Konsolidacja kredytu jako sposób na kryzys w firmie - skutki podatkowe

• Autor: Marcin Sądej

W dobie kryzysu ekonomicznego przedsiębiorcy posiadający zobowiązania kredytowe mogą zdecydować się na konsolidacje kredytów. W naszym dzisiejszym artykule zastanowimy się, jakie skutki podatkowe wywoła zagadnienie konsolidacji kredytów u przedsiębiorcy.

Odsetki od kredytu jako koszt uzyskania przychodu przedsiębiorcy

W pierwszej kolejności wyjaśnijmy, kiedy odsetki od kredytu mogą stanowić koszt uzyskania przychodów. O ile udzielenie kredytu jest neutralne podatkowo dla stron umowy, o tyle odsetki z nim związane, do poniesienia których jest zobowiązany kredytobiorca po spełnieniu określonych warunków, mogą stanowić koszty uzyskania przychodów.

Przede wszystkim należy mieć na uwadze regułę ogólną wyrażoną w art. 22 ust. 1 ustawy PIT. Zgodnie z tym przepisem kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.

Wydatek należy oceniać mając na uwadze racjonalność określonego działania dla osiągnięcia przychodu. Poniesienie wydatku musi zatem być powiązane z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą, ukierunkowaną na uzyskanie przychodów; wydatek powinien, przynajmniej potencjalnie, wpływać na wielkość uzyskiwanych lub spodziewanych przychodów z tej działalności. Kosztowa kwalifikacja konkretnego wydatku u konkretnego podatnika musi więc uwzględniać charakter i profil prowadzonej działalności gospodarczej oraz ekonomiczną racjonalność poniesionego wydatku. Ponadto kosztami podatkowymi są zarówno koszty, które pozostają w bezpośrednim związku z przychodami podatkowymi, jak również koszty pośrednie, których powiązanie z konkretnym przychodem nie jest możliwe, jednak dla prawidłowego funkcjonowania przedsiębiorstwa poniesienie ich jest uzasadnione. W rezultacie wydatek na naukę języka obcego stanowi pośredni koszt uzyskania przychodu, który może zostać ujęty w rozliczeniu podatkowym.

Nie ulega wątpliwości, że wydatek na spłatę kredytu stanowi koszt pośredni. Aby wydatek poniesiony przez podatnika mógł stanowić koszt uzyskania przychodów, muszą zaistnieć łącznie następujące przesłanki:

• wydatek został poniesiony przez podatnika,
• poniesiony został w celu uzyskania, zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów,
• pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą,
• jest definitywny (rzeczywisty), czyli wartość poniesionego wydatku nie została podatnikowi w jakikolwiek sposób zwrócona,
• został właściwie udokumentowany,
• wydatek nie może znajdować się w katalogu kosztów określonych w art. 23 ust. 1 ustawy.

W tym momencie należy przywołać dwie szczególne regulacje z art. 23 ust. 1 ustawy PIT. Po pierwsze, jak możemy przeczytać w art. 23 ust. 1 pkt 8 lit. a) ustawy PIT – nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na spłatę pożyczek (kredytów), z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek (kredytów). To oznacza, że kosztem podatkowym jest wyłącznie wydatek na spłatę części odsetkowej kredytu, a nie części kapitałowej.

Po drugie, w myśl art. 23 ust. 1 pkt 32 ustawy PIT – nie uważa się za koszt uzyskania przychodów naliczonych, lecz niezapłaconych albo umorzonych odsetek od zobowiązań, w tym również od pożyczek (kredytów). To powoduje, że za koszt mogą być uznane wyłącznie te odsetki, które zostały faktycznie zapłacone. Sam fakt, iż odsetki są należne, nie oznacza możliwości ujęcia ich wartości w kosztach podatkowych.

Obowiązkiem podatnika, jako odnoszącego ewidentną korzyść z faktu zaliczenia określonych wydatków w poczet kosztów uzyskania przychodów, jest wykazanie związku pomiędzy poniesieniem kosztu a uzyskaniem przychodu zgodnie z dyspozycją powołanego art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Musi to być zatem taki wydatek, którego związek z prowadzoną działalnością nie budzi wątpliwości, a obowiązek wykazania tego związku należy do podatnika. Kwalifikacja wydatków do kosztów uzyskania przychodów, ze względu na kryterium celowości, leży bowiem w gestii podatnika. Należy jednak mieć na uwadze, że prawidłowość dokonanej kwalifikacji podlega ocenie organów podatkowych.

Jednocześnie zauważyć należy, że przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie uzależniają możliwości zaliczania do kosztów uzyskania przychodów wydatków poniesionych na spłatę odsetek od pożyczek (kredytów) przeznaczonych na sfinansowanie kosztów prowadzonej działalności gospodarczej od klasyfikacji czy nazwy kredytów stosowanych przez instytucje finansowe, jak również od rodzaju zaciągniętego kredytu lub pożyczki.

Decydujące znaczenie dla ustalenia możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów ma faktyczne przeznaczenie kredytu, a nie treść umowy kredytowej zawartej z bankiem. Istotne dla oceny, czy ponoszone wydatki spełniają kryterium związku z uzyskiwanym przychodem z działalności gospodarczej, jest np. to, czy spłata kredytu dotyczy składnika majątku nabytego do majątku przedsiębiorstwa lub chociażby majątku osobistego przedsiębiorcy, ale wykorzystywanego na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej. Jednakże to na podatniku spoczywa obowiązek udowodnienia faktu, że pobrane środki (pożyczka) zostały przeznaczone na cel związany z tą działalnością.

Konsolidacja kredytu

Analogiczne zasady obowiązują w przypadku kredytu konsolidacyjnego. Przypomnijmy, że taki kredyt jest zaciągany na spłatę wcześniejszych zobowiązań kredytowych.

Jeśli zaciągnięcie kredytu konsolidacyjnego wykazuje związek z prowadzoną działalnością gospodarczą, zatem zasadne jest uznanie, że spłata tego rodzaju kredytu stanowi koszt uzyskania przychodów. Naturalnie, w przypadku takiego kredytu obowiązują te same reguły – czyli do kosztów można zaliczyć wyłącznie część odsetkową oraz konieczne jest faktycznie opłacenie kredytu.

Konsolidacja kredytu jest jednym z wielu sposobów na wyjście z kryzysu ekonomicznego w firmie. Podatnik, który decyduje się na taki krok, powinien pamiętać, że zachowuje on prawo do ujęcia w kosztach prowadzonej działalności gospodarczej wydatku na spłatę odsetek od kredytu konsolidacyjnego.