obowiązkowi ubezpieczenia społecznego w ZUS. Trzeba jednak zauważyć, że przy założeniu spełnienia pewnych warunków ustawowych nowy przedsiębiorca ma możliwość skorzystania z „ulgi na start” w zakresie ZUS. Poniżej przyjrzymy się najważniejszym zagadnieniom z tego zakresu.

Osoby rozpoczynające działalność gospodarczą a obowiązki względem ZUS

Na samym początku odnieśmy się do kwestii obowiązków względem ZUS osoby, która planuje rozpoczęcie prowadzenia działalności gospodarczej.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności z wyjątkiem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie art. 36aa ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców.

Natomiast zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu na swój wniosek.

Preferencje względem ZUS dla nowych przedsiębiorców

Przechodząc do meritum, zgodnie z art. 18 ustawy Prawo przedsiębiorców – przedsiębiorca będący osobą fizyczną, który podejmuje działalność gospodarczą po raz pierwszy albo podejmuje ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia i nie wykonuje jej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej, nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej.

Przedsiębiorca może zrezygnować z uprawnienia, o którym mowa, przez dokonanie zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych.

Jak zatem widać, jednym z warunków skorzystania z „ulgi na start” jest niewykonywanie czynności na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym obecny przedsiębiorca wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.

Przyglądnijmy się bliżej tej przesłance. Zakres czynności świadczonych na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, na rzecz którego wykonywana jest działalność, nie może choćby częściowo pokrywać się z zakresem obowiązków wykonywanych w ramach stosunku pracy. Przez zwrot „czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności” należy rozumieć czynności powierzone przez pracodawcę i wykonywane przez pracownika w ramach stosunku pracy. Należy zaznaczyć w tym miejscu, że wystarczy, aby zakres wykonywanej przez daną osobę działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy choćby w części pokrywał się z czynnościami wykonywanymi w ramach łączącego ją uprzednio z tym pracodawcą stosunku pracy. Dopiero, gdy wykonywana w ramach prowadzonej działalności praca ma zupełnie inny charakter, niż zakres czynności świadczonych w okresie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę – osoba prowadząca działalność może skorzystać z „ulgi na start” w ramach składek społecznych.

Dodatkowo możemy wskazać, że nie stanowi podstawy do wykluczenia prawa do skorzystania z „ulgi na start” okoliczność, iż przedsiębiorca wykonywał poprzednio czynności w oparciu o umowę-zlecenie. Przepis bowiem wskazuje wyraźnie, że jedynie w przypadku, gdy mamy do czynienia z czynnościami analogicznymi, wykonywanymi w ramach umowy o pracę, wykluczone jest korzystanie z „ulgi na start”.

Co ciekawe, okolicznością wykluczającą jest odbycie stażu. Jak możemy przeczytać w interpretacji ZUS z dnia 21 listopada 2019 r., nr WPI/200000/43/983/2019:

Z opisu stanu faktycznego przedstawionego we wniosku wynika, że Wnioskodawczyni w dniu 2019 r. założyła działalność gospodarczą w zakresie usług stomatologicznych. W ramach prowadzonej przez siebie działalności podjęła współpracę z placówkami medycznymi w tym również z byłym pracodawcą, u którego była zatrudniona na podstawie umowy o pracę – odbycie stażu podyplomowego.

Stwierdzenie Wnioskodawczyni, (...) że zakres czynności będzie znacząco odbiegał od tych wykonywanych w ramach stosunku pracy (...) nie świadczy o tym, że wykonywane czynności nie pokrywają się. Wręcz przeciwnie, czynności z zakresu opieki dentystycznej w czasie stażu i później w ramach wykonywanej praktyki lekarskiej w przeważającym zakresie się pokrywają.

Uwzględniając opis stanu faktycznego, uznać należy za nieprawidłowe stanowisko Wnioskodawczyni w przedmiocie niepodlegania ubezpieczeniom społecznym przez okres pierwszych 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej, tzw. „ulgi na start”. Nie został bowiem spełniony warunek, tj. (...) nie wykonuje jej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku procy lub spółdzielczego stosunku procy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.

„Ulga na start” – 6 miesięcy bez składek na ubezpieczenie

Rezultatem zastosowania „ulgi na start” jest zwolnienie z obowiązku opłacania składek przez okres 6 miesięcy.

W tym miejscu zauważmy, że owy okres 6 miesięcy, w którym przedsiębiorca ma prawo korzystać z „ulgi na start”, liczy się od dnia podjęcia działalności gospodarczej. Jeżeli jednak podjęcie działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę nastąpiło w trakcie miesiąca (tj. innego dnia niż pierwszy dzień miesiąca), tego miesiąca nie wlicza się do okresu 6 miesięcy. Z drugiej strony zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej, czy też podleganie przez przedsiębiorcę obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu, nie zawiesza, ani nie przerwy biegu omawianego 6-miesięcznego okresu „ulgi na start”.

„Ulga na start”, preferencyjna podstawa, działalność nieewidencjonowana

„Ulga na start” jest jedną z form preferencji oraz ułatwień przewidzianych dla nowych przedsiębiorców. W tym zakresie możemy wyróżnić również prowadzenie działalności nierejestrowanej, która cechuje się znacznym ograniczeniem obowiązków w porównaniu z działalnością gospodarczą.

Natomiast co do obowiązków względem ZUS możemy wskazać także na tzw. mały ZUS. W myśl art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Taka preferencyjna podstawa ZUS może być stosowana po zakończeniu korzystania z ulgi na start. W rezultacie nowy przedsiębiorca może liczyć na 30 miesięcy preferencyjnych warunków.

Analiza przedstawionych przepisów wskazuje, że w zakresie możliwości skorzystania z „ulgi na start” w ZUS konieczne jest spełnienie określonych w ustawie warunków. Większość sporów pomiędzy przedsiębiorcami a organami ZUS koncentruje się w zakresie prawidłowego określenia czynności wykonywanych uprzednio na rzecz byłego pracodawcy. W razie wątpliwości co do posiadania prawa do „ulgi na start” osoby planujące skorzystanie z tej formy preferencji powinny zwrócić się o pomoc do doświadczonego doradcy.