Ochrona praw zwierząt - zmiana ustawy (projekt)

• Autor: Michał Berliński

W ostatnich dniach w Polsce zrobiło się bardzo głośno o tzw. piątce Kaczyńskiego. Projekt ten jest pewną nowością w naszym kraju, choć kilkukrotnie był już omawiany. Jednakże teraz opublikowano go dosyć nagle, szybko trafił pod obrady Sejmu i jednocześnie wywołał wiele kontrowersji na scenie politycznej.

Ustawa o ochronie zwierząt zawiera w sobie 5 obszarów ich ochrony. Każdy z nich jest daleko idącą zmianą w stosunku do aktualnie obowiązujących przepisów, a najwięcej kontrowersji budzi przede wszystkim zakaz uboju rytualnego, jak również zakazanie hodowli zwierząt futerkowych. O każdym z aspektów projektu możecie Państwo przeczytać w dalszej części artykułu.

Ubój bez ogłuszania, zmiany w zakresie uboju rytualnego

Ta tematyka jest najbardziej skomplikowana. Przede wszystkim dlatego, że oprócz kwestii ludzkich porusza jeszcze obszar religii. Wiele badań potwierdza, że ubój dokonywany poprzez podrzynanie zwierzętom gardeł i wykrwawianie bez pozbawienia świadomości jest zadawaniem im cierpienia i dlatego jest w najwyższym stopniu niehumanitarny. W tym aspekcie badania prowadzone były przez wiele różnych ośrodków z całego świata, zwierzęta zabijane w ten sposób badane były za pośrednictwem elektroencefalogramów. W większej części Europy, np. w Danii i Wielkiej Brytanii, taka praktyka jest całkowicie zabroniona.

Zwolennicy wprowadzenia całkowitego zakazu uboju rytualnego opierają się na danych dotyczących zasadniczej różnicy pod względem stopnia bólu i cierpień zwierząt, którym podrzynane są gardła bez uprzedniego ogłuszenia, w porównaniu z innymi przyjętymi w krajach europejskich sposobami uboju. Przeciwnicy zaś wskazują na taką praktykę w wielu krajach i wpływ na cenę mięsa. W tym miejscu warto wyjaśnić, że projekt ustawy przewiduje – wbrew twierdzeniom, które pojawiają się w mediach – że ubój bez ogłuszania będzie możliwy na potrzeby członków związków wyznaniowych o uregulowanej sytuacji prawnej funkcjonujących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Kwestia ta poruszana była w 2014 roku przez Trybunał Konstytucyjny, który wskazał, że całkowity zakaz jest sprzeczny z prawem wyznaniowym danego obrzędu religijnego. Zatem zmiana w tym zakresie będzie polegać na tym, że do tego uboju upoważnione będą konkretne osoby, które będą miały w tym zakresie specjalne doświadczenie, a także umiejętności, i będą to robić tylko na zlecenie danego związku religijnego.

Zakaz wykorzystywania zwierząt w celach rozrywkowych i widowiskowych, m.in. cyrk

Ten zapis budzi najmniej kontrowersji w kontekście całej ustawy. Projekt ustawy zakłada również wprowadzenie zakazu wykorzystywania zwierząt w cyrkach. Podstawą takiej zmiany jest fakt, że w cyrkach w większości występują zwierzęta dzikie. Faktem jest, że cyrk nie jest w stanie zapewnić zwierzętom warunków takich, jak w ich naturalnym środowisku, co oczywiście jest kwestią bezsporną. Obrońcy praw zwierząt kwestionują zarówno warunki, w jakich zwierzęta są przetrzymywane, jak również to, że ich tresura często powoduje u tych zwierząt pewne zaburzenia.

Całkowity zakaz wykorzystywania zwierząt w cyrkach obowiązuje w: Grecji, Boliwii, Chinach, Bośni i Hercegowinie, Brazylii i na Cyprze. Zakaz wykorzystywania zwierząt dzikich wprowadziły: Finlandia, Austria, Szwecja, Chorwacja, Izrael, Peru, Singapur, Holandia, Węgry, Kostaryka, Belgia, Słowenia, Kolumbia, Paragwaj, Wielka Brytania. W Czechach, Danii, Estonii, Finlandii, Australii, USA, Szwajcarii, Kanadzie, Nowej Zelandii, Hiszpanii, Portugalii, Szwecji, Ekwadorze i na Węgrzech wprowadzono częściowe ograniczenia. Aktualnie art. 17 ustawy o ochronie zwierząt wskazuje, iż do celów widowiskowych i rozrywkowych mogą być wykorzystywane jedynie zwierzęta urodzone i wychowane w niewoli, i tylko takie, którym mogą być zapewnione warunki egzystencji stosowne do potrzeb danego gatunku. Biorąc pod uwagę fakt, iż celem niniejszego projektu ustawy jest wprowadzenie zakazu wykorzystywania zwierząt w celach rozrywkowych i widowiskowych, art. 17 ust. 1, zamiast określać, które ze zwierząt będą mogły być wykorzystywane w tych celach, teraz będzie stanowił całkowity zakaz takiej działalności. Musimy zdawać sobie sprawę z tego, że po drugiej stronie medalu zakaz ten, w aktualnym brzmieniu, obejmuje również pokazy szkoleniowe, takie jak pokazy sokolnicze, czy te inne.

Zakaz chowu lub hodowli zwierząt futerkowych na futra, z wyjątkiem królików

W projekcie ustawy, co najbardziej emocjonuje społeczeństwo, proponuje się także wprowadzenie zakazu hodowli i chowu zwierząt futerkowych, z wyjątkiem królików, w celu pozyskiwania futer. Przymiarki do uregulowania tej kwestii trwały już wiele miesięcy. Obecnie warunki chowu i hodowli zwierząt futerkowych reguluje Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 czerwca 2010 r. w sprawie minimalnych warunków utrzymywania gatunków zwierząt gospodarskich innych niż te, dla których normy ochrony zostały określone w przepisach Unii Europejskiej (Dz. U. z 2019 r., poz. 1966).

Co warte zauważenia, w tej sytuacji możemy spotkać, oprócz stanowiska rządu opowiadającego się za zmianą w tym zakresie i stanowiska hodowców – z oczywistych względów przeciwnych zmianom, również stanowiska osób, które mieszkają w pobliżu ferm. Krytyczny wobec działalności ferm był również Raport Najwyższej Izby Kontroli dotyczący nadzoru nad funkcjonowaniem ferm zwierząt (KRR-4101-01-00/2014; Nr ewid. 181/2014/P/14/050/KRR), w którym wskazano między innymi, że fermy zwierząt oddziałują na otoczenie i okolicznych mieszkańców poprzez odory, zanieczyszczanie wody, a także brak jest w nich stosownego nadzoru. Zakaz hodowli zwierząt na futra obowiązuje w wielu krajach Europy i proponowany jest w kolejnych. Obejmuje on całkowity zakaz hodowli zwierząt na futra, za wyjątkiem królików, co również budzi bardzo wiele kontrowersji.

Ochrona zwierzęcia przed warunkami atmosferycznymi a znęcanie się nad zwierzętami

W przedmiotowym projekcie ustawodawca chce poszerzyć katalog ochrony zwierząt przydomowych, takich jak psy i koty. Zmiana ta może dotknąć każdego z nas. Projektowany przepis art. 6 ust. 2 pkt 10 polega na uzupełnieniu czynności stanowiących utrzymywanie zwierząt w niewłaściwych warunkach bytowania. Szczegółowo analizując projektowany zapis, należy wskazać, że znęcanie się nad zwierzęciem będzie miało miejsce wtedy, gdy:

• nie zapewnimy mu pomieszczenia chroniącego przed zimnem, upałami czy opadami atmosferycznymi,
• nie zapewnimy mu dostępu do światła dziennego,
• będziemy je utrzymywać w stanie rażącego zaniedbania lub niechlujstwa, bądź w pomieszczeniach albo klatkach uniemożliwiających im zachowanie naturalnej pozycji.

Przepisy przewidują także szczegółowe wymiary łańcucha, a nawet metrażu kojca dla psa – uzależnionego od wielkości zwierzęcia.

Zwiększenie sankcji karnych oraz roli organizacji społecznych po zmianie w ustawie o ochronie praw zwierząt

Od teraz funkcjonariusze Inspekcji Weterynaryjnej będą upoważnieni do nakładania grzywien na osoby, które dopuszczają się jakichkolwiek zaniedbań w zakresie ochrony zwierząt. Grzywna ta będzie mogła wynieść do 5000 zł. Z uwagi na zapisy projektu należy również wskazać, że wszelkie utrudnianie pracy Inspekcji lub też, i może przede wszystkim, społecznym organizacjom prozwierzęcym, które w celach statutowych będą miały ochronę praw zwierząt, karane będzie również karą grzywny. Łamanie zakazów przewidzianych w ustawie, oprócz grzywny, grozić będzie również karą aresztu. Organizacje społeczne w każdym z postępowań, a więc zarówno w postępowaniu karnym, jak i cywilnym o odszkodowanie, będą miały status strony i będą mogły wytoczyć powództwo osobie naruszającej zakazy przewidziane w projekcie ustawy.

Prace nad ustawą cały czas trwają i wszelkie poprawki zgłaszane są na bieżąco. Jej ostateczny kształt może ulec zmianie, dlatego też niniejszy artykuł sygnalizuje tylko zmiany poszczególnych przepisów i kierunek, w którym zmierza przedmiotowa regulacja. W razie wątpliwości co do zapisów ustawy warto skontaktować się prawnikiem.