Rozliczanie ulgi na dziecko w Polskim Ładzie

• Autor: Marcin Sądej

W ramach Polskiego Ładu doprecyzowano przepisy stanowiące na temat ulgi na dziecko, dzięki czemu rozwiązano narastające wątpliwości dotyczące sposobu podziału ulgi pomiędzy małżonkami zachowującymi władzę rodzicielską. Poniżej przedstawiamy to zagadnienie.

Ulga na dziecko w rozliczeniu PIT – poprzedni stan prawny

Przypomnijmy, że zgodnie z przepisem art. 27f ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – od podatku dochodowego podatnik ma prawo odliczyć kwotę ulgi na każde małoletnie dziecko, w stosunku do którego w roku podatkowym:

1. wykonywał władzę rodzicielską;
2. pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało;
3. sprawował opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.

W przypadku dwojga rodziców zastosowanie miał art. 27f ust. 4 analizowanej ustawy, wskazujący, że odliczenie dotyczy łącznie obojga rodziców, opiekunów prawnych dziecka albo rodziców zastępczych pozostających w związku małżeńskim. Kwotę tę mogli odliczyć od podatku w częściach równych lub w dowolnej proporcji przez nich ustalonej. W konsekwencji, jeżeli w stosunku do danego dziecka obojgu rodzicom przysługiwała władza rodzicielska i była wykonywana przez oboje, to każde z nich miało prawo do odliczenia od podatku w granicach przysługującego na dziecko limitu. Daną kwotę mogli odliczyć w częściach równych lub w ustalonej przez nich proporcji. Dotyczyło to zarówno rodziców pozostających w związku małżeńskim lub partnerskim, jak i rodziców rozwiedzionych czy będących w separacji.

Podkreślenia przy tym wymaga, że separacja bądź rozwód rodziców nie są równoznaczne z utratą przez rodzica prawa do wykonywania władzy rodzicielskiej. Sąd rodzinny, ogłaszając separację bądź rozwiązując związek małżeński, określa także prawa rodzicielskie. Jeżeli zatem nie pozbawia tego prawa jednego z rodziców, to uznaje, że rodzice są zdolni do porozumienia w sprawach dotyczących dziecka. Jednakże warunkiem niezbędnym do zastosowania ulgi na dzieci w stosunku do małoletniego dziecka jest wykonywanie władzy rodzicielskiej (a nie samo jej posiadanie). Tak więc ulga na dzieci przysługuje tym rodzicom, którzy faktycznie sprawują pieczę nad osobą i majątkiem dziecka. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje formalnie obojgu rodzicom, a tylko jedno z nich faktycznie ją wykonuje, to z odliczenia całości kwoty może skorzystać tylko ten rodzic. Jeżeli rodzic dziecka, pomimo posiadania praw rodzicielskich, nie zajmuje się dzieckiem albo jego kontakty są sporadyczne, należy uznać, że nie wykonuje władzy rodzicielskiej i w związku z tym nie ma prawa do ulgi.

Z przywołanego wyżej art. 27f ust. 4 ustawy PIT wynika możliwość wyboru, w jaki sposób rodzice dokonają odliczeń kwoty przysługującej im ulgi prorodzinnej. Istotne jest jednak to, aby odliczona przez oboje rodziców kwota nie przekroczyła rocznego limitu ulgi określonego ustawą.

W związku z tym możliwe jest skorzystanie z odliczenia od podatku przez jednego z rodziców w większej proporcji (np. w zależności od czasu spędzonego z dziećmi), przy czym konieczne jest w tym zakresie uzyskanie porozumienia pomiędzy osobami uprawnionymi, gdyż to im ustawodawca pozostawił decyzję w tym względzie. Jeśli takiego porozumienia brak – odliczenie przysługuje w częściach równych. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 27 lipca 2016 r., sygn. akt II FSK 2360/15 podkreślił, że:

Ulga na dziecko według nowych przepisów podatkowych

Polski Ład zmodyfikował treść art. 27f ust. 4 ustawy PIT. Do przepisu dodano bowiem fragment, zgodnie z którym w przypadku braku porozumienia między podatnikami, którzy zgodnie z rozstrzygnięciem sądu wspólnie wykonują władzę rodzicielską nad małoletnim dzieckiem po rozwodzie lub w trakcie separacji (piecza naprzemienna) lub gdy miejsce zamieszkania dziecka jest takie samo, jak miejsce zamieszkania obojga rodziców, opiekunów prawnych dziecka albo rodziców zastępczych pozostających w związku małżeńskim – kwotę tę podatnicy odliczają w częściach równych. W pozostałych przypadkach odliczenie w wysokości 100% stosuje podatnik, u którego dziecko ma miejsce zamieszkania w rozumieniu ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (K.c.). Zgodnie z art. 25 K.c. – miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu.

W rezultacie, w braku porozumienia między podatnikami, którzy zgodnie z rozstrzygnięciem sądu wspólnie wykonują władzę rodzicielską nad małoletnim dzieckiem po rozwodzie lub w trakcie separacji (tzw. naprzemienna opieka) lub gdy miejsce zamieszkania dziecka jest takie samo, jak miejsce zamieszkania obojga rodziców, opiekunów prawnych dziecka albo rodziców zastępczych pozostających w związku małżeńskim – kwotę przysługującej ulgi podatnicy odliczają w częściach równych. W pozostałych przypadkach (czyli innych niż naprzemienna opieka lub wspólne zamieszkiwanie rodziców i dziecka połączone ze wspólnym wykonywaniem pieczy nad dzieckiem) odliczenie w wysokości 100% stosuje podatnik, u którego dziecko ma miejsce zamieszkania.

Jak podaje art. 70 ustawy wprowadzającej Polski Ład, powyższy przepis ma zastosowanie do dochodów (przychodów) uzyskanych od dnia 1 stycznia 2021 r., co oznacza, że nowa reguła znajduje zastosowanie już w rozliczeniu PIT za 2021 rok.

Przechodząc do podsumowania, wskazać należy, że Polski Ład rozwiązał problem podziału ulgi na dziecko w przypadku braku porozumienia pomiędzy osobami sprawującymi władzę rodzicielską. Za społecznie sprawiedliwe należy uznać przyznanie ulgi na dziecko temu rodzicowi, z którym dziecko na stałe zamieszkuje.